از لزوم بازنگری قانون اساسی کشور تا عبرت ارتباطی گرفتن از وقایع اخیر

پرسش:نا آرامی های اخیر در کشور در ابعاد جامعه شناختی، روانشناختی، رسانه ای و حقوقی در قالب نشستی واکاوی و در این نشست مباحثی چون لزوم بازنگری قانون اساسی، ضرورت بازآرایی نهادهای کشور، حرف زدن بایکدیگر حلقه مفقوده و عبرت ارتباطی گرفتن این وقایع مطرح شده است.   به گزارش خبرنگار حقوقی قضایی ایرنا، عصر امروز دوشنبه نشست علمی «تحلیل جامعه شناختی، روانشناختی، رسانه ای و حقوقی اعتراضات اخیر در کشور؛ شناخت موضوع و راهکارهای ارتقای حقوق مردم» با حضور اساتید این حوزه ها در محل کمیسیون حقوق بشر اسلامی برگزار شد. براساس این گزارش، علی اکبر گرجی حقوقدان و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی در این نشست با تحلیل حقوقی موضوع رخدادهای اخیر کشور و همچنین رویداد سال 88 را تک عاملی ندانست و گفت: از منظر حقوق موضوعه ذکر چند نکته ضروریست اول اینکه می توان این رخدادها(دیماه ٩٦ و سال ٨٨) را تحت ناکارآمدی نهادی و عدم اجرای قوانین دانست. وی ادامه داد: بی توجهی و نادیده گرفتن سه دسته از مباحث حقوق اساسی نهادگرا، هنجارگرا و آزادی گرا موجب وقوع این اعتراضات شد و کشور تاوان آن را پس داد. این استاد علم حقوق با بیان این که متاسفانه این ناآرامی ها موجب اغتشاش و سوء استفاده رسانه های بیگانه و معاندان نظام در آن طرف مرزها هم شده است، اظهارکرد: اساتید بخشی از این جامعه و دلسوز کشورهستند و اگر نظام های مدیریتی و حقوقی کشور به تحلیل های اساتید و آسیب شناسی های آنان گوش می داد این اتفاقات قطعا رخ نمی داد و باز هم به نظرم اتفاق خاصی روی نداده و باید گوش ها را برای شنیدن و عمل کردن، آماده کنیم. وی اضافه کرد: مهمترین عامل بروز ناراحتی های ویرانگر، منشا ساختارگرایانه دارد ساختارها در نظام اسلامی به گونه ای اجرا می شوند که ناخواسته به وقوع بحران می انجامد. «ماشین مدیریت قدرت و حکمرانی کشور یکپارچگی لازم را ندارد و باید مدیریت توانمند و یکپارچگی مدرن را بدست بیاورند تا در عصر حاضر که اطلاعات جوامع زیاد شده و دسترسی به اطلاعات غیرقابل اجتناب است، به دولت مدرن قانونمدار نزدیک شد چون نمی توان با این شیوه مدیریتی دل توده ها و مردم را بدست آورد». ** نهادهای کشور، بازآرایی و اصلاح شوند گرجی با بیان این که مسئله اقتصاد، گرانی، بحران های اجتماعی همه ریشه در ناکارآمدی ساختاری دارد، ادامه داد: درصورت اصلاح و بازآرایی ساختارها و نهادهای کشور این مسائل به وقوع نمی پیوندد. این حقوقدان در بحث نهادگرایی قانون اساسی به نهاد شورای نگهبان بعنوان یک نهاد بالادستی حقوقی در جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد و گفت: این نهاد که بالاترین نهاد داوری در ایران است در سال 88 نتوانست بی طرفی را ثابت کند و این درحالی است که ایجاد صلح مدنی و ایجاد آرامش اجتماعی، فلسفه اصلی تشکیل این نهاد است. به گفته وی، نهاد شورای نگهبان تشکیل شد تا منازعات سیاسی کشور را به فضای مسالمت آمیز تبدیل کند اما موضع گیری های این نهاد خود منشا بروز ناآرامی های اخیر در کشور می شود. گرجی با ذکرمثالی درباره یک عضو شورای شهر در یزد، اظهارکرد: در چند ماه اخیر شوای نگهبان برای موضوعی مانند عضویت یک اقلیت مذهبی در شورای شهر یزد حاضر نشد در انتخاب فرد مورد نظر این فرصت به مردم بدهد. وقتی می گوییم مردم سالاری دینی یعنی باید