زلزله یا هارپ؟-«هارپ» در تلگرام زلزله می‌سازد نه در زمین !

پرسش:زلزله دست بردار نیست؛ نه در کرمانشاه، نه در کرمان، نه در تهران و البرز و نه در هیچ‌جای دیگر. روز گذشته بار دیگر شاهد وقوع چند زمین‌لرزه در کرمان و البرز بودیم. آرمان نوشت: همان‌طور که زلزله‌ها ادامه پیدا می‌کنند، شایعات درباره علت آنها نیز ادامه دارد. ارتباط میان زمین‌لرزه‌های اخیر با هارپ از جمله گمانه‌زنی‌هایی است که این روز‌ها در فضای مجازی و محافل مختلف مطرح می‌شود. روز گذشته معاون امنیتی و انتظامی وزارت کشور درباره ارتباط پروژه هارپ با زلزله‌های اخیر در ایران، اظهار داشت: «ما در این زمینه نمی‌توانیم اظهارنظری کنیم، چرا که هیچ‌گزارشی از هیچ‌مرجع علمی، نظامی و غیرنظامی به ما نرسیده است.» بازار شایعات زلزله از زلزله داغ‌تر شده است، اگر هر دو هفته یک‌بار شاهد وقوع زلزله در یک شهر از ایران هستیم تقریبا هر دو دقیقه یک‌بار با موجی از دریای‌خروشان شایعات زلزله در شبکه‌های‌مجازی برخورد می‌کنیم. این موج گاهی چنان هیبت و قدرت دارد که حداقل یک ربع ما را به خود مشغول می‌کند و در نهایت با فکر به اینکه زلزله قابل‌ پیش‌بینی نیست، به تفکرات منفی و مخرب خود پایان می‌دهیم. بله درست است زلزله نزدیک‌تر از همیشه و درست بیخ گوشمان است و هر روز با ما نجوای آمدن و بازگشت می‌کند، اما بازار شایعات را چه کنیم؟! اثر مخرب‌تری از زلزله دارند. زلزله یک بار به خواست خدا آمده و هر که اجلش رسیده با خود می‌برد، اما شایعات زلزله گویی کم‌کم جان می‌ستادند. اخیرا نیز خبر از احتمال دست اجنبی و خرابکاری امنیتی به گوش می‌رسد. هارپ زمزمه صفحات مختلف اینترنتی شده؛ هر روز ساکنان مناطقی از ایران فیلم یا عکسی از رویت نور عجیب و صدایی مهیب آپلود می‌کنند و باز جریانی از تشویش و نگرانی در جامعه پدید می‌آورند. آیا راه درست‌تری برای مواجهه با زلزله نداریم؟ نمی‌توان جای ارسال و سینه به سینه گرداندن شایعه زلزله، راه‌های‌ایمنی و اقدامات‌ضروری در هنگام زلزله را برای دیگران ارسال کنیم. فرض کنید خدای ناکرده هم اکنون زلزله بیاید. اطلاع از شایعه احتمال زلزله بالاتر در یک شهر مهم‌تر است یا آنکه بدانیم در هنگام وقوع زلزله و در حین خواندن این متن چه باید بکنیم؟ شایعات پی در پی جز ایجاد و تشدید تشویش و نگرانی برای ما چه دارند؟! نبود گزارش هارپ از سوی مراجع نظامی از زمان وقوع زلزله 7.3 دهم ریشتری در مرز عراق و کرمانشاه - حوالی ازگله (کرمانشاه) که پس‌لرزه‌های آن به کشورهای مجاور هم رسید- تاکنون حرف و حدیث‌های بسیاری در مورد ارتباط وقوع این زلزله و همچنین زلزله‌های پس از آن با «پروژه هارپ» مطرح شده که البته معاون‌امنیتی وزارت کشور ارتباط زلزله با پروژه هارپ را رد کرده و می‌گوید که هیچ‌مبنای علمی ندارد. سردار محمدحسین ذوالفقاری در پاسخ به این سوال که در روزهای ۲۹ آبان ماه و ۲۱ و ۳۰ آذرماه نور