پدیده «سرقت اولی‌ها» در ایران براثر تورم شدید

پرسش: همزمان با شیوع کرونا و ضربه اقتصادی این بیماری به‌ویژه به مشاغل غیررسمی، درآمد میلیون‌ها خانوار کاهش پیدا کرده و درعین حال تورم در جامعه روند روبه‌ رشد شدیدی به خود گرفته و زندگی را برای مردم دشوارتر از همیشه کرده است. جامعه شناسان در این شرایط از افزایش آسیب‌های اجتماعی و بروز آنها به شکل عریان در جامعه ابراز نگرانی می‌کنند. اولین مورد ظهور و بروز این آسیب‌ها در خانواده‌ها و در قالب اختلافات خانوادگی خود را نشان داد و هم‌اکنون یکی دیگر از مشکلات خود را در آمارهای مربوط به سرقت‌های خرد که توسط پلیس آگاهی تهران ارائه شده، نشان می‌دهد، طبق اعلام پلیس آگاهی تهران بزرگ در سه ماه نخست امسال، بیش از ۵۰‌درصد دستگیرشدگان مربوط به پرونده‌های سرقت، سابقه و پرونده قبلی ارتکاب جرم نداشتند. این آمار را علیرضا لطفی، رئیس پلیس آگاهی تهران بزرگ تایید می‌کند و می‌گوید: شیوع ویروس کرونا و ماندن مردم در خانه‌ها، باعث کاهش ۱۴‌درصدی سرقت از خانه‌ها شده بود، اما یک سری سرقت‌های خرد مانند سرقت‌ قطعات و لوازم خودرو و موبایل‌قاپی افزایش داشته است که حدود ۵۰‌درصد سارقان، افراد غیرحرفه‌ای و بدون داشتن سابقه جرایم قبلی بودند. همزمان سرهنگ ضرغام آذین، رئیس کلانتری ۱۳۴ شهرک قدس نیز اعلام کرد که در محدوده غرب پایتخت، دو جرم سرقت منزل و لوازم خودرو نسبت به سایر جرایم فراوانی بیشتری دارد. با توجه به این آمار، از چند ماه پیش و با شیوع کرونا، افزایش نرخ تورم و کاهش درآمد خانوار و مشکلات اقتصادی جامعه شناسان نسبت به بروز این عوامل و همه‌گیری آسیب‌های اجتماعی هشدار داده بودند. دکتر سیدیعقوب موسوی، دانشیار جامعه شناسی دانشگاه الزهرا در گفت‌وگویی با «آرمان ملی» در اردیبهشت امسال نسبت به این موضوع هشدار داده بود: « ادامه شرایط کنونی دوران کرونا و رکود اقتصادی ناشی از آن قطعا ما را با مخاطرات اجتماعی زیادی روبه‌رو خواهد کرد. گذشته از تراکم معضلات اقتصادی، فقر و محرومیت شکننده طبقات کم درآمد و فاقد تامین اجتماعی، با شیوع این ویروس و ضربه آن به اقشار متوسط و فقیر جامعه؛ آسیب‌های مزمن از نوع سرقت‌های خرد و کلان، اعتیاد، خشونت، بزه و تجاوزات به حقوق فردی بدون تردید افزایش پیدا خواهد کرد». سرقت برای تامین نیازهای روزانه با این حال رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران در رابطه با دلایل افزایش موارد سرقت‌های خرد توسط سارقانی که تجربه اول‌شان است، به «آرمان ملی» می‌گوید: وقتی مشکلات اقتصادی و فقر در جامعه افزایش پیدا می‌کند، طبیعتا، ظهور و بروز موضوعات مختلف در ارتباط با جرایم و آسیب‌‌های اجتماعی دور از ذهن نیست. سیدحسن موسوی‌چلک در ادامه خاطرنشان می‌کند: این جرایم گاهی مواقع تحت تاثیر وقوع بحران‌های مختلف در جامعه مانند کرونا خود را نشان می‌دهد که تاثیر فراوانی را روی شرایط اقتصادی مردم می‌گذاشته و برخی اوقات نیز به‌دلیل مدیریت نادرست در حوزه اقتصاد است که می‌تواند زمینه گسترش و عادی‌سازی جرم را فراهم نماید. در شرایطی که کشور ما با این دو مشکل روبه‌رو است باید منتظر گسترش جرایم و آسیب‌های اجتماعی باشیم. وی معتقد است که تحریم‌ها، رکود اقتصادی و تورم و شرایطی که