گزارش کامل؛
در قم چه می گذارد؟ سریال مسمومیت دانش آموزان با واکنش وزیر و تجمع والدین و دخالت مجلس و سپاه همراه شد

پرسش: با گذشت بیش از دو ماه و نیم از شروع مسمومیت سریالی دانش‌آموزان مدارس قم و مشخص‌نشدن علت آن در عین تکرار حادثه و شکل‌گیری اعتراضات والدین، با واردشدن نهادهای امنیتی و همچنین سپاه به موضوع در حال تبدیل‌شدن به یک بحران است. مسمومیت سریالی دانش‌آموزان در مدارس قم از نهم آذرماه شروع شد و در تازه‌ترین مورد، روز سه‌شنبه ۲۵ بهمن، بار دیگر دست‌کم ۱۱۷ دانش‌آموز راهی بیمارستان‌های قم شدند. هم‌زمان شماری از والدین دانش‌آموزان قمی در اعتراض به این شرایط و تکرار علائم مسمومیت در برخی دانش‌آموزان مقابل فرمانداری قم تجمع کردند و شعار «شفافیت، شفافیت» و «تدریس را آنلاین کنید» سر دادند. این در حالی است که هفتهٔ گذشته، در پی مسمومیت سریالی و دسته‌جمعی «دانش‌آموزان دختر» در دست‌کم ۱۲ مدرسه قم، آموزش و پرورش تمامی مدارس و واحدهای آموزشی قم را به‌منظور «بررسی دلایل بروز مسمومیت در مدارس» اعلام کرد، اما باز هم گزارشی از دلیل ماجرا منتشر نشد و دانش‌آموزان به مدارس بازگشتند. تا امروز هر آن‌چه دربارهٔ این مسمومیت‌های سریالی منتشر شده فقط مربوط به نشانه‌ها و عوارض مسمومیت است، ازجمله «انتشار بویی شبیه بوی نارنگی، سردرد، سرگیجه، سستی و بی‌حسی اعضای بدن، ناتوانی در راه رفتن و...». آن‌چه به نگرانی‌های والدین و مردم بیشتر دامن زده، اظهارت قبلی نمایندگان قم در مجلس مبنی بر «مشکوک و امنیتی‌بودن» موضوع است و اخیراً اظهارنظرهایی مبنی بر «خرابکاری برگرفته از دیدگاه‌های طالبانی». در همین زمینه، احمد امیرآبادی فراهانی، نماینده مجلس، روز سه‌شنبه ۱۸ بهمن از وزیران کشور، اطلاعات، آموزش و پرورش، و بهداشت و درمان خواست هیئت ویژه‌ای را برای یافتن دلیل مسمومیت سریالی دانش‌آموزان در مدارس قم به این شهر اعزام کنند. او همچنین تأکید کرد که «این موضوع شوخی‌بردار نیست. اقدام عاجل به عمل آورید. دو ماه است که بنده و آقای ذوالنور پیگیر این مسئله هستیم اما پاسخی داده نشده است». پیشتر مجتبی ذوالنور، دیگر نماینده مجلس، هم این موضوع را «مسئله‌ای امنیتی» عنوان کرده بود، هرچند توضیح بیشتری در این باره نداده بود. در ادامهٔ این اظهارنظرها، روز ۲۵ بهمن یادداشتی از نفیسه مرادی، دانش‌پژوه دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا، در برخی رسانه‌های کشور منتشر شد که در آن نوشت «تمرکز این وقایع بر مدارس دخترانه ظن خرابکاریِ منبعث از دیدگاه‌های طالبانی را تقویت می‌کند». مرادی همچنین با اشاره به اظهار نهادهای امنیتی مبنی بر «قدرت، دقت و سرعت عمل در شناسایی هرگونه عوامل خرابکارانه و تروریستی» تأکید کرد که «طولانی، تکراری و بیشترشدن مسمومیت‌ها در مدارس قم و عدم شناسایی عوامل آن سطح توقع خانواده‌ها را از ایشان بیشتر می‌کند». با همهٔ این اوصاف نهادهای دولتی هنوز هیچ گزارشی از منشأ بروز مسمومیت‌های