عجیبی در آسمان‌های ایلام، تبریز، شوشتر، مسجد سلیمان، گتوند و لالی با صداهایی عجیب توسط اهالی رویت و شنیده شده است، گفت: ما همچنین موضوعاتی را در فضای مجازی دیدیم و در همین حد در جریان هستیم و هیچ‌گزارش رسمی در این باره نداشتیم. رده‌های نظامی و رده‌های پدافند هوایی هر کدام در حوزه‌های خودشان فعال هستند و اگر موضوع خاصی باشد به ما اعلام می‌کنند. او درباره ارتباط پروژه هارپ با زلزله‌های اخیر در ایران، اظهار داشت: ما در این زمینه نمی‌توانیم اظهارنظری کنیم؛ زیرا هیچ‌گزارشی از هیچ‌مرجع علمی، نظامی و غیرنظامی به ما نرسیده است؛ من هم مثل شما شنیدم و اصلا مبنای علمی و تخصصی ندارد. گفتنی است؛ در دانشنامه عمومی ویکی پدیا در خصوص این پروژه نوشته است: برنامه پژوهشی یونوسفر فعال با فرکانس بالا معروف به هارپ (HAARP)،یک پروژه پژوهشی است که در سال ۱۹۹۳ برای بررسی و پژوهش درباره لایه یونوسفر با استفاده از امواج‌رادیویی تاسیس شده ‌است. هارپ پروژه‌ای علمی است و از طریق آن دانشمندان با ایجاد تغییراتی در یونوسفر که دور‌ترین و ناشناخته‌ترین بخش جو زمین است امکان مطالعه در مورد آن را پیدا کرده و آن را به صورت یک آزمایشگاه طبیعی درمی‌آورند. هارپ این کار را با امواج رادیویی فرکانس بالا که توسط رادارهای خود منتشر می‌کند، انجام می‌دهد. بخشی از این امواج در ارتفاع ۱۰۰ تا ۳۵۰ کیلومتری از سطح زمین جذب شده و باعث افزایش شتاب الکترون‌ها در آن منطقه و در نتیجه گرم شدن یونوسفر می‌شوند. در حالت عادی لایه یونوسفر دارای دمایی معادل ۱۴۰۰ درجه سانتیگراد است که در اثر این تحریک انرژی فراوانی در آن به وجود آمده و در نتیجه دما تا ۲۰درصد افزایش می‌یابد و این ناحیه به حالت انبساطی در می‌آید. تفکری غیرعلمی و بی‌اساس پدر علم زلزله‌شناسی ایران در گفت‌و‌گو با «آرمان» با رد شایعه بروز زلزله به دلیل پدیده هارپ می‌گوید: هارپ یک فرضیه و ایده در ارتباط با ایجاد امواج و فرستادن آن در هواست. بنابر این فرضیه، فرستادن این امواج به جو هوایی کشورها عملکرد‌های آب و هوایی زمین را دچار اختلال می‌کند. بهرام عکاشه می‌افزاید: هنوز اثبات نشده است که امواج ساخته شده با فرکانس بسیار بالا در کشور مبدا بتوانند سبب اختلال در جو کشور مقصد شوند و اختلال به وجود آمده در جو بر سطح اراضی این کشورها اثر گذاشته و سبب اختلال در عملکرد زمین شود. او خاطرنشان می‌کند: نیروی دریایی آمریکا علاقه‌مند به اطلاع از صحبت‌های خلبان‌های روسی درحال پرواز در یونوسفر و در ارتفاع 700 کیلومتر از سطح زمین بود و این ایده در آمریکا شکل گرفته است. عکاشه می‌افزاید: نیروی دریایی آمریکا می‌پنداشت مکالمه این خلبانان با یکدیگر و پایگاه‌های‌زمینی در ارتباط با موضوعاتی علیه منافع ملی آمریکاست، بنابراین فرکانس‌های خاصی تحت‌عنوان «High Frequency» به منظور اطلاع از محتوای گفت‌وگوی آنها به جو می‌فرستاد. او