جایی نشان دهیم که هوای مردم را داریم و این دست سخت گیری ها کم کم عقده های فرهنگی و اجتماعی را در جامعه زیاد می کند. « متاسفانه دل های برخی جوانان را از نظام برمی گرداند؛ جوان از خود می پرسد سپنتا نیکنام که دورقبل عضو شورای شهر یزد بوده و اتفاقی هم در نظام نیفتاده چطور شد شورای نگهبان ناگهان اعلام می کند این کار جزو قاعده نفی سبیل و سلطه کفار می رود و اینها برای جوان قابل هضم نیست و موجب می شود افراد نسبت به نظام سیاسی عصبانیت های متراکم شده ای داشته باشند و در این شرایط همه منتظر جرقه ای می شوند که در مشهد برای اعتراض به موسسه مالی و گرانی در سطح خیابان ها می روند و داستان به این اعتراضات هم محدود نشد». **داستان، داستان قانون اساسی و حقوق شهروندی است ابن حقوقدان با بیان اینکه بی تعارف امر، دوستداران نظام و دلسوز ملت بزرگ ایران باید با دست به دست هم دادن، موجب اجرای قانون اساسی در تمامیت آن شوند، گفت: فصل سوم قانون اساسی اجرا نمی شود درهمین دولت دوازدهم - که به رئیس جمهورمنتخب رای دادم و هنوز هم به وی اعتقاد دارم و بر آن پابرجا هستم - در همین دولت می خواهد با یک دستیار ، حقوق شهروندی را محقق کند و این غیرممکن است و برخی فکر می کنند دولت در این قضیه جدی نیست. وی ادامه داد: رییس جمهور که مطابق اصل ١١٣ مسئولیت اجرای قانون اساسی را برعهده دارد، چرا نتواند عملا پیگیر این مطالبات باشد. گرجی تصریح کرد: تا یک بازنگری مناسب در قانون اساسی و نهادها صورت نگیرد، امیدی به بهبود نمی رود و به نظرمی رسد برخی اصلاحات درقانون اساسی هم باید صورت بگیرد؛ از تعدد مراجع تصمیم گیری در حوزه ها باید بکاهیم چون این پراکندگی و تعدد مراجع تصمیم گیری و قدرت آرام آرام مدیریت منسجم و هماهنگ را غیرممکن می کند و طبیعی است اتوبوسی که ١٠ راننده داشته باشد نزاع هایی روی می دهد و آخر آن، سقوط اتوبوس به ته دره است این استاد دانشگاه با تاکید بر بازآرایی سیاسی در نهادهای کشور و روشن تر شدن روابط نهادها، درباره بحث هنجارگرای قانون اساسی گفت: ما با تعدد قوانین از منظر هنجارگرایی و همچنین تعدد قوانین ضد و نقیض و مقررات روبرو هستیم اما درباره قانون اساسی آزادی گرا که همه داستان حقوق در یک کلمه یعنی حقوق بشر خلاصه می شود، باید گفت در هر جامعه ای که حق های بشری نادیده گرفته می شود به همان اندازه نارضایتی در آن جامعه ایجاد و زمینه بروز چالش های اجتماعی، بیشتر فراهم می شود.  ** شهروندان ایرانی نیازمند دیده شدن هستند گرجی با بیان اینکه شهروندان ایرانی امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند دیده شدن هستند، گفت: ما ایرانی ها بیش از هر زمانی نیازمند آنیم که حق بر کرامت انسانی ما محترم شمرده شود، امروز به دلائل متعدد که نمی خواهم بگویم چه کسی مقصر است، با پدیده ای به نام نقض کرامت انسانی روبرو هستیم و از هر قشری که صحبت می کنید احساس نادیده شدن به او دست داده و این تفاوتی بین فقیر و دارا ندارد. ** همه نهادها برای اجرای حقوق شهروندی بسیج شوند وی ادامه داد: ابتکار روحانی در منشور حقوق شهروندی و مصوبه اجرای حقوق شهروندی در ادارات، ابتکاری ضروری بود اما برای اجرای آن همه نهادها باید بسیج شوند؛ اگر مصوبه حقوق شهروندی در ادارات کشور اجرا شود ایران گلستان می شود و هیچ اعتراض و جنبش انقلابی رخ نخواهد داد. وی با بیان این که نمی توان انکار کرد نظام اسلامی دشمنان