پس از چین، هند نیز مسیر جایگزین ایران برای صادرات انتخاب کرد

پرسش: بر خلاف انتظار مقام‌های دولت رئیسی که منتظر افزایش صادرات کالاهای هندی از طریق ایران به روسیه بوده‌اند، هند از طریق گرجستان اقدام به صادرات کالا کرده است. یکی از دلایل مهم پیدا کردن مسیرهای جایگزین این است که ایران طی دو دهه گذشته خطوط آهن سراسری از چابهار به افغانستان و آسیای میانه تکمیل نکرده و بنادر آبی ایران و روسیه فاقد زیرساخت‌ها و کشتی‌های لازم برای پوشش تجارت دوجانبه هستند. چین نیز از دسامبر ۲۰۲۰ ترانزیت کالا به قفقاز، ترکیه و اروپای شرقی را با دور زدن ایران، از مسیر ۹ هزار کیلومتری آسیای میانه - جمهوری آذربایجان - گرجستان - ترکیه به اروپای شرقی انجام داده بود. یافتن این مسیرهای جایگزین در حالی رخ داده است که مسئولان کشورمان با امضای سند همکاری‌های ۲۵ ساله ایران و چین، توافق با هندی‌ها درباره توسعه بندر چابهار که از تحریم‌ها معاف است و موافقت با گسترش حضور چین در این منطقه، وعده گسترش همکاری‌های راهبردی با این کشورها داده بودند. علاوه بر این دولت‌های هند و روسیه سال ۹۷ برای تسهیل و تسریع اجرای طرح ایجاد کریدور بین‌المللی شمال به جنوب از طریق ایران تفاهم‌نامه همکاری امضا کردند. طبق این تفاهم که از سال ۷۹ بین کشورهای ایران، روسیه و هند در حال پیگیری بوده ولی تاکنون به نتیجه نرسیده است، کریدور بین‌المللی حمل و نقل شمال - جنوب‌‌، اقیانوس هند و خلیج ‌فارس را از مسیر ایران به دریای خزر سپس از روسیه به سن‌ پترزبورگ و شمال اروپا پیوند می‌دهد. در ماه‌های اخیر و پس از تهاجم نظامی روسیه به اوکراین، بحث درباره این مسیر افزایش یافته بود و داود تفتی، مدیرعامل کشتیرانی دریای خزر، ۸ فروردین امسال در گفت‌وگو با ایلنا گفته بود «با توجه به ناامنی‌ها و مسائلی که در دریای سیاه پیش آمده، در حال حاضر بهترین مسیر برای ترانزیت کالا به روسیه مسیر ایران است». با این حال او توضیح نداد که بر اساس کدام ظرفیت و زیرساخت‌ها، کشورهای خارجی باید مایل به ترانزیت کالاهایشان به روسیه از طریق ایران باشند. علاوه بر این آمارهای رسمی گمرک ایران نشان می‌دهد که به دلیل فقدان زیرساخت‌ها در بنادر ایران و روسیه، حتی ۶۰ درصد تجارت ایران و روسیه بجای دریای خزر از طریق جمهوری آذربایجان انجام می‌شود. هند طی سال‌های گذشته با توسعه بندر چابهار ایران سعی در ترانزیت کالا از طریق خاک ایران به افغانستان، آسیای مرکزی با دور زدن پاکستان، همچنین ترانزیت کالا به روسیه و شرق اروپا داشت. مسیر ایران یک پنجم فاصله‌ای است که کشتی‌های هندی برای انتقال کالا به دریای سیاه و از آنجا به روسیه و اروپای شرقی طی می‌کنند. انتظار ترانزیت کالاهای هندی از طریق ایران به روسیه در حالی است که ایران طی دو دهه گذشته علاوه بر عدم تکمیل خطوط آهن سراسری از چابهار به افغانستان و آسیای میانه، حتی خط آهن رشت‌-آستارا را نیز تکمیل نکرده است. آمارهای گمرک هند نشان می‌دهد که سال گذشته حدود ۳.۳ میلیارد دلار صادرات و ۸.۴ میلیارد دلار واردات از روسیه داشته که به ترتیب ۳۵ درصد و ۴۱ درصد نسبت به سال ۲۰۲۰ افزایش داشته و این کالاهای نفتی و غیرنفتی از طریق مسیرهای دریایی انجام شده است. رسانه‌های هند هفته گذشته خبر داده بودند که با تسهیل مبادلات مالی از طریق روبل و روپیه، این کشور محموله‌های برنج، میوه، چای، قهوه و مواد غذایی را از طریق گرجستان به روسیه صادر کرده است.     ###