می‌گوید: حال برخی ادعا دارند این فرکانس‌های بالا از ارتفاع 600 کیلومتری بر سطح زمین اثر می‌کنند و باعث اختلال در آن می‌شوند، این دیدگاه همچنان اثبات نشده است. عکاشه می‌افزاید: هرچند ایستگاه‌های فرستنده و گیرنده این امواج باید بسیار پیشرفته باشند، اما این موضوع تنها در سطح فرضیه است و مربوط به مسائل نظامی، امنیتی و... نمی‌شود. او تاکید می‌کند: هیچ‌کارشناسی در دنیا تاکنون ثابت نکرده هارپ عامل زلزله است و عامل زلزله نیروهای داخل زمین هستند. در پوسته زمین و حتی در ارتفاع کم از سطح آن درجه حرارت 600-500 درجه است؛ احتمال اینکه این میزان درجه حرارت قادر به ایجاد اختلال در پوسته زمین باشد، بسیار محتمل‌تر است تا آنکه بگوییم امواجی در ارتفاع 600 کیلومتری و بالای سر انسان‌ها به زمین فرو رفته و باعث اختلال در عملکرد زمین، فعال شدن گسل‌ها و زلزله می‌شوند و منطق بشر این عامل را برای زلزله بسیار بعید می‌داند. زلزله به دلیل درجه حرارت بالای اعماق زمین و همچنین نیروی پوسته زمین و صفحات کره زمین ایجاد می‌شود. علاشه تصریح کرد: تصور کنید ظرفی پر از آب و دربسته روی اجاق گاز باشد و روی آن چند لیوان بگذاریم، هنگامی که درجه حرارت آب درون ظرف به 100 درجه می‌رسد، در ظرف پرتاب شده و لیوان‌ها را می‌شکند. باتوجه به درجه حرارت بالای زمین مسلم است که لایه‌ها و گسل‌های زمین حرکت کرده و شکسته شده و ایجاد زلزله می‌کنند. او خاطرنشان می‌کند: در یکی، دو دهه گذشته در ایران زلزله قابل‌توجهی به منظور تخلیه انرژی در لایه‌های زمین در ایران وجود نداشته است، حال این انرژی به حد نهایت خود رسیده و زمین تاب تحمل آن را ندارد، بنابراین در اقصی نقاط کشور انرژی زمین در حال تخلیه شدن است. انرژی زمین همواره نباید جمع شود و نیاز به تخلیه دارد و همزمانی این لرزه‌ها کاملا اتفاقی است، زیرا این پدیده هیچ‌محاسبه‌ای ندارد. عکاشه می‌افزاید: دلایل واهی مانند هارپ، چرخیدن زمین دور خورشید، قرارگیری در نیمه هر ماه و... که این روزها علل بروز زلزله عنوان می‌شوند، هیچ‌یک واقعیت ندارند. امواج قدرت بمباران و تخریب مناطقی از کره زمین را دارند اما این امواج قادر نیستند از فضا به عمق 200کیلومتری زمین رفته و زلزله تولید کنند.     «هارپ» در تلگرام زلزله می‌سازد نه در زمین !  همچنین روزنامه جوان در مطلبی نوشت : «‌دیده شدن نورهای عجیب در آسمان و سپس لرزش زمین» این بخشی از سناریوی ترسناکی است که بعد از زلزله‌های اخیر در نقاط مختلف کشور در فضای مجازی و به‌خصوص در میان کاربران تلگرامی دست‌‌به‌دست می‌چرخید، به‌خصوص اینکه زلزله‌های اخیر به زلزله کرمانشاه محدود نشده و تکرار زلزله‌هایی در کرمان و حتی تهران کابوس «هارپ» و تأثیر آن بر ایجاد زلزله، خشکسالی و بسیاری دیگر از پدید‌های جوی و زمین‌شناسی در کشور را جدی‌تر از قبل مطرح کرد. این ماجرا شاید همه ما را به این فکر فرو برده است که