عباس عراقچی، مسوول سابق تیم مذاکرات هسته ای بعداز بیش از یکسال سکوتش را شکست؛
هنوز برای برجام فرصت وجود دارد

پرسش:عباس عراقچی، دبیر شورای راهبردی روابط خارجی در برنامه «حضور» در حسینیه جماران نسبت به اجرای پروژه بدنام‌‌‌سازی، امنیتی‌سازی و مشروعیت‌‌‌زدایی از جمهوری اسلامی در دنیا هشدار داد و گفت: «این بسیار خطرناک است. خطرناک به این معنا که منافع ما را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و ما باید مراقبت کنیم. دست صهیونیست‌‌‌ها در پشت این قضایا قرار دارد. آنها در تلاشند که ایران را به عنوان یک تهدید و یک نظام غیرقابل قبول معرفی کنند. این اثرات خود را در روابط خارجی ما می‌‌‌گذارد و باعث کاهش همکاری‌‌‌های ما با کشورهای دیگر می‌شود؛ یعنی فضایی را به وجود می‌‌‌آورند که کشورها برای همکاری با ایران تردید پیدا کنند.» در این برنامه، عراقچی جریان مذاکرات هسته‌‌‌ای را مصداقی از زیر سلطه نرفتن جمهوری اسلامی عنوان کرد و گفت: «این روزها این بحث زیاد شده که برنامه هسته‌‌‌ای ما چه فایده‌‌‌ای داشت؟ ما وارد موضوع گفت‌وگوهای هسته‌‌‌ای شدیم به این دلیل که زیر تحمیل و سلطه غربی‌‌‌ها نرویم. آنها حرف‌‌‌شان این بود که ما از برنامه هسته‌‌‌ای شما نگرانیم و باید متوقفش کنید.» وی افزود: «ما ایستادگی کردیم و این قدرت ما بود که زیر بار حرف زور آنان نرفتیم. نه اینکه فقط بخواهیم هسته‌‌‌ای را حفظ کنیم؛ البته که انرژی هسته‌‌‌ای خیلی مهم است و تکنولوژی بسیاری به کشور آورده ولی شروع این مقابله از اینجا بود که آنها می‎‌‌‌گفتند ما نگرانیم و نباید هسته‌‌‌‌‌‌ای داشته باشید.»   معاون سابق وزیر امور خارجه با بیان اینکه صحبت‌‌‌هایی که با آمریکایی‌‌‌ها و اروپایی‌‌‌ها داشتیم، همیشه می‌‌‌گفتند که این همه هزینه‌‌‌ای که دادید، این هیچ توجیهی ندارد جز اینکه شما دنبال سلاح هسته‌‌‌ای هستید، توضیح داد: «پاسخ ما هم همیشه این بود که ما نمی‌‌‌خواهیم زیر بار حرف زور شما برویم. ما که دنبال سلاح هسته‌‌‌ای نیستیم و فتوا هم داریم که حرام است ولی اینکه ما قدرت این را داریم که جلوی شما پنج، شش ابر‌قدرت دنیا بایستیم و بگوییم نه، سلاح اتمی ما در اصل این است.»   عضو سابق تیم مذاکره‌‌‌کننده هسته‌‌‌ای در خصوص دشواری شرایط مذاکرات نیز بیان کرد: «من همیشه آرزو می‌‌‌کردم ‌ای کاش مذاکرات ما فیلمبرداری و به مردم نشان داده می‌‌‌شد تا ببینند چگونه ما ایستادگی می‌‌‌کردیم. چرا که دیپلمات‌‌‌های آمریکایی کم کسانی نبودند. برای مثال ویلیام برنز بود که الان مدیر سی‌آی‌ای است؛ دیگری، همان خانم شرمن بود که در حال حاضر معاون وزیر خارجه است و نفر دیگرشان آقای جیک سالیوان بود که الان دبیر شورای عالی امنیت ملی آمریکاست.» وی افزود: «اینها طرف مقابل ما بودند و ما واقعا با اعتماد به نفس مذاکره می‌‌‌کردیم. من این را از آموزش‌‌‌هایی می‌‌‌دانم که مکتب امام و رهبری به ما داد که در مقابل قدرت‌‌‌های بزرگ کم نیاوریم و بایستیم. به نظر من یکی از مولفه‌‌‌های قدرت جمهوری اسلامی، قدرت دیپلماسی آن است که نباید آن را دست کم بگیریم.»     