سریالی منتشر نکرده‌اند، اما عباس ذاکریان، فرماندار قم، روز چهارشنبه ۲۶ بهمن از واردشدن «دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی» و همچنین سپاه پاسداران در کنار دیگر نهادهای دولتی و حکومتی به موضوع خبر داد. ذاکریان گفت در نتیجه پیگیری‌ مجموعهٔ این نهادها «هیچ عاملی که باعث مسمومیت باشد، شناسایی نشده است». او همچنین با اشاره اعزام تیم‌هایی از سپاه «برای رصد و پایش» ۳۴ مدرسه در قم افزود که «به‌جز یک مورد تمام آزمایش‌ها و نمونه‌برداری‌ها منفی بوده، آن یک مورد هم هنوز جوابش برای ما ارسال نشده است». این در حالی است که روز سه‌شنبه ۲۵ بهمن شکل دیگری از این مسمومیت این بار در تهران رخ داد و تعدادی از دانش‌آموزان یک مدرسه در منطقه ۱۱ تهران راهی بیمارستان شدند. در پی این حادثه، که موجی از نگرانی را ایجاد کرده بود، روابط عمومی آموزش و پرورش تهران در اطلاعیه‌ای رسمی دلیل حادثه را «کنجکاوی کودکانه دو دانش‌آموز در استفاده از اسپری حشره کش» اعلام کرد؛ موضوعی که برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی آن را با‌ توجه به بروز «بی‌حسی موضعی برخی اعضای بدن» در دانش‌آموزان رد کردند. درحالی‌که هر روز بر ابهام ابعاد این مسمومیت‌های سریالی اضافه می‌شود، روز دوشنبه ۲۴ بهمن هم رسانه‌ها از ارسال یک نامه «عجیب» رئیس دانشگاه علوم پزشکی قم خطاب به مدیریت بحران استان خبر دادند. در این نامه به تاریخ ۲۲ بهمن، مهدی مصری، رئیس دانشگاه علوم پزشکی قم، از مقام‌های استانداری قم خواسته بود «در صورت رخداد مسمومیت در مدارس استان، از هوای آن ناحیهٔ مدنظر و دمیدن بازدم دانش‌آموزان دچار مسمومیت در کیسه‌های نایلون فریزری» برای انجام آزمایش‌ نمونه‌برداری شود. در این نامه همچنین ذکر شده بود که در همان روز جلسه‌ای در محل استانداری قم با این موضوع برگزار شده است. با این اوصاف، عباس ذاکریان فرماندار، علیرضا رحیمی مدیرکل آموزش و پرورش، و مجید محبی معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی قم روز سه‌شنبه در جمع خانواده‌های معترض موضوع مسمومیت و آلودگی را رد کردند. فرماندار قم به خانواده‌ها گفت «تاکنون موردی از مشاهده آلودگی و مسمومیت در خون و نمونه‌های گرفته‌شده از دانش‌آموزان مورد آزمایش مشاهده نشده است». او همچنین ادعا کرد «تاکنون هیچ‌ فردی به‌خاطر علائم مشکوک به مسمومیت‌ دچار عارضه‌ای نشده است». درخواست خانواده‌ها از مسئولان غیرحضوری‌شدن مدارس تا کشف عامل مسمومیت‌هاست، اما این درخواست رد شده است. به‌گفتهٔ یک شهروند قمی این در حالی است که شمار بسیاری از دانش‌آموزان قم از حضور در مدارس خودداری کرده‌اند، اما مسئولان «سعی در عادی نشان‌دادن اوضاع دارند». مجتبی ذوالنور، نماینده قم در مجلس ، قبلاً گفته بود با وقوع این مسمومیت‌ها در مدرسه‌های گوناگون و متعدد، «دیگر شکی باقی نمانده که این حوادث ریشهٔ امنیتی» دارد.   