چه میزان از ماجرای تأثیرگذاری هارپ روی طبیعت و تکان دادن صفحات زمین و ایجاد زلزله حقیقت دارد و چقدر از آن افسانه‌های ناشی از ذهن خلاق افرادی است که می‌توانند در حوزه نوشتن سناریوی فیلم‌های علمی - تخیلی فعال باشند، اما آنطور که کارشناسانی نظیر دکتر بهرام عکاشه، پدر زلزله‌شناسی ایران و دیگر کارشناسان این حوزه می‌گویند؛ هارپ توان تکان دادن زمین آن هم با شدت 7/2 ریشتری را ندارد و این حکایت‌ها زاییده ذهن کسانی است که احتمالاً فیلم‌های علمی - تخیلی زیادی می‌بینند.   شایعه همزاد وقایعی است که برای اکثریت مردم مبهم و غیر‌قابل درک است، به‌خصوص اگر پای موضوعی همچون زلزله در میان باشد و ماجرای مرگ و زندگی به میان کشیده شود. دکتر پروانه پیش‌نمازی، دکترای مدیریت بحران و عضو پژوهشگاه زلزله ایران در گفت‌وگو با «جوان» درباره چرایی ایجاد شایعاتی نظیر پدیده هارپ می‌گوید: فرمول شکل‌گیری شایعه بسیار ساده است؛ وقتی پدیده‌ای تأثیر مستقیم یا غیر‌مستقیم بر زندگی افراد در جامعه‌ای و دربرگیری بالایی داشته باشد و از سوی دیگر اطلاعات کافی و جامعی برای آن وجود نداشته باشد، بسترهای لازم برای شکل‌گیری شایعه فراهم می‌آید. این مسئله می‌تواند درباره هر پدیده‌ای از جمله زلزله شکل بگیرد، اما نقش رسانه در این زمینه بسیار حساس و تأثیر‌گذار است. با شکل‌گیری شایعه باید رسانه ورود پیدا کند و از جنبه‌های مختلف موضوع را مورد واکاوی قرار دهد و با متخصصان و مسئولان مرتبط صحبت کند تا اطلاعات کافی را در اختیار جامعه قرار دهد و تصورات اشتباهی را که در قالب شایعه رواج پیدا کرده مدیریت کند. وی با اشاره به ماجرای زلزله عملکرد صدا و سیما را در اطلاع‌رسانی درباره زلزله مناسب، اما ناکافی می‌داند و بر لزوم ورود سایر رسانه‌ها در این زمینه تأکید می‌کند. شایعه هارپ یا آزمایش‌های هسته‌ای هم به موازات زمین‌لرزه‌‌های متعددی که طی یکی دو ماه اخیر در کشور رخ داد، جان گرفت و حالا آنچنان بزرگ شده که بسیاری از افراد را به تردید وامی‌دارد، اما ببینیم هارپ چیست و این فرآیند چرا و چگونه ممکن است بر تکان خوردن زمین زیر پای ما و ایجاد زلزله تأثیر بگذارد. «هارپ» از افسانه تا واقعیت آنطور که دکتر مهدی زارع، استاد زلزله‌شناسی مهندسی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله می‌گوید: سیستم هارپ پروژه پژوهشی است که در سال 1993 برای بررسی و پژوهش درباره لایه یونوسفر با استفاده از امواج رادیویی ELF/ULF/VLF تأسیس شده‌ است. این تأسیسات مشترکاً توسط نیروهای هوایی و دریایی امریکا، دانشگاه آلاسکا در فیربنکس و نزدیک به ۱۵‌دانشگاه امریکایی دیگر اداره و استفاده می‌شود. زارع می‌افزاید: این سامانه از مجموعه آنتن‌های مخصوص شامل ۱۸۰ برج آنتن آلومینیومی به ارتفاع 50/33 متر تشکیل شده که روی زمین پهناوری به مساحت ۲۳‌هزار متر مربع در آلاسکا نصب شده‌ و امواج مافوق کوتاه ELF/ULF/VLF