نگرانی فعالان میراث فرهنگی از صدمات به کاخ گلستان با فیلمبرداری «جیران»؛
سریال خانگی «جیران» حاشیه ساز شد- جیران توقیف شد

پرسش: فیلمبرداری سریال «جیران» که این روزها در شبکه خانگی پخش می‌شود در کاخ گلستان، نگرانی‌هایی بابت چگونگی حضور عوامل در این کاخ و استفاده از اشیای نفیس این مجموعه میراث جهانی بوجود آورده است اما مسئولان کاخ می‌گویند جای هیچگونه نگرانی نیست. «جیران» یکی از سریال‌های شبکه نمایش خانگی به کارگردانی حسن فتحی و با حضور بازیگرانی چون مریلا زارعی، بهرام رادان، پریناز ایزدیار و امیرحسین فتحی است. این سریال تاریخی در شهرهای مختلفی چون تهران، قزوین، کاشان، خوانسار و گلپایگان فیلم‌برداری شده است.  سریال جیران سرگذشت دختری تجریشی به نام خدیجه را با بازی پریناز ایزدیار به تصویر کشیده است؛ دختری که سرنوشت، او را از عشق و دلداده‌اش «سیاوش» جدا می‌کند و از روستایی در تجریش به تهران و کاخ ناصرالدین شاه می‌کشاند و می‌شود «جیران خاتون»، زن موردعلاقه ناصرالدین شاه و سوگلی حرم‌سرا.  این سریال در مجموعه‌های تاریخی مهم و معروفی از جمله کاخ گلستان تهران و خانه تاریخی طباطبایی‌های کاشان ضبط و فیلمبرداری شده‌است. قطعا در نگاه نخست تصاویری که در کاخ گلستان گرفته شده همگان را نگران چگونگی وضعیت این کاخ بعد از فیلمبرداری می‌کند چراکه عموما تاکنون فیلم‌هایی که در مجموعه‌های تاریخی ضبط شده‌اند بدون وارد کردن آسیب نبوده‌اند و بعد از اتمام فیلمبرداری، یادگاری‌هایی از آن‌ها بر پیکره‌ی بناهای تاریخی باقی مانده است؛ حال آنکه کاخ گلستان باتوجه به آنکه در زمره میراث جهانی ایران به شمار می‌رود، حساسیت‌های بیشتری را به دنبال دارد.  آفرین امامی (مدیر مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان) با اشاره به آنکه حدود ۲۰تا ۳۰ درصد این سریال در کاخ گلستان فیلمبرداری شده است، گفت: فیلمبرداری این سریال حدود ۵۰روز طول کشید و بخشی از این زمان در دوره کرونا که کاخ تعطیل بود و اجازه بازدید عموم نداشت، فیلمبرداری شده است.  به گفته او، به منظور فیلمبرداری بخش‌هایی از سریال جیران که در تالار آینه کاخ گلستان انجام شد، تمام اشیای این تالار جمع‌آوری، بسته‌بندی و به مخزن کاخ منتقل شدند. درواقع تالار آینه کاملا تخلیه و هیچ شیئی در اختیار گروه فیلمبرداری گذاشته نشد. حتا اجازه حضور و استفاده عوامل از کف تالار داده نشد و گروه فیلمبرداری بعد از عکسبرداری از کف تالار با ساخت و قرار دادن سازه‌ای جدید همانند کفپوش روی آن، کار را آغاز کردند. سنگ‌هایی که در سریال دیده می‌شود، کفپوش و عکس است و فرش‌ها همگی ماشینی هستند. به‌طور کل هیچیک از آثاری که در این سریال دیده می‌شود متعلق به کاخ گلستان نیست.  او تاکید کرد: در طول فیلمبرداری که با حضور ناظران میراث همراه بود، هیچگونه آسیبی به دیواره‌ها و بدنه کاخ گلستان وارد نشد و گروه نیز در این خصوص همکاری داشت. فیلمبرداری در عمارت بادگیر، شمس‌العماره و تالار آینه انجام شد. البته در عمارت بادگیر و شمس‌العماره اثری نداشتیم و تنها از فضا و معماری استفاده شد و در تالار آینه نیز برای چند روز آثار را خارج کردیم. تخت نیز ساخته خودشان است و از آثار کاخ گلستان استفاده نشده است.  