« تایتانیک ایران» را بشناسیم و سرنوشت نامعلوم آن

پرسش: تصاویری از کشتی رافائل که به تایتانیک ایران مشهور است نشان می‌دهد قطعات این کشتی را عده‌ای به سرقت می‌برند. درسال ۱۹۷۶میلادی پهلوی دو کشتی گردشگری به نام‌های رافائل و میکل آنژ را از ایتالیا به عنوان تسویه بدهی تسهیلاتی که سال‌ها قبل دولت ایران به ایتالیا پرداخت کرده بود، گرفت. میکل آنژ که از رافائل کوچکتر بود را سوی به بندرعباس روانه کردند و رافائل که برخلاف دیدگاه سنتی کشتی سازان ایتالیایی آن زمان، بدنه‌ای سفید همراه با دو دودکش داشت، طراحی غریب و بی‌سابقه‌ای که هنر ایتالیایی با صنعت مهندسی کشتی‌سازی ترکیب شده بود و یک کشتی نوین، بزرگ و پرجلایی را به وجود آورده بود به سوی بوشهر بدرقه شد. هدف از خرید رافائل این بود که در یکی از جزایر ایران مستقر شود و جاذبه‌ای برای جهانگردان خارجی باشد. عبدالله گل افشان راهنمای پایلوت کشتی مسافری- تفریحی رافائل در زمان ورود به بندر بوشهر در گفت‌وگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان  از بوشهر، ‌می‌گوید: کانالی که باید کشتی‌ها با عبور از آن وارد اسکله کوچک بوشهر شوند، در آن زمان بسیار باریک و کم عمق بود و بسیاری معتقد بودند آسیب جدی به این کشتی وارد می‌شود. او ادامه می‌دهد: مسئولیت عبور رافائل به کانال بندر را قبول کردم، صد‌ها دریانورد در اطراف ساحل و اسکله جمع شدند تا شاهد کاری باشند که از نظرشان انجام شدنی نبود، تنها راه این بود که کشتی را دنده عقب‌ یعنی به اصطلاح خودمان از پاشنه (پشت کشتی) از کانال بگذرانم. کاپیتان گل افشان افزود:پس از ۳ ساعت تلاش موفق شدم این کار را به انجام برسانم و به خاطر این کار پاداش گرفتم.   این کشتی خیلی زود به یکی از جاذبه‌های شهر بوشهر تبدیل شد و بوشهری‌ها برای تماشایش به ساحل می‌رفتند. رافائل که از تایتانیک معروف هم بزرگتر بود، ۲۷۶ متر طول و ۳۱ متر عرض داشت. پهنایش  حدود ۶۰ متر بود و گنجایش ۱۸۰۰ مسافر را داشت. در کشتی رافائل ۸۵۰ خروجی رادیو تلفنی، ۷۵۰ کابین، ۱۸ آسانسور، ۳۰ تالار، رستوران، سالن سینما و تئاتر، تالار نمایشی با ۵۰۰ صندلی و باشگاه‌های ژیمناستیک و پرورش اندام و... ساخته شده بود. با شروع جنگ تحمیلی محل استقرار این کشتی بمباران شد. به همین علت با یدک کش هزار متر در کنار ساحل جابه‌جا شد، اما بر اثر دو سانحه موشکباران و اصابت موشک‌ها با آن در سال ۶۲ این کشتی غرق شد. چیزی نگذشت که یک کشتی باری به نام ایران سیام نیز به صورت اتفاقی با آن برخورد کرد و کاری را که هواپیما‌های عراقی آغازش کرده بودند تمام کرد. رافائل زیستکاه آبزیان شد رافائل که به بزرگترین کشتی مغروق در اعماق خلیج فارس تبدیل شده بود،  از گزند کسانی که از گنجینه‌های درون کشتی خبر داشتند، در امان نماند و آثار گران‌بها و هنری را که هنوز در کابین‌ها و سالن اجتماعات و رستوران‌های کشتی باقی مانده بود، به یغما بردند. رافائل پس از غرق شدن سرپناهی شد برای آبزیان. آبزیانی که با آن خو گرفتند و زیستگاهشان شد.