داخلی، منطقه ای و بین المللی بسیار دارد و اگر تحلیل گری بگوید دشمنان تاریخی ایران از این آشوب ها و اعتراضات خرسند نیستند ، او واقعیت ها را ندیده است. تصریح کرد: دشمنان حتما از بروز این ناآرامی ها خوشحال هستند و شاید تحریک هم کنند اما بابد دید منشا این حرکات کجاست؛ بجای استفاده از تئوری های رنگارنگ بهتر است به نقد درون ساختاری بپردازیم و نقش همه از جمله صدا و سیما و نهادهای رقیب دولت را بررسی کنیم. ** حرف زدن با یکدیگر حلقه مفقوده در کشور روانشناس وعضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران هم در این نشست با تحلیل روانشناسی اعتراضات اخیر در کشور گفت: می توان مطالعه ای روی مردم در این زمینه انجام داد و در سال 88 چهار نظرسنجی انجام شد که طبق این نظرسنجی ها دو نامزد اصلی انتخابات یکی در بالای شهر تهران و دیگری در پایین شهر تهران مانند اطراف تهران رای بالایی داشتند و حتی از دانشجویان خواستم شعار ندهند و تظاهرات نکنند. علی اصغر اصغرنژاد فرید در بخش دیگری از سخنانش با بیان این که افراد در کشور ما معمولا کمتر با هم یا با مسئولان حرف می زنند، گفت: حرف زدن با یکدیگر حلقه مفقوده است و این که می گویندگوش حاکمیت سنگین است درست نیست چون حاکمیت نهادهای نظارتی دارد. وی اصلی ترین نقد را به صدا و سیما وارد دانست و گفت که صدا و سیما تک گویی دارد و تک سویه است و معمولا حرف ها را نمی شنود. ** روابط، دغدغه اصلی انسان ها استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران ، انسان ها را موجوداتی دانست که دغدغه اصلی آنان، روابط است و اظهارکرد: اگر مادر از زمان تولد امنیت را به کودک بدهد، فرزند رفتار سالم تری خواهد داشت اما اگر خانواده ناسازگار باشند فرد امنیت را در منزل تجربه نمی کند. وی درباره استرس بعنوان عامل دیگر تاثیرگذار در رفتارها، افزود: در موضوع کرمانشاه دیدیم که روزهای نخست زلزله کمک رسانی های خوبی انجام شد اما باید در این ٤٥ روز برای باران و سرما تدبیری اندیشیده می شد؛ زلزله آدم نمی کشد آوار آدم را می کشد. در تهران زلزله اتفاق افتاد زندگی مختل شد؛ اینکه امنیت شغلی نداشته باشی ترس از زلزله داشته باشی، مرجعی برای پاسخگویی نداشته باشی استرس بدی است؛ ٣٥ درصد مراجعه کنندگان ، با منشا تعارض و تنش مراجعه می کنند که بدنبال آن با زخم معده، آسم و یا بیماری های دیگر مواجه می شوند. اصغرنژاد فرید با بیان اینکه احساس درماندگی جیز بدی است، ادامه داد: امنیت روانی اجتماعی را در جامعه هم باید حس و تجربه کرد؛ درست است که مانند سوریه و عراق نیستیم اما ناامنی های دیگر را داریم ، شب ها در خانه را قفل می کنیم چون اگر دزدی شود و شکایت کنیم خودمان هم گرفتار می شویم و از کار و زندگی باز می مانیم.  این استاد دانشگاه درباره خشونت رفتاری مردم گفت: وقتی بچه در بازی های خود با کشتن یا ترکاندن امتیاز می گیرد چه انتظاری می توان از این بچه در آینده داشت جز اینکه به بمبی تبدیل و شاید روزی روی صورت خودمان منفجر شود.  