صدای پای بحران در صنعت دارو/ یارانه‌های دارو به جیب کدام شرکت‌های دارویی رفته است؟

پرسش:شنیدن فغان تولیدکننده‌ها، خیلی گوش‌های تیزی نمی‌طلبد؛ کمی که دقت و توجه کنیم، اعتراض آنان را به وضعیت ناگوار تولید، از گرانی مواد اولیه و از تسهیلات دور از دست بانکی و از کهنگی ماشین‌آلات و از مهارت ناکافی نیروی کار و از سطح نازل تکنولوژی می‌شنویم. به گزارششرق نوشت: می‌شنویم آنان نمی‌توانند با محصولات خارجی رقابت کنند و حمایت نمی‌شوند و... در صنعت خاص و مهم و پیچیده‌ای مثل صنعت دارو، گلایه‌ تولیدکننده‌ها بیشتر و سوزناک‌تر هم می‌شود تا آنجا که می‌گویند در یک ‌دهه اخیر بخش تولید واقعی لاغر و واردکننده‌ها و رانت‌جوها فربه شده‌اند. نگاهی به صورت‌های مالی چند داروساز بورسی هم مؤید همین نکته است که در صنعت دارو، صدای پای بحران به گوش می‌رسد؛ اما از آن ‌سو، کار و بار واردکننده‌ها سکه است و راحت بازار را در اختیار گرفته‌اند و سودهای کلان به جیب زده‌اند. طرح تحول سلامت که آغاز شد، خیلی‌ها امیدوار شدند که وضعیت ناگوار دارو، مانند وضع بحرانی بیمارستان‌ها و... دچار تحول شود و رو به بهبود بگذارد. حمایت همه‌جانبه دولت و تجهیز سنگین منابع برای ارتقای شاخص‌های بهداشتی و درمانی هم این امید را دوچندان می‌کرد؛ اما از میانه‌های راه و با ناشفاف‌شدن هزینه‌کرد بودجه‌ها، دوری از مشارکت‌طلبی کارشناسان و اعمال نفوذ گروه‌های پرقدرت، طرح تحول سلامت هم نتوانست خیلی از مشکلات را حل کند. چندی پیش در گزارشی از گشاده‌دستی‌ها وزارت بهداشت در اعطای یارانه‌های دارویی، گزارشی در همین صفحه منتشر شد که واکنش‌های گوناگونی را در پی داشت. جان کلام آن گزارش این بود که اگر نخواهیم بد تعبیر و تفسیر کنیم، بخش بزرگی از یارانه‌های دارو به جیب شرکت‌هایی می‌رود که «نیمه‌تولیدکننده – نیمه‌واردکننده» محسوب می‌شوند.   حالا نشانه‌های دیگری از گشاده‌دستی‌های وزارت متولی بهداشت و درمان هویدا شده است؛ این روزها پزشکان عضو در کانال‌های تخصصی، با آگهی‌های فروش رایگان دارو بمباران می‌شوند! عجیب نیست؟ در شرایطی که عموم داروسازان از حاشیه سود پایین و دریافت‌های دیرهنگام خود از شرکت‌های پخش به ستوه آمده‌اند، شرکت یا شرکت‌هایی داروی رایگان توزیع کنند؟ عجیب نیست اگر جزئیات بیشتری را بدانیم. «به لطف الهی با‌کیفیت‌ترین داروی درمان هپاتیت C برای ژنوتایپ‌های ۱-۴-۵-۶ با بالاترین کیفیت و نزدیک‌ترین فرمولاسیون به برند اصلی این محصول به صورت کاملا رایگان و تنها با نسخه پزشک در دفترچه بیمه و مراجعه به داروخانه‌های [...] در دسترس بیماران قرار گرفت». این متن آگهی تلگرامی برای داروی «هپاسبویرپلاس» است که به وسیله شرکت «توسعه داروساز دانش» تولید می‌شود. شرکت یادشده برای تولید خود، یعنی برای هر دانه قرص، ٨٢‌ هزار تومان قیمت تعیین کرده است. این دارو ترکیبی از دو داروی لدی‌پاسویر ٩٠ و سوفوس‌باویر ٤٠٠ است که در گزارش پیشین به ‌طور مفصل درباره‌اش بحث کردیم و نشان دادیم که چگونه در فهرست یارانه‌های دارویی وزارت بهداشت، همین قرص با قیمت ١٢‌ هزار تومان هم ثبت شده است! به عبارت دیگر یک شرکت برای هر دانه قرص خود هشت‌هزارو ٤٠٠ تومان یارانه می‌گیرد و شرکت دیگری برای تولید همان دارو، ٥٧‌هزارو ٤٠٠ تومان. به‌خوبی روشن است که کدام شرکت می‌تواند داروی خود را به صورت رایگان عرضه کند. به عبارت دیگر، یارانه اعطایی دولت چنان زیاد است و حاشیه سود بالایی را برای شرکت رقم زده که می‌تواند از سهم بیمار صرف‌‌نظر کند و یارانه را رایگان به فروش برساند. غیر از سؤالاتی که درباره قانونی‌بودن تبلیغات برای فروش رایگان دارو وجود دارد، باید همان پرسش قبلی را تکرار کنیم که چرا وزارتخانه، برای یک محصول، چنین سطح متفاوتی از پرداخت را در نظر گرفته است؟ این پرسش ناظر به یافته‌های جدید خبرنگار «شرق» است. در گزارش پیشین نوشته بودیم که غیر از سوفوس‌باویر ٤٠٠، داروی داکلاتاسویر ٦٠ هم مورد استفاده مبتلایان به هپاتیت قرار می‌گیرد و بیماران می‌توانند از قرص‌های جدا‌جدا یا ترکیبی برای درمان خود استفاده کنند. مجموع قیمت این دو قرص، براساس فهرست رسمی دارویی کشور ١٣‌ هزار تومان است؛ اما یک شرکت داخلی، داروی ترکیبی خود را با قیمت ٩٠‌ هزار تومان به فروش می‌رساند. یافته‌های «شرق» نشان می‌دهد شرکت تولیدکننده‌ای که توانسته چنین قیمت بالایی را برای قرص ترکیبی خود تعیین کند و ضمنا به ازای هر قرص ٩٠‌ هزار تومانی، ٦٣‌ هزار تومان هم یارانه بگیرد! این به آن معناست که در هر دو موردی که یارانه‌های بسیار گزافی پرداخت می‌شود، تولیدکنندگان داروها، به طبقه خاصی از مدیران مرتبط با صنعت دارو وابسته هستند. البته ما قضاوتی نمی‌کنیم و امیدواریم این‌بار به ‌جای تهدیدها، پاسخی درخور برای پرسش‌هایمان بیابیم؛ به‌ طور مشخص برای این پرسش‌ها: ١- چرا با وجود داروهایی با قیمت‌های متفاوت و با وجود بخش‌نامه‌های گوناگون، وزارت بهداشت داروهای گران‌قیمت را خریداری می‌کند؟ ٢- چه ارتباطی بین «دانش‌بنیان‌»‌بودن شرکت‌های یادشده و قیمت‌گذاری گزاف آنان وجود دارد؟ ٣- عضویت چند چهره نام‌آشنا در هیئت مؤسس یا هیئت‌مدیره شرکت‌های مزبور، چه ارتباطی با پرداخت یارانه‌های گزاف به آنان دارد؟ ٤- آیا قیمت و کیفیت داروها، رابطه مستقیمی دارند و اگر چنین است، چرا به تولیدکننده کم‌کیفیت اجازه فعالیت داده می‌شود؟     ###