و پر انرژی را تولید کرده و به یونوسفر می‌فرستند. بمب اتم هم زلزله‌ساز نیست دکتر بهرام عکاشه، پدر علم زلزله‌شناسی ایران عامل 99/9 درصد از زلزله‌های ایجاد شده را به فعالیت‌های داخل زمین مربوط می‌داند که انرژی‌های بسیار زیادی وجود دارد. به گفته وی هارپ هیچگاه قدرت تکان دادن کوه را ندارد. استاد زلزله‌شناسی مهندسی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله هم در خصوص ارتباط هارپ با رخدادهای لرزه‌ای، اینگونه توضیح می‌دهد: اینکه بتوان با فناوری هارپ یا انفجار یا تحریک زلزله‌های مهمی مانند زلزله بم 5 دی ماه 1382 یا زلزله سراوان در 27 فروردین 92 ایجاد کرد یا زلزله 7/2 ریشتری 22 آبان 96 ازگله، جواب منفی است، چون مثلاً ژرفای زلزله بم در 8 کیلومتری بوده و زلزله سراوان در ژرفای 63 کیلومتری و زلزله ازگله در عمق 23 کیلومتری رخ داده است. وی تأکید می‌کند: هیچ بشری در هیچ‌جا حتی با فناوری هارپ نتوانسته پدیده‌ای طبیعی در این ژرفا را تحریک کند یا بر آن اثر بگذارد. حتی اگر روی همان نقطه هم بمب بیندازند، منجر به ایجاد زلزله نمی‌شود. دلیل واضح این ماجرا هم حادثه بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی است که با وجود لرزه‌خیز بودن ژاپن منجر به ایجاد زلزله‌ای در این منطقه نشد. زارع با تأکید بر اینکه اثر بشر از طریق هارپ یا فناوری‌های دیگر معمولاً بر پدیده‌هایی است که در سطح زمین یا نزدیک آن رخ می‌دهند، می‌افزاید: ضمناً پدیده‌ای مانند زلزله‌ها از نظر اندازه و مکانیسم امروزه توسط دهها، صدها و گاه هزاران ایستگاه لرزه‌نگاری در جهان ثبت و رصد می‌شوند و اینطور نیست که کسی بتواند با نظریه‌های خیالی آنها را توضیح دهد. زلزله‌های القایی که به فعالیت‌های انسان مربوط است در سطح زمین و در عمق حداکثر هزار متر امکانپذیر است و آن هم به این سادگی نیست. بنابراین انتظار تحریک رخداد زمین‌لرزه‌ای تا بزرگای حدود سه را چه‌بسا بتوان از این فناوری داشت، ولی زلزله‌های شدید و مخرب شناخته شده تاکنون همگی زمین ‌ساختی (ناشی از جنبش در گسل‌های فعال) بوده‌اند و جنبش در آنها نه ربطی به «هارپ» داشته و نه به انفجارهای مختلف از جمله هسته‌ای یا غیر آن. امکان پنهان‌کاری وجود ندارد بنا به تأکید دکتر زارع از سوی دیگر انفجارها (هسته‌ای و غیر‌هسته‌ای) به خوبی در ایران و سایر کشور‌ها با استفاده از علم زلزله‌شناسی و سایر علوم فیزیکی قابل‌تفکیک از زلزله‌های طبیعی هستند و هرگاه انفجاری در دنیا رخ دهد دهها و گاه صدها ایستگاه آنها را ثبت می‌کنند. وی با بیان اینکه نگاشت این نوع انفجارات مشخصات و ویژگی‌های خاص انفجاراتی را دارند که با زلزله‌های طبیعی کاملاً متفاوت هستند، تصریح می‌کند: بنابراین عملاً روی کل کره‌زمین امکان پنهان‌کاری برای هیچ کشور وجود ندارد، حتی اگر تمام ایستگاه‌های لرزه‌ای آن کشور در هنگام انفجار خاموش شده باشند.     ###