اعتراض چهار انجمن علمی به «استفاده ابزاری» از روان‌پزشکی در دادگاه‌های حجاب

پرسش: رؤسای چهار انجمن سلامت روان ایران در نامه‌ای به رئیس قوه قضائیه، به صدور احکام اخیر برای برخی هنرمندان زن به اتهام «بی‌حجابی» اعتراض کردند و خواستار اصلاح این احکام شدند. روسای این چهار انجمن در نامه خود به غلامحسین محسنی اژه‌ای ، نوشتند: «تشخیص اختلالات روانی در صلاحیت روانپزشک است، نه قاضی؛ همان گونه که تشخیص سایر بیماری‌ها در صلاحیت پزشکان است، نه قضات.» در روزهای اخیر برای سه بازیگر زن، افسانه بایگان، آزاده صمدی و لیلا بلوکات، به دلیل عدم رعایت حجاب، احکامی از جمله مراجعه اجباری به مراکز روانشناسی برای درمان «بیماری روحیِ شخصیت ضد خانواده» صادر شده است. یکی از مجازات‌های تعیین‌شده برای آزاده صمدی در حکم صادره در شعبه ۱۰۸۸ دادگاه کیفری دو تهران آن است که او باید «دو هفته یک بار» به مراکز روانشناسی «برای مداوای بیماری ضد اجتماعی خود» مراجعه کند و در نهایت «گواهی سلامت» خود را به مقامات ارائه دهد. اما روسای این چهار انجمن نوشتند: «آنچه در متن حکم به عنوان استدلال تشخیص یک بیماری به نام شخصیت ضد اجتماعی بیان شده، متناسب، منطقی و قانع‌کننده نیست. همچنین عنوان تشخیصی "بیماری روحی و شخصیت ضد خانواده" عنوانی غیرعلمی و غریب و به کارگیری آن برای اهل فن ناباورانه است.»     مجید صادقی، رئیس انجمن علمی روانپزشکان ایران، بهروز دولتشاهی، رئیس انجمن علمی روان‌درمانی ایران، احمدعلی نوربالا، رئیس انجمن علمی پزشکی روان‌تنی ایران، و حمیدرضا پورشریفی، رئیس انجمن روانشناسی ایران، امضاکنندگان این نامه هستند. آنان تاکید کردند: «از برچسب زدن به رفتارهای افراد با عناوین تشخیص روانپزشکی باید پرهیز کرد.» این روانپزشکان و متخصصان روان‌درمانی در ادامه برخی محاکم را متهم کردند که با چنین احکامی موجب «گسترش و برجسته‌سازی "انگ بیماری‌های روانی" در ذهنیت افراد جامعه»، «خودداری مردمِ نیازمند درمان از پیگیری درمان ضروری خود» و افزودن «موانع اجتماعی دسترسی به خدمات سلامت روان» می‌شود. رؤسای چهار انجمن سلامت روان نسبت به «سوء استفاده از روانپزشکی و روان‌شناسی در بدنه قوه قضاییه» هشدار دادند. همزمان تعدادی از روانپزشکان و وکلای دادگستری در اظهارات جداگانه‌ای این اقدام قوه قضاییه را محکوم کردند. ارسیا تقوا، روانپزشک و عضو دبیرخانه همایش سلامت روان و رسانه، در یادداشتی خطاب به قضات جمهوری اسلامی نوشت: «آیا می‌دانید ارجاع اجباری به مراکز مشاوره چه تاثیری بر نظام سلامت و اعتماد عمومی دارد؟» زائر رضایی، روانشناس، نیز گفت: «در سال‌های گذشته خیلی زیاد فرهنگ‌سازی شد که مردم مراجعه به روانشناس را بپذیرند،... اما وقتی ناگهان حکمی تنبیهی صادر می‌شود که افرادی باید به روانشناس مراجعه کنند، انگار مجدد داریم تابوسازی و انگ‌سازی می‌کنیم، در حالی‌ که تمام تلاش‌ها باید برای انگ‌زدایی باشد.» کامبیز نوروزی، حقوقدان، نیز در این‌ باره گفت: «روانشناسی یک رشته تخصصی است که روانپزشک و روانشناس باید درباره آن حرف بزنند، یک قاضی هرقدر هم فرد آگاهی باشد اصولاً صلاحیت تشخیص بیماری روانی ندارد و این به نوعی مداخله در امور پزشکی است.» محسن برهانی وکیل دادگستری نیز نوشت: «این همه توهین و تحقیر و توهم در یک رأی نسبت به یک شهروند عادی هم شرم‌آور است، چه برسد به هنرمندی که بخشی از خاطرات هنری ایرانیان است.» او افزود: «هدف ارعاب سایرین است با قربانی کردن معدودی از بازیگران؟ هیچ جامعه‌ای با تحقیر زنان و هنرمندان اصلاح نشد و تغییر نکرد.» صدور حکم تنبیهی برای آزاده صمدی بلافاصله اعتراض صنفی سینماگران را نیز به دنبال داشت، با این حال تنها چند روز بعد خبر رسید که رئیس شعبه مربوطه در دادگاه همین حکم را برای افسانه بایگان نیز صادر کرده است.     ###