جبار آوج (معاون اجرایی کاخ گلستان) نیز درخصوص حضور گروه فیلمبرداری «جیران» در کاخ گلستان گفت: موزه و ابنیه برای نظارت بر انجام تمام مراحل فیلمبرداری نیروی کارشناس گذاشته بود از این رو شاهد وقوع هیچگونه اتفاقی اعم از شکستن در، لوستر، ریزش دیوار و… نبودیم. در کل می‌توان گفت، شاید انجام چنین کارهایی و فیلمبرداری چنین سریال‌هایی در مجموعه‌های تاریخی و فرهنگی بتواند در میان عموم جامعه انگیزه‌ای جهت حضور و بازدید از کاخ گلستان ایجاد کند، اما شانیت فرهنگی و تاریخی مجموعه‌ها و کاخ‌ها را کاهش می‌دهد.  او ادامه داد: اینکه مردم؛ کاخ گلستان را به تنوع کاشی‌کاری و آینه‌کاری بی‌نظیر و معماری منحصر به فرد آن بشناسند و برای دیدن آن بیایند بهتر است یا آنکه به دلیل سریال «جیران» به دیدن کاخ بیایند و دیدن کاخ آنها را به یاد سریال بی‌اندازد، بهتر است؟ شاید فیلمبرداری و حضور گروه‌های فیلمبرداری ضرر فیزیکی یا مادی به مجموعه نزد اما مطمئن باشید، به هویت و ارزش کاخ و مجموعه‌های تاریخی ضربه می‌زند.    آوج تصریح کرد: این نگاه که صنعت سینما می‌تواند با تصویرسازی‌های خود سبب رونق گردشگری آثار میراثی شود نادرست است چراکه‌ شان آثار با چنین طرز فکری پایین می‌آید. بهتر است هر اثر تاریخی با هویت اصلی خود شناخته شود.  معاون اجرایی کاخ گلستان درخصوص آسیب احتمالی حضور گروه فیلمبرداری در تالار آینه و سایر بخش‌های کاخ گلستان و تاثیر ناشی از دم و بازدم افراد بر این اثر میراث جهانی، گفت: حضور عوامل سریال «جیران» در بخش‌های مختلف کاخ کنترل شده بود. تعداد محدودی به فضا راه داده می‌شدند. از کفپوش استفاده شد تا رفت و آمدهای آن‌ها آسیبی به مجموعه وارد نکند و اجازه ورود هر دستگاه یا وسیله‌ای چه سماور حتا اسفند دودکن و ... به مجموعه داده نمی‌شد.   مورد عجیب توقیف «جیران» / از تایید ساترا و شاکی تا ابراز بی‌اطلاعی تهیه‌کننده و فیلیمو در حالیکه ساعاتی پیش خبری مبنی بر توقیف سریال «جیران» در رسانه‌ها منتشر شد، اسماعیل عفیفه و روابط‌عمومی فیلیمو در گفت‌وگویی این خبر را تکذیب کردند و این در حالی است که پس از این اتفاق، روابط‌عمومی ساترا در خبری توقیف این سریال را تایید کرد. روابط عمومی ساترا اعلام کرد که ادامه پخش سریال «جیران» به دلیل نقض مالکیت ادبی و هنری متوقف شده است. این حکم در پی شکایت شاکی خصوصی از شرکت فناوران ایده پرداز (فیلیمو) و در راستای اجرای ماده ۲۹ قانون حمایت از حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان و در جهت حمایت از شاکی خصوصی صادر شده است. بنا بر این گزارش با توجه به نظریه کارشناسی رسمی دادگستری مبنی بر لطمه اساسی به اثر متعلق به شاکی در صورت ادامه پخش سریال، دستور قضایی در خصوص جلوگیری از نشر، پخش و عرضه اثر صادر شده است. چندی پیش پخش سریال «جیران» با شکایت مهرداد غفارزاده موقتا متوقف شد و این کارگردان در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا تاکید کرد: این سریال به دلیل شکایت بنده توقیف شده و طبق همان شکایت قبل سرقت صورت گرفته از فیلمنامه بنده به تایید دادگاه رسیده است. نکته جالب توجه این است که اسماعیل عفیفه و روابط‌عمومی فیلیمو در پاسخ به پرسش ما درباره توقیف «جیران»، این خبر را تکذیب کردند چرا که همچنان هیچ حکمی مبنی بر توقیف این اثر به آنها ابلاغ نشده است. روابط‌عمومی فیلیمو با اعلام بی‌خبری از توقیف سریال «جیران» تاکید کرد: طبیعتا تا زمانی که حکمی رسمی به ما ابلاغ نشود تبلیغات این سریال برای پخش را ادامه می‌دهیم. لازم به ذکر است طبق اعلام ساترا دادسرای فرهنگ و رسانه، ساترا را موظف کرده است از نشر، پخش و عرضه اثر «جیران» در پلتفرم ها ممانعت به عمل آورد.   ###