از ماهیان مختلف تا آبسنگ‌ها و مرجان‌ها. رافائل جزیی از طبیعت دریا شده مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر در گفت‌وگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان  از بوشهر،در این باره می گوید: این کشتی به زیستگاه مهمی برای طیف گسترده‌ای از موجودات آبزی تبدیل شده و گفته می‌شود لاشه این کشتی زیر آب باعث رشد و نمو  آبسنگ‌های مرجانی نیز شده است. فرهاد قلی نژاد  افزود: با گذشت ۳۶ سال از غرق شدن کشتی رافائل و انس آن با طبیعت آب‌های خلیج فارس خروج آن خطرات زیادی برای حیات آبزیان به همراه خواهد داشت. اما کسانی در سال‌های گذشته بار‌ها آرامش این زیستگاه و ساکنانش را بر هم زده‌اند. حدود هشت سال پیش زمزمه خروج رافائل از دریا شنیده شد. زمزمه‌ای که واکنش افراد مختلف را به دنبال داشت و همه معتقد بودند که چینی نازک تنهایی این غول سفید را نباید بر هم زد.اما با وجود این مخالفت‌ها پروانه این کشتی  از دریا خارج شد. هر چند گفتند قرار است آن را در بوشهر نگه دارند، اما سرانجام خوراک کوره ذوب آهن شد. حالا دوباره تصاویری از خارج کردن تکه‌های تن عروس جان باخته و زنگ زده بوشهر در فضای مجازی منتشر می‌شود.این تصاویر به ظاهر نشان‌دهنده بیرون کشیدن بخش‌هایی از رافائل از عمق دریاست و باعث نگرانی و حساسیت مردم و دوستداران محیط زیست، شده است. مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر بیان کرد:کشتی رافائل در مالکیت نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران قرار دارد و خارج‌سازی کشتی رافائل از بستر دریا نیازمند گرفتن مجوز از اداره‌کل بنادر و دریانوردی است.   او تاکید کرد:با این حال اداره‌ کل بنادر و دریانوردی برای خارج سازی این کشتی نیازمند گرفتن مجوز از اداره‌کل حفاظت محیط زیست است که تا کنون در این مورد گزارشی به ما داده نشده است. مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر تصریح کرد:با پایشی که به همراه اداره‌کل بنادر و دریانوردی انجام داده ایم هیچ گونه برش کاری مشاهده نشده اما در ارتباط با قطعاتی از رافائل که از پیش جدا شده بودند باید تحقیقات بیشتری صورت گیرد. قلی نژاد ادامه داد: سازمان محیط زیست با بیرون کشیدن کشتی‌هایی که به مرور به زیستگاه مصنوعی آبزیان تبدیل شده‌اند، به هیچ عنوان موافق نخواهد بود و اگر در مواردی سیاست بر بیرون کشیدن این کشتی‌ها از آب باشد، باید الزامات زیست محیطی به طور کامل رعایت شود. معاون امور دریایی اداره کل بنادر و دریانوردی بوشهر نیز در گفت‌وگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان  از بوشهر، گفت: از دو ماه پیش که تصاویری موسوم به خارج کردن قطعات کشتی رافائل در فضای مجازی منتشر شد ما نه برحسب وظیفه بلکه به احترام افکار عمومی مردم استان و کشور پایش‌هایی را در محدوده کشتی غرق شده رافائل شروع کردیم که تا کنون گروه خاصی در حال برشکاری و خارج سازی قطعات رافائل دیده نشده است. محمد قاسمی  با بیان اینکه کشتی مغروق رافائل در محدوده رو به روی نیروگاه اتمی قرار دارد، گفت: تا کنون نیروی دریایی ارتش به عنوان مالک و نه هیچ شخص حقیقی یا حقوقی تقاضای مجوز برای خارج سازی شناور رافائل از اداره کل بنادر و دریانوردی بوشهر نداشته است. او افزود: از نظر سازمان بنادر و دریانوردی یک شناور مغروق اگر برای تردد‌های دریایی مشکلی ایجاد کند به استناد ماده ۳۷ قانون دریایی ایران سه بار به مالک اخطار می‌دهیم و اگر مالک توجه نکند بر اساس سازوکاری خودمان دست به خارج سازی شناور می‌زنیم. معاون امور دریایی اداره کل بنادر و دریانوردی بوشهر ادامه داد: شناور مغروق رافائل که بیش از سه دهه از غرق شدن آن می‌گذرد برای شناور‌هایی که در آن محدوده رفت و آمد دارند خطر به شمار نمی‌رود، اما با این وجود، یک علامت تعریف