فاصله ایران تا خط قرمز برجام چقدر است؟

پرسش:آخرین گزارش یوکیا آمانو درباره اجرای برجام در ایران نشان می‌دهد که میزان اورانیوم غنی‌شده ایران از گزارش قبلی در اسفند ۱۳۹۷ از ۱۶۳.۸ کیلوگرم به ۱۷۴.۱ کیلوگرم، بیش از ۱۱ کیلوگرم افزایش داشته است. انتشار اولین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سه هفته بعد از اعلام تصمیم ایران برای "کاهش تعهدات هسته‌ای‌" خود طبق برجام نشان می‌دهد که مقدار تولید اورانیوم غنی‌شده در نطنز و آب سنگین در اراک برای عبور از سقف‌های تعیین شده در برجام ضمن سرعت گرفتن از روندی منطقی برخوردار است.   ایسنا نوشت: بر خلاف تصور برخی که فکر می‌کردند آژانس درباره اعلام تصمیمش مبنی بر "کاهش تعهدات هسته‌ای" خود، موضعی منفی و تقابلی اتخاذ خواهد کرد و آن را خلاف برجام اعلام می‌کند مشخص شد که همان‌طور که مقامات کشور تاکید کردند، آژانس صرفاً یک ناظر است نه قاضی. مدیرکل آژانس، بدون هیچ برداشت، تحلیل و اعمال نظری در گزارش تازه خود آورده است که "در ۸ می ۲۰۱۹ ایران بیانیه‌ای منتشر کرد که از جمله حاوی این مطلب بود که «… در راستای اعمال حقوق خود، همان‌طور که در بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام مصرح است، شورای عالی امنیت ملی ایران دستوری مبتنی بر توقف برخی اقدامات ایران ذیل برجام از امروز صادر کرد.» آژانس در ادامه گزارش خود به هیچ عنوان وارد جزئیات اقدامات فنی - هسته‌ای در راستای اجرای دستورالعمل فوق نشده است و صرفاً به گزارش‌دهی از روند فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای بر اساس همان روندی که تا کنون در گزارش‌دهی خود داشته، پرداخته است. عبور ایران تا قبل از پایان مهلت ۶۰ روزه از مرز تولید ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده آخرین گزارش یوکیا آمانو درباره اجرای برجام در ایران نشان می‌دهد که میزان اورانیوم غنی‌شده ایران از گزارش قبلی در اسفند ۱۳۹۷ از ۱۶۳.۸ کیلوگرم به ۱۷۴.۱ کیلوگرم، بیش از ۱۱ کیلوگرم افزایش داشته است. پیش بینی می‌شود این میزان افزایش تولید اورانیوم غنی شده در روزها و هفته‌های آتی از سرعت قابل توجهی با توجه به تصمیم ایران برای پایبند نبودن به مرزهای تعیین شده برای تولید اورانیوم برخوردار شود. از آنجایی که میزان ۳۰۰ کیلوگرم UF6 غنی‌شده تا ۳.۶۷ اورانیوم ۲۳۵ معادل با ۲۰۲.۸ کیلوگرم اورانیوم است، بنا بر این می‌توان گفت که ایران تا مرز تعیین شده، ۲۸.۷ کیلوگرم اورانیوم غنی شده بیشتر فاصله ندارد و به طور قطع قبل از پایان مهلت ۶۰ روزه در گام نخست ایران از مرز تعیین شده عبور خواهد کرد و این آخرین گزارش آژانس است که ذخایر اورانیوم غنی شده ایران در چارچوب برجام گزارش می‌شود. بر اساس اعلام سخنگوی سازمان انرژی اتمی در جریان بازدید خبرنگاران از سایت نطنز در ۳۰ اردیبهشت، تولید مواد غنی‌شده ۳.