رابرت مالی رئیس اندیشکده «گروه بین‌المللی بحران»؛ایران با فشار مذاکره نمی کند

پرسش: مقام‌های سابق آمریکایی که در مذاکرات هسته‌ای نقش داشتند، به دولت دونالد ترامپ هشدار دادند که راهبرد فشار حداکثری، ایران را به پای میز مذاکره نخواهد کشاند.   به نوشته تارنمای نیوزویک، کارشناسانی که در مذاکرات برجام حضور داشتند، بر این باورند که هنوز امکان گفت‌وگو وجود دارد اما تنها به شرطی که ترامپ برخی از اطرافیانش را که گرایش‌های ستیزه‌جویانه‌تری دارند، نادیده بگیرد. در حلقه اطرافیان ترامپ دو چهره یعنی جان بولتون و مایک پمپئو رویکرد تندی اتخاذ کرده‌اند که به افزایش تنش میان آمریکا و ایران انجامیده است. «رابرت مالی» که در دوره باراک اوباما رئیس جمهوری پیشین آمریکا جزو مذاکره‌کنندگان ارشد بر سر برجام بود، روز دوشنبه در جریان نشستی خبری گفت: ترامپ در مسیر تصادم با خود است. مالی که اکنون رئیس و مدیر اجرایی اندیشکده «گروه بین‌المللی بحران» است، اظهار داشت: رئیس جمهوری آمریکا در راهی قرار دارد که به عقیده خودش منجر به مذاکره می‌شود. شک دارم بسیاری از اعضای تیم او بدانند که این راه به مذاکره منتهی نخواهد شد؛ دستکم به مذاکره‌ای که او می‌خواهد. این مسیر به تقابل نظامی منتهی می‌شود که البته او قطعاً این را نمی‌خواهد اما قادر به جلوگیری از آن نیست. خروج آمریکا از برجام چند هفته بعد از تغییر و ترمیم کابینه ترامپ در سال ۲۰۱۸ رخ داد. طی آن تغییرات بولتون و پمپئو وارد دولت شدند. هر دو نفر جزو معماران و طراحان سیاست «فشار حداکثری» علیه ایران به شمار می‌آیند. «وندی شرمن» مذاکره‌کننده ارشد سابق در گفت‌وگوهای هسته‌ای با ایران بر این باور است که بولتون و پمپئو «رئیس جمهوری آمریکا را سمت اقدام نظامی سوق می‌دهند.» شرمن افزود که به باور وی «ترامپ خواهان جنگ نیست» اما «کسانی در اطراف او هستند که می‌خواهند خطر آغاز جنگ را بپذیرند.» وی که اینک مدیر «مرکز رهبری عمومی در مدرسه کندی در هاروارد» است، درباره عقب‌نشینی ماه گذشته ترامپ از اقدام نظامی علیه ایران گفت شاید تصمیم او «به این دلیل بود که متوجه شد چنین اقدامی ممکن است به جنگی بزرگ‌تر منجر شود و جنگ بزرگ‌تر به نفع او نیست زیرا هوادارانش از آن حمایت نمی‌کنند.» بامداد پنجشنبه ۳۰ خرداد یکی از دوربردترین پهپادهای جاسوسی آمریکا بنام «گلوبال هاوک» بعد از تعرض به آب‌های سرزمینی و مرزهای جمهوری اسلامی ایران در سواحل روستای کوه مبارک بخش مرکزی شهرستان جاسک توسط نیروهای پدافند هوافضا سپاه پاسداران سرنگون شد. آمریکا اعلام کرد که ترامپ در دقایق پایانی از اجرای طرح اقدام تلافی‌جویانه منصرف شد. نیوزویک نوشته شرکای آمریکا در اروپا، روسیه و چین خواهان چنین وضعیتی نیستند و از ترامپ خواسته‌اند به تعهدات بین‌المللی که اوباما پذیرفت پایبند باشد. تارنمای آمریکایی «آکسیوس» نیز نوشت: سایر طرف‌های برجام سعی دارند هم مانع از افزایش تنش‌ها شوند و هم مانع از فروپاشی برجام شوند. ریچارد دالتون سفیر سابق انگلیس در تهران درباه نگاه اروپایی‌ها به رویکرد و اقدامات تنش‌زای آمریکا گفت: آنها معتقد نیستند که راهبرد فشار حداکثری کارآمد است. آنها فکر نمی‌کنند که کسی از جنگ سود ببرد. در شرایطی که آمریکا به تنش‌ها دامن می‌زند اروپایی‌ها مدعی هستند که برای حفظ برجام و کمک به ادامه مراودات مالی با ایران به رغم تحریم‌های آمریکا ادامه می‌دهند. هر چند سازوکار مالی ویژه اروپا موسوم به «اینستکس» برای مقابله با تحریم‌های آمریکا آغاز به کار کرده است اما تراکنش‌های آن عمدتاً محدود به خدمات بشردوستانه است و تأثیرات اندکی در اقتصاد ایران دارد. ایران گفته که اگر اروپا نتواند به عادی سازی روابط تجاری کمک کند پایبندی خود به توافق هسته‌ای را کاهش می‌دهد. به نوشته تارنمای «فارن پالیسی»، کارشناسان و سیاستگذاران پیشنهادهایی برای اروپا به منظور تعامل اقتصادی با ایران دارند؛ از جمله گسترش اینستکس به طوری که ایران به دارایی‌های مسدودشده خود دسترسی پیدا کند و در عین حال روابط گسترده‌تری با کشورهایی مانند هند و عراق داشته باشد. ریچارد دالتون در این باره اظهار داشت: اروپا برای آنکه اینستکس را کارآمد کند باید بیشتر تلاش کند. اروپا باید بودجه بسیار بیشتری به آن تزریق کند. یکی دیگر از راه‌هایی که دالتون پیشنهاد کرد تقویت مبادلات مالی میان لندن و تهران است. او به طلب پانصد میلیون دلاری ایران از انگلیس اشاره می‌کند. این طلب به زمانی برمی‌گردد که در پی وقوع انقلاب اسلامی در ایران، انگلیس قرارداد فروش تانک‌های چیفتن به ایران را لغو کرد. این در حالی است که اقدامات اروپا تاکنون کافی نبوده و ایران گام‌های تازه‌ای برای صیانت از حقوق خود برداشته است. در اولین گام، میزان ذخایر اورانیوم غنی‌شده ۳.۶۷ درصدی ایران از ۳۰۰ کیلوگرم عبور کرد. در گام بعدی، سطح غنی‌سازی ایران به حدود ۴.۵ درصد افزایش یافت. ایران اعلام کرده است اقداماتش در کاهش تعهدات هسته‌ای برگشت‌پذیر است و هر گاه شرکای اروپایی اقدام به اجرای تعهدات خود در برجام کرده و منافع ایران در توافق هسته‌ای تأمین شود تهران هم سریعاً می‌تواند کاهش تعهدات خود را متوقف کند. این در حالی است که فرانسه تلاش تازه‌ای را آغاز کرده و قرار است امروز «امانوئل بُن» مشاور ارشد امانوئل مکرون رئیس جمهوری فرانسه به ایران سفر کند.   ###