ابعاد گسترده مسمومیت‌های مشکوک دانش آموزان / کار به نگاه طالبانی کشید با تکرار مسمومیت دانش‌آموزان از طریق استنشاق گاز سمی و بازتاب گسترده‌تر این موضوع، مسئولان گویا تصمیم گرفته‌اند رویکرد متفاوتی نشان دهند؛ به طوری که مدیر ناحیه چهار اداره‌کل آموزش‌وپرورش قم مشکل اصلی دانش‌آموزان مسموم‌شده را استرس اعلام کرد. موضوع مسمومیت سریالی دانش‌آموزان قمی ابعاد گسترده‌تری به خود گرفته و وزیر بهداشت عازم استان قم می‌شود. به نظر می‌رسد موضوع فراتر از شرایط عادی و نرمالی است که مسئولان و مدیران مربوطه در این یکی دو روز به آن پرداخته‌اند. موضوع مسمومیت زنجیره‌ای دانش‌آموزان قمی ابعاد گسترده‌تری به خود گرفته و تا امروز با سخنان متناقضی از سوی مسئولان مواجه شده است. با وجود بررسی‌های صورت گرفته تاکنون علت اصلی این حادثه مشکوک مشخص نشده است. به گفته یکی از مسئولان علوم پزشکی قم، یافته‌های اولیه از حوادث قبلی وجود گاز منو اکسیدکربن را در تعدادی مدارس تأیید می‌کند اما هنوز ابهامات و علت اولیه هنوز مشخص نیست.   اولین واکنش به مسمومیت‌ها: مشکوک و امنیتی است در روزهای اولیه وقوع این اتفاق، دادستان قم از تشکیل کارگروهی برای شناسایی علت وقوع مسمومیت دسته‌جمعی خبر داد و مجتبی ذوالنوری، نماینده قم، نیز به ابعاد امنیتی احتمالی این موضوع اشاره کرد. احمد امیرآبادی فراهانی، دیگر نماینده قم، نیز گفت: موضوع مسمومیت دانش‌آموزان قمی مشکوک است و تمامی دستگاه‌های انتظامی و امنیتی و مجموعه خدمات شهری پیگیر هستند تا مبداء این مسمومیت را پیدا کنند. تغییر رویکرد مسئولان: استرس و فوبیا است! با تکرار مسمومیت دانش‌آموزان از طریق استنشاق گاز سمی و بازتاب گسترده‌تر این موضوع، مسئولان گویا تصمیم گرفته‌اند رویکرد متفاوتی نشان دهند؛ به طوری که مدیر ناحیه چهار اداره‌کل آموزش‌وپرورش قم مشکل اصلی دانش‌آموزان مسموم‌شده را استرس اعلام کرد. دانشگاه علوم پزشکی قم نیز در واکنشی نسبت به انتقال دانش‌آموز به مراکز درمانی با علایم مسمومیت تنفسی گزارش داد که حال عمومی عمده دانش‌آموزان مساعد است و بیشتر دچار اضطراب و استرس بودند. مجید محبی، معاون دانشگاه علوم پزشکی قم نیز در اظهاراتی عجیب، علت این حوادث را تند تند نفس کشیدن دانش‌آموزان دختر و استرس آنها دانسته است. احمد امیرآبادی فراهانی، نماینده قم دیگر مسئولی بود که عنوان کرد: برخی دانش‌آموزان بیماری‌های زمینه‌ای داشتند؛ در مورد مسمومیت دانش‌آموزان قمی بزرگنمایی شده و فوبیاست! وزیر آموزش و پرورش نیز موضع نسبتا مشابهی گرفته و به‌تازگی این مساله را به شایعات نسبت داده است؛ رویکردهایی که برخلاف مواضع پیشین است و به نظر می‌رسد در راستای عادی جلوه دادن این موضوعِ نگران‌کننده است. رفتار مشکوک در قبال مسمومیت‌های مشکوک اصرار والدین دانش‌آموزان برای مشخص شدن علت حادثه و ممانعت برخی خانواده‌ها از حضور دانش‌آموزان در مدرسه موجب تعطیلی مدارس قم طی روزهای پایانی هفته گذشته برای بررسی جوانب توسط کارشناسان شد. با این