شده بر روی این شناور مستقر کردیم که دریانوردان از وجود آن آگاه شوند. معاون امور دریایی اداره کل بنادر و دریانوردی بوشهر عنوان کرد: از نظر ما ضرورتی برای خارج سازی این شناور مغروق وجود ندارد که بخواهیم خودمان در این زمینه اقدام کنیم یا مالک را به خارج سازی شناور وادار کنیم. قربانی از غواصان بومی استان بوشهر نیز در گفت‌وگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان  از بوشهر، ‌می‌گوید:افرادی مجهول الهویه‌ای که به دنبال بیرون کشیدن قطعات رافائل هستند به او و تعدادی دیگر از غواصان استان هم پیشنهاد کار داده اند، اما آنها به دلیل عرق و علاقه شان به محیط زیست این پیشنهاد را نپذیرفته اند. چشم ها را باید شست، جور دیگر باید دید در کشور‌های توسعه یافته، کشتی‌ها و شناور‌های که سرنوشت با آنها سر ناسازگاری می‌گذارد و به آرامی در کام دریا فرو می‌روند به عنوان ابزاری برای محافظت ساحل و ایجاد محلی برای زندگی آبزیان و از همه جدیدتر به عنوان تپه‌های دریایی و ایجاد جاذبه‌های توریستی_دریایی برای تفریحاتی، چون غواصی استفاده می‌کنند کشتی Yukon در سن دی گو یکی از کشتی‌های مغروقی است که به جزیره یا تپه دریایی تبدیل شده است.   قربانی معتقد است رافائل برای غواصان بوشهری از هیجان انگیزترین و جذاب‌ترین مناطق است که می‌تواند در جهت توسعه و معرفی آن تلاش‌های بیشتری کرد. قاسمی معاون امور دریایی اداره کل بنادر و دریانوردی بوشهر تصریح کرد: این که بشود با دیدن فیلمی در فضای مجازی مشخص کنیم، لاشه خارج شده از دریا مربوط به چه شناوری است کار راحتی نیست ضمن این که وظیفه سازمان بنادر و دریانوردی هم نیست. او گفت: مالک کشتی رافائل بنا بر اسناد نیروی دریایی ارتش است و اگر لاشه کشتی به سرقت رفته باشد نیروی دریایی باید به عنوان مالک مدعی شود، یا اگر اینجا از نظر نهاد‌های مرتبط زیستگاه آبزیان به شمار می‌رود و اکنون محیط زیست زیستگاه دریایی به خطر افتاده است باید اداره کل حفاظت محیط زیست و اداره کل شیلات پیگیر باشند که تا کنون شکایتی نکرده‌اند. مردم رافائل را به عنوان یک اثر نوستالژیک دوست دارند انتشار عکس‌‎ها و فیلم‌هایی از بیرون کشیدن بقایای کشتی رافائل به عنوان موزه خاطره‌های بوشهری‌ها موجب آه و افسوس مردم بومی شده، کشتی‌ای که روزی برای دیدن و گرفتن یک عکس یادگاری با آن صف می‌کشیدند حالا زیر آب  هم از دست افراد سودجو در امان نیست. شایعه‌هایی از فروش کشتی رافائل به بخش خصوصی میان مردم منتشر شده‌است که هنوز منابع رسمی در مورد صحت یا کذب آن اظهار نظر نکرده است. کارشناس ثبت آثار اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان بوشهر هم در گفت‌وگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان  از بوشهر،گفت: ثبت ملی کشتی رافائل به عنوان اثر ناملموس می‌تواند موجب پیشرفت صنعت گردشگری در استان بوشهر به ویژه توسعه زیرساخت‌های گردشگری دریایی شود. سودابه ماموری ادامه داد: سازمان میراث فرهنگی در صورت رضایت، مالک امسال پرونده تمام و کمالی را برای این اثر آماده خواهد کرد تا بتواند تا پایان سال این اثر ناملموس را به ثبت ملی برساند. پیش از سال ۹۵ پرونده‌ای برای ثبت ملی رافائل باز شده بود، پرونده‌ای که سرانجامی نداشت، اما امید است این بار همه سازمان‌های مربوط به خواست مردم توجه کنند تا با ثبت این اثر  خیالشان از آرامش این غول آهنین در زیر آب راحت باشد.     ###