جنگ اوکراین؛ بمب خلاء یا ترموباریک چیست؟

پرسش: روسیه متهم شده که قصد دارد از سلاح‌های ترموباریک یا گرمافشاری که نام دیگرش بمب‌های خلاء است در حمله به اوکراین استفاده کند. این مساله‌ای بحث‌انگیز است چون این مواد منفجره معمولی با اندازه مشابه بسیار ویرانگرتر هستند و بر هر فردی که در شعاع انفجار گرفتار شود، تاثیر وحشتناکی می‌گذارند. بمب خلاء چطور کار می‌کند؟ یک بمب خلاء که به آن بمب 'آئروسل' یا مواد منفجره 'هواپخش' هم می‌گویند، از یک ظرف سوخت با دو شارژ یا خرج انفجاری تشکیل شده است. می‌توان این بمب را مثل موشک شلیک کرد یا از هواپیما به پایین انداخت. وقتی به هدف برخورد می‌کند اولین خرج انفجاری مخزن سوخت را باز و یک ابر انفجاری وسیع پخش می‌‌کند. این ابر انفجاری می‌تواند به دریچه باز هر ساختمان یا سنگر که کاملا بسته نبوده، نفوذ کند. سپس خرج دوم این ابر انفجاری را مشتعل می‌کند که در نتیجه ایجاد گلوله آتش بزرگ، موج انفجاری عظیمی درست می‌شود، تمام اکسیژن اطراف را می‌مکد و خلاء ایجاد می‌شود. این بمب می‌تواند ساختمان‌های تقویت شده را خراب کند، تجهیزات را از بین ببرد و انسان‌ها را زخمی کند یا بکشد. این بمب‌ها برای اهداف گوناگون و در انواع و سایزهای مختلف به کار گرفته می‌شوند؛ از جمله سلاح‌هایی که فقط یک سرباز مانند نارنجک یا خمپاره‌های پرتاب‌شونده از روی شانه (سلاح دوش‌پرتاب) شلیک می‌کند. نوع عظیم هوایی آن هم طراحی شده که مخصوص کشتن نیروها در غارها و مخفیگاه‌ها و تشکیلات تونل زیرزمینی است. تاثیر این نوع سلاح در فضاهای بسته بسیار شدیدتر است. در سال ۲۰۰۷، روسیه بزرگ‌ترین بمب گرمافشاری خود را که "پدر همه بمب‌ها" می‌خواند، آزمایش کرد. این بمب انفجاری معادل انفجار یک بمب معمولی ۴۴ تنی ایجاد کرد که آن را به بزرگ‌ترین وسیله انفجاری غیرهسته‌ای در جهان تبدیل می‌کند. با اینکه بیشترین تاثیر این بمب‌های خلاء و استفاده آن علیه سربازان مخفی‌شده در پناهگاه و ساختمان‌ها است، از آنها بیشتر در محیط‌های شهری استفاده شده است. در شرایطی که فعلا در اوکراین جریان دارد، این موضوع مهمی است؛ جایی که نیروهای روسیه سعی دارند کنترل کی‌یف، پایتخت، و سایر شهرهای اصلی در شرق کشور را در دست بگیرند. آیا از این سلاح در اوکراین استفاده شده است؟ منبع تصویر،GETTY IMAGES توضیح تصویر، نیروهای آمریکا از بمب‌های ترموباریک در جنگ علیه القاعده در شرق افغانستان استفاده کردند اوکسانا مارکارووا، سفیر اوکراین در ایالات متحده آمریکا، روسیه را متهم کرده که هنگام حمله به اوکراین از این نوع سلاح استفاده کرده است. با این حال هیچ تایید رسمی بر این ادعا وجود ندارد. اما در چند روز گذشته، گزارش شده که سلاح‌های دوش‌پرتاب ویژه خمپاره‌های خلاء در اوکراین دیده شده است. قوانین جنگ درباره بمب‌های خلاء چه می‌گوید؟ هیچ قانون بین‌المللی به طور مشخص استفاده از این نوع تسلیحات را ممنوع نمی‌کند، اما اگر یک کشور از آنها برای هدف گرفتن غیرنظامیان در مناطق مسکونی، مدرسه یا بیمارستان‌ها استفاده کند، تحت عنوان کنوانسیون ۱۸۹۷ و ۱۹۰۷ لاهه می‌تواند به جنایت جنگی محکوم شود. کریم خان، دادستان دادگاه جرایم بین‌المللی گفته که درباره وقوع احتمالی جرایم جنگی در اوکراین تحقیق خواهد کرد. قبلا کجاها از این بمب استفاده شده است؟ سابقه استفاده از بمب‌های ترموباریک به جنگ جهانی دوم باز می‌گردد که ابتدا ارتش آلمان از آن استفاده کرد. برای دهه‌ها این سلاح توسعه نیافته بود تا دهه ۱۹۶۰ که آمریکا از آن در جنگ ویتنام استفاده کرد. همچنین در سال ۲۰۰۱ آمریکا از این نوع بمب برای از بین بردن نیروهای پنهان شده القاعده در غار 'تورا بورا' در شرق افغانستان استفاده کرد. روسیه از این سلاح در سال ۱۹۹۹ در جنگ چچن استفاده کرد و سازمان دیدبان حقوق بشر هم به دنبال آن روسیه را محکوم کرد. همچنین گزارش شده که در جریان جنگ داخلی سوریه، مسکو از بمب‌های ترموباریک ساخت خود استفاده کرده است.   ###