حال، تعطیلی‌ها جواب نداد و دانش‌آموزان باز هم مسموم شدند؛ خانواده‌های آنها در مقابل استانداری قم در اعتراض به مسمومیت‌های زنجیره‌ای و مشکوک دانش‌آموزان تجمع برگزار کردند. رئیس علوم پزشکی قم در نامه‌ای عجیب در ارتباط با مسمومیت سریالى مدارس قم، خواستار نمونه‌برداری از هوای کلاس‌ها و بازدهم دانش‌آموزان در کیسه فریز شد که واکنش‌های زیادی به همراه داشت. به نتیجه نرسیدن بررسی کارشناسان و عدم اعلام علت مسمومیت، نشان‌دهنده کم‌اهمیت بودن موضوع از نگاه مسئولان است. در همین راستا برخی منابع از قم مدعی هستند که تعداد مدارس درگیر مسمومیت بیش از آمار اعلام‌شده است؛ اما مسئولان درباره این مساله هم سکوت کرده‌اند و هنوز درباره صحت این ادعا سخن نگفته‌اند. این موضوع موجب شده برخی خانواده‌ها شکایتی را در دادسرای عمومی قم مطرح کنند که قوه قضائیه می‌"وید در دست بررسی است. مسمومیت دانش‌آموزان، ناشی از نگاه طالبانی؟ ابعاد موضوع مسمومیت دانش‌آموزان قمی، که برای برخی تداعی‌کننده ماجرای تلخ اسیدپاشی‌های اصفهان است، تا حدی پیش رفت که برخی آن را به نگاه‌های طالبانی ربط دادند. نفیسه مرادی، پژوهشگر مطالعات اسلامی و دانش‌پژوه دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا در این باره به عصرایران گفته است: تمرکز این وقایع بر مدارس دخترانه، ظن خرابکاری منبعث از دیدگاه‌های طالبانی را تقویت می‌کند که هدف از این مسمومیت‌ها ایجاد ترس و وحشت برای دختران و خانواده‌هایشان و مانع‌تراشی برای تحصیل آنان باشد. مسمومیت‌ها بخاطر شایعات مردم است! همه این‌ها در حالی است که یوسف نوری - وزیر آموزش‌وپرورش - به عنوان متولی اصلی این امر، امروز طی اظهاراتی اعلام کرد که بخش اعظم مسمومیت دانش‌آموزان در قم ناشی از شایعاتی است که مردم و دانش‌آموزان را دچار ترس کرده است. او گفته «از مراجع ذی‌صلاح گزارش گرفتیم و گفتند مشکلی وجود ندارد. در تعدادی از مدارس این بو احساس شده بود که تعدادی از دانش‌آموزان به بیمارستان‌ رفتند. برخی از آن‌ها چون دارای بیماری‌های زمینه‌ای بودند پزشکان آن‌ها را نگه داشتند.» وزیر بهداشت به قم می‌رود با همه این تفاسیر، سخنگوی دولت امروز (چهارشنبه، 26 بهمن) اعلام کرد که وزیر بهداشت برای بررسی مسمومیت دانش‌آموزان عازم استان قم می‌شود. همین مساله نشان می‌دهد که احتمالا خود مسئولان هم می‌دانند که موضوع، فراتر از شرایط عادی و نرمالی است که مسئولان و مدیران مربوطه در اظهاراتشان به آن می‌پردازند.     در تجمع اعتراضی والدین قمی چه گذشت؟/تقاضا برای تعطیلی مدارس تجمع تعدادی از والدین قمی که در روزهای اخیر، فرزندانشان در حوادث مرتبط به مسمومیت‌های سریالی مدارس قم دچار مشکل شده بودند، روز گذشته در مقابل فرمانداری قم انجام شد. تجمع اعتراضی والدین دانش آموزان در مقابل فرمانداری قم و اصرار آنها برای تعطیل کردن مدارس، واکنش‌های متفاوتی از سوی مسئولان را به دنبال داشته است. تجمع تعدادی از والدین قمی که در روزهای اخیر، فرزندانشان در حوادث مرتبط به مسمومیت‌های سریالی مدارس قم دچار مشکل شده بودند، روز گذشته در مقابل فرمانداری قم انجام شد.  