باید نه شرقی، نه غربی را زنده نگه داریم عراقچی در ادامه با اشاره به اینکه اصل «نه شرقی، نه غربی» میراث گرانبهای امام (ره) بود، تصریح کرد: «این مکتب را امام (ره) وارد سیاست خارجی ما کرد و استوار ماند و هنوز هم هست. ما به خاطر این هم هزینه‌‌‌های زیادی دادیم.» وی خاطرنشان کرد: «البته در هر زمان و بنا به مصالح و مقتضیات، ممکن است با یک طرفی بیشتر و نزدیک‌تر کار کنیم و سیاست‌‌‌هایمان به هم نزدیک‌تر شود ولی اینکه این منافع برای ما موجب وابستگی به آن قدرت شود، هیچ وقت مدنظر نبوده و نیست. ما باید بدانیم که روابط بین‌الملل بر اساس منافع است و هر کشوری بر اساس منافع خود با کشورهای دیگر همکاری یا تقابل می‌کند و اتفاقا دیپلماسی، هنرِ در راستا قرار دادن منافع خود با منافع دیگران است.»  عراقچی تاکید کرد: «اگر شما نتوانید منافع دیگران را در جهت منافع خودت قرار دهید، طبیعی است که آنها به جایی بروند که منافع بیشتری دارند و هنر دیپلماسی اینجا خود را نشان می‌دهد. ما از این هنر در روابط بین شرق و غرب استفاده کردیم و می‌‌‌کنیم. ممکن است بعضی جاها اشتباهاتی صورت گرفته باشد یا زیادی به یک طرف نزدیک شده باشیم ولی به نظر من این مکتب «نه شرقی نه غربی» به اندازه کافی در سیاست خارجی ما جا برای خود باز کرده و در همین مسیر هم باید ادامه دهیم.»   دیپلمات‌‌‌ها تابع دستورالعمل هستند دبیر شورای راهبردی وزارت امور خارجه در خصوص نوع رفتارهای دیپلماتیک در مواجهات بین‌المللی با اشاره به این سخن حضرت امام (ره) که فرمودند «مراقب باشید با دشمن خود دوستی نکنید و او را به عنوان دوست اشتباه نگیرید زیرا مسیر شما انحراف پیدا می‌کند»، اظهار کرد: «دوستی کردن یک نوع خیانت است؛ اگر او را به دشمنی قبول دارید. منتها نکته‌‌‌ای که وجود دارد، این است که برخی از دوستان خودمان گفت‌وگو و تعامل را با دوستی یکی می‌کنند. اینها برخی تاکتیک‌‌‌های مذاکراتی را فکر می‌کنند که علامت دوستی است که ممکن است بعضی جاها باشد ولی تشخیص این مصلحت با شخص دیپلمات نیست. دیپلمات‌‌‌ها تابع دستورالعمل هستند.» عراقچی افزود: «اصول و راهبرد سیاست خارجی کشور جای دیگر تعیین و تاکتیک‌‌‌ها در داخل وزارت خارجه طراحی می‌شود و دیپلمات، وقتی در صحنه مذاکره دیپلماسی قرار می‌گیرد، عین دستورالعمل‌‌‌هایی که به او داده شده، موظف به اجراست و اگر خلاف آن را اجرا کند، تخلف کرده و باید برگردد. یک تعبیر مشهوری است که می‌‌‌گوید در سیاست خارجی و روابط بین‌الملل اصلا دوست و دشمن معنی ندارد؛ منافع معنا دارد.» موشک یکی از مولفه‌‌‌های قدرت ما در مذاکرات بود در ادامه دبیر شورای راهبردی روابط خارجی با بیان اینکه آنچه آمریکا و سه کشور اروپایی و روسیه و چین به عنوان شش قدرت برتر دنیا و آلمان که بزرگ‌ترین قدرت دنیاست، را پای میز مذاکره با ایران نگه داشت، فقط قدرت دیپلمات‌‌‌ها نبود؛ بلکه قدرت جمهوری اسلامی ایران و مولفه‌‌‌های قدرت ما بود. چرا که دیپلمات‌‌‌ به اتکای مولفه‌‌‌های قدرتی که پشت سرش قرار دارد، صحبت می‌کند. عراقچی قدرت موشکی را یکی از مولفه‌‌‌های قدرت ایران خواند و تاکید کرد: «موشک‌‌‌های ما بود که اجازه نمی‌‌‌داد کسی به تاسیسات هسته‌‌‌ای ما حمله کند. اگر قدرت علمی ما نبود، در مذاکرات هسته‌‌‌ای کسی نبود با ما مذاکره کند. ما به خون دانشمندان هسته‌‌‌ای و دانشمندان موشکی که ما را تقویت کردند، تا ابد مدیونیم.» پروژه خطرناک چیست؟ عراقچی با اشاره به ناآرامی‌های  اخیر، با بیان اینکه به‌رغم نگرانی درباره وضعیت کلی کشور، معتقدم می‌توانیم هوشمندانه از این فضا عبور کنیم، نسبت به اجرای پروژه بدنام‌‌‌سازی، امنیتی‌سازی و مشروعیت‌‌‌زدایی از جمهوری اسلامی در دنیا هشدار داد و گفت: «این بسیار خطرناک است. خطرناک به این معنا که منافع ما را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و ما باید مراقبت کنیم.» مشاور وزیر امور خارجه با تاکید بر اینکه دست صهیونیست‌‌‌ها در پشت این قضایا قرار دارد، بیان کرد: «آنها در تلاشند که ایران را به عنوان یک تهدید و یک نظام غیرقابل قبول معرفی کنند. این اثرات خود را در روابط خارجی ما می‌‌‌گذارد و باعث کاهش همکاری‌‌‌های ما با کشورهای دیگر می‌شود؛ یعنی فضایی را به وجود می‌‌‌آورند که کشورها برای همکاری با ایران تردید پیدا کنند.» وی افزود: «ما نباید اجازه دهیم این فضا بیشتر از این شکل بگیرد و در جهت کاهش این فضا حرکت کنیم؛ این هم به دیپلماسی نیاز دارد و هم به اتخاذ یکسری سیاست‌‌‌های درست و هم سیاست دیپلماسی رسانه‌‌‌ای و هم دیپلماسی عمومی می‌‌‌خواهد. به هرحال نباید اجازه دهیم این‌طور مرتب علیه ما تظاهرات شود و مرتب پیام‌‌‌هایی داده شود. به‌رغم اینکه معتقدم جمهوری اسلامی قوی‌‌‌تر از اینهاست و بیدی نیست که با این بادها بلرزد، ولی به هرحال نباید اجازه دهیم هزینه‌‌‌های آن بیشتر شود.» عراقچی اهریمن‌‌‌سازی اروپا و آمریکا در قضیه برجام، هواپیمای اوکراینی یا پهپادها را بستر فشارهای بعدی به ایران دانست و گفت: «من نمی‌‌‌گویم جلوی این فشارها کم می‌‌‌آوریم. اما چرا باید اجازه دهیم هزینه ایجاد شده و فشار به جمهوری اسلامی و مردم بیشتر شود. باید با آن مقابله کنیم و این امر مستلزم این است که هم در دیپلماسی، هم در کار فرهنگی و هم در سیاست داخلی تدابیری را اتخاذ کنیم و نگذاریم چهره جمهوری اسلامی را مخدوش و بدنام کنند.» او سفر مسوولان چین و کره‌جنوبی به کشورهای حاشیه خلیج فارس را در همین پازل خواند و گفت: «این در پازل منافع ملی هرکشوری تعریف می‌شود اما در این فضا امکان مانور بهتری پیدا می‌کند. وقتی شما منافع خود را جای دیگر ببینی، فضا که تخریب باشد، راحت‌‌‌تر می‌توانی از این کارها بکنی. دوستان ما در وزارت امور خارجه این امر مهم را برعهده دارند و باید اجازه دهیم در آرامش با این شرایط سخت و مهم مقابله کنند و  آن را بگذرانند.» باید امیدوار باشیم عراقچی در خصوص احتمال اقدام ایران برای خروج از ‌ان‌پی‌تی نیز گفت: «در دیپلماسی نباید خیلی سراغ گزینه‌‌‌هایی رفت که هنوز موعد آن نشده است. الان در سیاست خارجی، میدان کار هنوز به اندازه‌‌‌ای بسته نشده که سناریوهای خیلی خاصی را در نظر داشته باشیم. به نظر من هنوز گزینه‌‌‌های بهتری وجود دارد.»  او درباره احتمال بازگشت طرفین مذاکرات به گفت‌وگوهای برجامی نیز ابراز امیدواری کرد و گفت: «به‌عنوان یک دیپلمات معتقدم که باید امیدواری را همیشه حفظ کرد؛ مشهور است که دیپلمات‌‌‌ها همیشه امیدوارند، چون اگر امیدوار نباشند نمی‌توانند کاری بکنند.»   ###