وی افزود: 50 درصد مردم نیازمند انواع مشاوره ها و ١٠٠ درصد نیازمند آموزش هستند. اصغرنژاد با بیان اینکه فاصله فقیر و غنی در همه کشورها در حال افزایش است، گفت: این محدود به کشور ما یا کشورهای درحال توسعه نمی شود هرچند خانه های لوکسی که در فیلم های تلویزیونی نمایش داده می شود مردم را دچار درماندگی می کند. عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران ، اصلی ترین پیام وقایع سال 88 را این آیه از قرآن دانست که هر کسی برای تغییر باید از خودش شروع کند و تاکید کرد: نبود گفت وگو در جامعه، نبود احساس امنیت ، وجود استرس های فراوان ، تبعیض، ناکامی همه و همه در وقوع وقایع اخیر موثر بوده اند. ** معترضان اخیر در کشور، یکه تاز عرصه رسانه ای  استاد علم رسانه و از مدیران و سردبیران سابق خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا) به واکاوی وقایع چند روز گذشته کشور از دید رسانه ای پرداخت. حبیب الله معظمی گودرزی با تقسیم بندی سخنانش به چهار بخش رسانه های ناآرامی، رسانه ها و سیاست رسمی، رسانه های اجتماعی و رسانه های خارج از کشور، گفت: اتفاقاتی که از دو پنجشنبه قبل در مشهد شروع شد به دلیل استفاده از رسانه های اجتماعی توسط معترضان، به شدت در سطح کشور گسترش یافت. وی ادامه داد: با شورش حدود ٢٠ و چند سال قبل دراسلامشهر و یا قزوین بطور ملموس در ارتباط بودم اما واقعه اخیر اولین وقایعی است که معترضین رسانه داشتند یعنی یکه تازعرصه رسانه ای بودند. معظمی گودرزی با بیان این که اهالی معترض در هیچ واقعه ای مانند ناارامی های اخیر رسانه مستقل نداشتند و در مقابل آن، رسانه های رایج و غالب، غائب بودند، گفت: روایت و گزارش رسانه های معترضان غالب بود که به رسانه های دیگر منتقل می شد و به دست مردم می رسید. وی درباره رسانه ها و سیاست رسمی افزود: وقتی رسانه های مکتوب و رایج، گزارش ندهد و روایت نکند متقابلا جای آن، رسانه های دیگر به شکل دهی اطلاعات و افکارعمومی اقدام می کنند و ما این خلا را داشتیم. اکنون شرایط برای رسانه ها بدتر شد چون بخشنامه ها از نهادهای متفاوت ابلاغ می شود که این موضوع دست و بال رسانه ها را خودبخود بسته و رسانه ها نمی توانند خبررسانی کنند. این کارشناس رسانه بحث بعدی را رسانه های اجتماعی برشمرد و دراین باره اظهارکرد: رسانه های اجتماعی ١٠ سال است که شکل گرفته و سکاندار فعالیت ها هستند. وی با تاکید بر دست کم نگرفتن رسانه های اجتماعی، ادامه داد: همه ما بعد بیدار شدن از خواب، سری به رسانه های اجتماعی می زنیم ، با کارکرد سرگرمی بخش آن لذت می بریم و از طریق همین رسانه ها اطلاعاتی کسب می کنیم.  معظمی افزود: هرچند این رسانه های اجتماعی بخشی از اطلاعات و تصویرش می تواند جعلی نیز باشد چرا که یک رسانه خارجی معروف منتشر کرد که بخشی از فیلم های منسوب به اعتراضات ایران، ساختگی و مربوط به غرب بود. وی با تاکید بر اظهاراتش راجع به تاثیرگذاری رسانه های اجتماعی به اظهارات سردبیر روزنامه «گاردین» در این باره با این مضون اشاره کرد که رسانه های اجتماعی نه تنها رسانه های نوشتاری بلکه امنیت، اقتصاد و بورس ما را هم بلعیده است. این فعال رسانه ای چهارمین بخش محور سخنانش را رسانه های خارجی دانست و گفت: نقش برجسته و قابل توجهی از این رسانه ها را می بینیم که هنوز هم مهمترین بحث های این رسانه ها مربوط به ایران است و این یعنی آنها بسیارغیرعادی و غیرمتعارف وارد این ماجرا شدند و از پیش منتظر بودند. ** دروازه بانی خبر برای تشخیص اطلاعات دروغ از درست معظمی درباره دروازه بانی خبرگفت: دروازه بانان خبر، معمولا با توجه به نوع سلیقه ها و علاقه های خود گزینش اطلاعات و اخبار می کنند که یک مفهوم و کارکرد، مذموم شمرده می شد اما این موضوع در دهه ٨٠ شمسی بدلیل انفجار اطلاعات اوج گرفت. وی ادامه داد: در فضای