این تجمع در روزهای گذشته در شبکه‌های اجتماعی اطلاع رسانی شده بود و قرار بود که ساعت ۱۱ این تجمع در مقابل درب فرمانداری قم انجام شود. پس از افزایش شمار حاضران در این تجمع، عده‌ای از آنها به اصرار به دنبال حضور در فرمانداری بودند که با اعلام فرمانداری، خانواده‌ها به شکل آرام وارد فضای فرمانداری شدند و با فرماندار قم به گفت‌وگو پرداختند. فرماندار قم در این دیدار سعی در آرام کردن اوضاع و احوال مردم داشت و با سعه صدر به سوالات مردم پاسخ داد. بیشتر مطالبات مردم در خصوص این مساله بود که چرا مسئولان قم نمی‌توانند بر شرایط مسلط شوند و توان اخذ تصمیمات درست را ندارند. بر اساس ویدئوهایی که در فضای مجازی منتشر شده، فرماندار گفت که همه چیز بیشتر از واقعیت، شایعه‌سازی و ترس و استرس‌های ناشی از این مساله است و مسمومیت خاصی رخ نداده است. توضیحات فرماندار در برخی اوقات، واکنش‌های جدی مردم را به بار داشت که در برخی موارد فضا بسیار سنگین شد و برخی واکنش ها هم در شبکه های اجتماعی بازتاب داده شد. تقاضا برای تعطیلی مدارس بیشتر خانواده‌های دانش آموزان، یک مطالبه جدی داشتند و آن هم تعطیلی موقت مدارس بود. حیدری، یکی از والدین دانش آموزان قمی در گفت‌وگو با ایسنا گفت: برخی از مسئولان قم در این زمینه بسیار ضعیف عمل کردند. قطعا وقتی چنین اتفاقی  رخ می دهد باید مشکل حل شود. اینکه چرا نمی توانند مشکل را حل کنند واقعا یک مساله مهم است زیرا در این گونه موارد که جان فرزندان ما درخطر است هیچ توجیهی برای هیچ عمل و عملکردی وجود ندارد. وی بیان کرد: در این تجمع به دنبال این امر بودیم که آقای فرماندار رضایت بدهد و اعلام کند که مدارس شهر قم تعطیل شود ولی ایشان اصلا چنین نظری نداشتند. خانم حاتمی یکی دیگر از والدین حاضر در این تجمع بود که در گفت‌وگو با ما بیان کرد: دختر من چند روز پیش در مدرسه بر اثر مسمومیت دچار مشکلات خفیفی شد ولی چند نفری که وارد فضای بیمارستانی شدند چند شبی است که با هزینه شخصی در بیمارستان بستری هستند و مشکلات بسیاری برای آنها ایجاد شده است ولی مسئولان مرتبط می گویند که چیز خاصی نیست و حال همه آنها خوب است و این حرف ها هم شایعه است. این حرف ها بیشتر ما را آزار می دهد. وی گفت: به هیچ عنوان دیگر اجازه حضور فرزندم را در مدرسه نمی دهم. نمی دانم چرا مدارس را تعطیل نمی کنند؟ آیا باید این روند ادامه داشته باشد و هر روز با استرس چشم به راه فرزندانمان باشیم؟ حمیدی یکی دیگر از والدین نیز در گفت‌وگو با ما اظهارکرد: مشکل ما این است که مسئولان قم می گویند وقتی نمی دانند دلیل ماجرا چیست مدارس را تعطیل نمی کنند. مگر بستن مدارس و غیرحضوری کردن آموزش با سامانه های پیشرفته امروز کار سخت تری از بستن درب حرم حضرت معصومه(س) در دوران کرونا بود؟ در آن روزها حرم هم بسته شد تا جان مردم حفظ شود. چرا امروز مسئولان توجهی به جان فرزندان ما ندارند. موضع مدیران استان قم: نمی دانیم مشکل چیست ولی بیشتر شایعه پراکنی است در این چند روز چند بار مسئولان استان قم در قالب‌های مختلف به این خبرها واکنش نشان دادند.  پیگیری های پیوسته و شبانه روزی ایسنای قم برای یافتن مسئولی که پاسخی در خصوص این موارد بدهد به هیچ نتیجه ای جز بوق های آزاد تلفن همراه مسئولان نرسید و هیچ کدام از مسئولان آموزشی و اجرایی استان حاضر نشدند دلیل تعطیلی و بازگشایی مدارس را توضیح دهند. اما در این میان واکنش های نمایندگان قم و برخی مسئولان ملی هم در جای خود جالب بود.  آقای ذوالنور از امنیتی بودن این مسمومیت ها که تبعات آن ممکن است خطرناک باشد سخن گفته است ولی آقای امیرآبادی ، بسیاری از این اخبار را ناشی از فوبیا و ترس و استرس مرتبط به اخبار عنوان کرده بود.  مدیرکل آموزش و پرورش قم هم در این زمینه با توجه به نوع اختیاراتی که در این زمینه تعریف شده است عملا حرف خاصی هم برای گفتن نداشته است. آنچه علت اصلی حوادث است چه ترس و استرس از حادثه و چه حادثه واقعی، تنها بخشی از خواسته و مطالبه به حق مردم است. مطالبه واقعی مردم قم،‌ پیگیری جدی این قضیه از سوی مسئولان و پایان این ماجراهاست.     توضیح وزیر بهداشت درباره مسمومیت دانش آموزان در قم وزیر بهداشت درباره علت مسمومیت دانش آموزان قمی گفت: جمع‌بندی این است که مسمومیت بسیار خفیف است و عارضه‌ای از شروع مسمومیت تا امروز ایجاد نشده و نگرانی در این جهت وجود ندارد. بهرام عین‌اللهی وزیر بهداشت درباره علت مسمومیت دانش آموزان قمی گفت: جمع‌بندی این است که مسمومیت بسیار خفیف است و عارضه‌ای از شروع مسمومیت تا امروز ایجاد نشده و نگرانی در این جهت وجود ندارد. وزیر بهداشت درباره علت مسمومیت دانش آموزان قمی گفت: جمع‌بندی این است که مسمومیت بسیار خفیف است و عارضه‌ای از شروع مسمومیت تا امروز ایجاد نشده و نگرانی در این جهت وجود ندارد. بهرام عین‌اللهی امروز در بیمارستان شهید بهشتی قم درباره مسمومیت سریالی دانش‌آموزان قمی اظهار کرد: امروز در قم در بیمارستان شهید بهشتی حضور داریم و با تعدادی از افرادی که به دلیل مسمومیت از مدارس به این بیمارستان منتقل شده بودند دیدار و با پزشکان صحبت و مذاکراتی داشتیم. وی افزود: جمع‌بندی این است که مسمومیت بسیار خفیف است و عارضه‌ای از شروع مسمومیت تا امروز ایجاد نشده و نگرانی در این جهت وجود ندارد. وزیر بهداشت ادامه دا‌د: اساتید دانشگاه علوم پزشکی قم نهایت تلاش و درمان‌ها را انجام داده‌اند و چند تیم از تهران به قم اعزام شده و جمع‌بندی ما این است که عامل مسمومیت، عامل میکروبی نیست. وی گفت: هیچ میکروب و ویروسی در این زمینه شناخته نشده و امروز یک کمیته ویژه از اساتید برجسته دانشگاه‌های علوم پزشکی با مسئولیت معاونت درمان مامور کردیم تا بررسی‌های ویژه انجام دهند و نتیجه آن را به مردم خواهیم گفت.     ###