کرونا از اواخر سال گذشته در تداوم این مشکلات ایجاد کرد، باعث شده که بسیاری از مردم برای تامین نیازهای روزانه‌شان اقدام به سرقت کنند، او همچنین می‌افزاید: عموما افزایش وقوع سرقت‌های خُرد یک نشانه برای مسئولانی است که قصد دارند این حوزه را مدیریت کنند که سارقین خرد و بدون پرونده قضائی قبلی، چاره‌ای جز انجام سرقت در جهت تامین نیازهای اولیه‌شان متصور نیستند و به یک بن بست معیشت رسیده‌اند. ما در میان این سارقان اصطلاحات تکراری را شاهد هستیم از جمله «شرمنده زن و بچه شده‌‌ام»، «به‌دلیل مریضی پدر و مادرمان به این کار دست زدیم» و خیلی از دلایل دیگر که همه آنها به فقر و گرسنگی منتهی می‌شود. اگر ما این شرایط را با میزان تورم و رقم شاخص فلاکت تطبیق دهیم، آن زمان افزایش 50‌درصدی وقوع جرم‌های خرد اصلا تعجب برانگیز نخواهد بود. همان‌طور که مرکز آمار اعلام کرد از سال 95 تا 98، شاخص فلاکت در کشور 26‌درصد رشد پیدا کرده است، معنی ساده این آمار نشان می‌دهد که وقتی اقتصاد نتواند شرایطی را ایجاد کند که بین درآمد و هزینه رابطه منطقی به‌وجود بیاید، بعضی از مردم چاره‌ای به جز سرقت ندارند. با شیوع کرونا هم هزینه‌های مردم افزایش پیدا کرد و هم فرصت شغلی و درآمدها خیلی‌ از شهروندان آبرودار کمتر شد، این دو عامل می‌تواند رفتارهای مجرمانه در سطوح خرد را تشدید کند و این نگرانی به‌وجود خواهد آمد که امنیت روانی مردم و اموال آنها تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. صحبت‌های اخیر پلیس آگاهی نشان‌دهنده همین وضعیت است و این آمار و هشدار نسبت به افزایش سرقت‌های خرد، برپایه واقعیت جامعه و شرایط اقتصادی مردم است. این مددکار اجتماعی ضمن اشاره به اینکه سرقت‌های خُرد در بسیاری از مواقع از سوی مالباختگان مورد پیگیری قرار نمی‌گیرد، اظهار می‌کند: مردم برای اینکه سرقت‌ها خُرد هستند، در بسیاری از مواقع به‌دلیل دردسرهای زمانی و اداری دادگاه و پاسگاه به‌دنبال اموالشان نمی‌روند و بیخیال می‌شوند. در عین حال افزایش سرقت‌های خرد امنیت روانی مردم را تحت تاثیر قرار می‌دهد و هم کار نیروی انتظامی و دستگاه‌های قضائی را برای رسیدگی به آنها دشوار می‌کند. آسیب به آینده و افزایش اختلالات روانی با توجه به اینکه آسیب‌های اجتماعی در دوران کرونا، ابتدا خود را در قالب مشکلات و درگیری‌های خانوادگی نشان داد و حالا به سرقت‌های خرد توسط سارقانی که سابقه جرم ندارند، رسیده، پیش‌بینی شما از آسیب‌هایی که در آینده ممکن است در جامعه ظهور و بروز داشته باشد، چیست؟‌ موسوی چلک در پاسخ به این سوال می‌گوید: تحلیل من این است که اختلالات روانی در میان نوجوانان و جوانان به‌دلیل وابستگی بیش از حد به فضای مجازی و نداشتن یک برنامه با نشاط در داخل خانواده‌ها، افزایش پیدا می‌کند. مورد دوم درباره کسانی است که به هر دلیلی قادر نیستند اقتصاد خانواده‌شان را مدیریت و تامین کنند و نگرانی از بابت اقدام به خودکشی که ناشی از فقر معیشتی یا ورشکستگی است، این افراد را تهدید می‌کند، در این شرایط امکان گرایش بیشتر به مواد مخدر نیز بیشتر خواهد شد و اگر شرایط کشور مخصوصا در حوزه اقتصاد و کنترل تورم مدیریت نشود، وقوع این آسیب‌های اجتماعی در آینده نزدیک دور از ذهن نیست. *آرمان   ###