اطلاعاتی راست و دروغ، در بین اساتیدعلوم ارتباطات بحث دروازه بانی خبر مجددا مطرح و روی آن تاکید شد تا خبر و فیلم درست یا نادرست را تشخیص دهند. ** رسانه ها می توانند آرامش بخش باشند این کارشناس رسانه با بیان این که اگر بخواهیم جامعه ما کمتر اعتراض مردمی را شاهد باشد (ضمن احترام به اعتراض مدنی) ، رسانه را بعنوان امین اطلاعات نیاز داریم، تصریح کرد: دچار خلا اطلاعات رسانه ای شده ایم، دچار بحران اطلاعات در کشور هستیم، رسانه ها را حقیر شمردیم و آزادی بیان را برای آنان محدود کردیم.  وی افزود: در وقایع سال ٨٨ صداو سیما نقش بسیاری در حوزه اطلاع رسانی داشته است و نابرابری در آن مشاهده می شد، در حالی که رسانه ها می توانند زمانی که اعتبارشان از طریق آزادی بیان حفظ شود، برای جامعه آرامش بخش باشند. ** باید از واقعه اخیر کشور عبرت ارتباطی گرفت معظمی گودرزی گفت: باید از این قضیه جدای از عبرت اقتصادی، سیاسی و امنیتی، عبرت ارتباطی بگیریم. باید به رسانه ها اعتماد و از آنها حمایت کنیم. وی ادامه داد: کشور نیاز به توسعه دارد ، مردم ما با استعداد هستند و به رسانه های مورد اعتماد نیاز دارند. ** پاسخگویی به مردم در جامعه کم است مهرداد ناظری جامعه شناس و عضو گروه جامعه شناسی تفسیری و استاد دانشگاه آزاد اسلامی با تبیین وقایع اخیر کشور از منظر جامعه شناسی ، پاسخگویی به مردم را کم دانست و گفت: می توان براین موضوع نخست به حادثه پلاسکو و سپس به زلزله کرمانشاه اشاره کرد که این میان بحث تشدید آلودگی هوا را هم داشتیم و متاسفانه پاسخگویی به مردم آنگونه که باید مشاهده نشد. به گفته وی، بدنبال این موضوعات، اعتصابات کارگری و تجمعات بازنشستگان بخاطر معوقات در پرداختی هایشان را داشتیم و اینها یعنی مدیریت سیستم و مدیریت در مواقع بحرانی در کشور بخوبی صورت نمی گیرد. وی با بیان پنج مرحله «بلومر» برای شکل گیری حرکت اجتماعی گفت: وقتی انگیزه های انباشت شده در مردم شکل گرفت ، سپس همگرایی های کوچک شکل می گیرد که بلومر در این مرحله از حرکت های اجتماعی می گوید پس از شکل گیری همبستگی های اجتماعی کوچک، دوره سوم یعنی دلگرمی اجتماعی ایجاد می شود و در برخی شعارهای مردم این دلگرمی را دیدیم. ناظری اضافه کرد: معترضان با داشتن این دلگرمی به هم می گویند که همه با یک سری سوالات مشترکی روبرو هستیم که برای آن پاسخی نداریم. تا اینجای داستان، سه حرکت نخست مدنظر بلومر اتفاق افتاد اما به دلیل نبود ایدئولوژی آرمانی وارد مرحله چهارم نمی شود. این جامعه شناس تفسیری با قیاس اعتراضات اخیر و سال 88 با وقایع سال57 گفت: در وقایع سال 57 ایدئولوژی آرمانی وجود دارد و مرحوم شریعتی و آیت الله مطهری با سخنرانی در حسینیه ها چسب اجتماعی را ایجاد کرده اند و سال 57 به سرعت از درون برای تغییر تسهیل می شود و نقطه عطف آن جایی است که شاه تقویم را از شمسی به شاهنشاهی تغییر می دهد. وی با بیان اینکه مرحله پنجم تاکتیکی عملیاتی است،ادامه داد: این مرحله می تواند مسلحانه یا غیرمسلحانه باشد. ناظری با بیان اظهارات مارکس درباره دو طبقه «درخود» و «برای خود» گفت: طبقه درخود یعنی افرادی که فاقد ابزار تولید هستند و از آنان استثمار می شود و تا زمانی که این افراد نسبت به این موضوع آگاهی پیدا نکنند اتفاقی نمی افتد اما اگر مطلع شوند به سمت تغییر می روند. وی ادامه داد: ما چیزی به نام دولت برای خود نیاز داریم تا به سمت تغییر برود.     ###