۶۷ درصدی ایران به ۴ برابر افزایش یافته است. هیأتی از خبرنگاران و مدیران رسانه‌های داخلی در اواخر اردیبهشت‌ماه، از روند افزایش تولید میزان اورانیوم غنی‌شده در سایت غنی‌سازی نطنز در راستای اجرای گام اول تصمیم ایران بازدید کردند. بعد از یک دوره تعمیرات؛ تولید آب سنگین از سر گرفته شد در بخش دوم اقدام ایران در گام اول، برداشته شدن سقف ۱۳۰ تن تولید آب سنگین در کارخانه اراک وجود دارد. اما با توجه به این‌که فعالیت این کارخانه به دلیل تعمیرات برای مدتی متوقف شده بوده است، به نظر این کارخانه به تازگی شروع به تولید کرده است. از این رو تغییر قابل توجهی در حدود یک ماه گذشته که از اعلام تصمیم تازه ایران برای کاهش تعهدات برجامی در حوزه تولید آب سنگین می‌گذرد، نیفتاده است. بنا بر این آن طور که در حوزه غنی‌سازی در گزارش اخیر آژانس شاهد تحول قابل توجه بودیم، در این بخش شاهد اتفاق خاصی نیستم. بر اساس گزارش اخیر یوکیا آمانو، ایران در ۲۵ اردیبهشت سال جاری به آژانس اطلاع می‌دهد که "اپراتور HWPP (کارخانه تولید آب سنگین) به اطلاع رسانده که تولید کارخانه به دلیل تعمیرات از تاریخ ۱۵ آوریل (۲۶ اردیبهشت) برای حدود دو ماه متوقف خواهد بود. در عین حال بر اساس اعلام ایران به آژانس، تولید آب سنگین از ۲۲ می (۱ خرداد) حدوداً یک ماه زودتر از موعد قبل اعلام شده از سر گرفته شده است. خبرنگار ایسنا در این مورد اطلاع یافت که تعمیرات در مدت زمان کوتاه‌تر از آنچه قبلاً تعیین شده انجام گرفته است تا کارخانه هر چه سریع‌تر به تولید برسد. بر اساس گزارش آژانس، ذخیره آب سنگین ایران هم‌اکنون ۱۲۵.۲ متریک تن است و در طول گزارش دهی ایران بیش از ۱۲۴.۸ متریک تن آب سنگین نداشته است. در بخش دیگری از گزارش اشاره شده است که از زمان گزارش قبلی مدیرکل، مجموع ۱ دهم متریک تن آب سنگین از ایران خارج شده است. آژانس اشاره نکرده است که این مقدار به فروش رفته است یا در کشور ثالث انبار شده است. یک منبع آگاه در این رابطه به ایسنا گفت که این میزان ۱ دهم متریک تن آب سنگین معادل ۱۰۰ کیلو آب سنگین صادر شده است. هم‌چنین آژانس تأیید کرده است که ایران ۲ متریک تن آب سنگین را برای فعالیت‌های تحقیق و توسعه در ارتباط با تولید ترکیبات دوتریم شده برای کاربردهای پزشکی مورد استفاده قرار داده است و این فعالیت‌ها تحت نظارت مستمر آژانس است. به گزارش ایسنا، قرار است به زودی هیأتی از رسانه‌های مختلف داخلی از روند تولید آب سنگین به ویژه بعد از اجرایی شدن تصمیم شورای عالی امنیت ملی در راستای "کاهش تعهدات هسته‌ای" از کارخانه تولید آب سنگین اراک در ۲۷ خرداد ماه بازدید کنند. کارخانه تولید آب سنگین اراک که در گزارش آژانس با نام اختصاری HWPP از آن نام برده می‌شود یک تأسیسات تولید آب سنگین است که بر اساس اطلاعات طراحی که در سال ۲۰۱۶ ایران به آژانس داده است ظرفیت اسمی آن ۱۶ تن آب سنگین با درجه خلوص هسته‌ای در سال بوده است. اما بر اساس اعلام ایران در سال ۲۰۱۷ به آژانس، حداکثر ظرفیت سالانه تأسیسات تولید آب سنگین ۲۰ تن اعلام می‌شود. پیش از این خبرنگاران در اواخر اردیبهشت‌ماه، از روند افزایش تولید میزان اورانیوم غنی‌شده در سایت غنی‌سازی نطنز در راستای اجرای گام اول تصمیم ایران بازدید کردند. به گزارش ایسنا، گزارش تازه آمانو در بخش تحقیق و توسعه استمرار فعالیت در این بخش را تأیید می‌کند. ضربان منظم تحقیق و توسعه هسته‌ای بر اساس اعلام آژانس، ۱۱ سانتریفیوژ نسل ۴ نصب و با گاز UF6 آزمایش شده‌اند. یک ماشین سانتریفیوژ نسل ۵ نصب و با گاز UF6 آزمایش شده است. ۳۳ سانتریفیوژ نسل ۶ نصب شده‌اند که از آنها ۱۰ ماشین با گاز UF6 آزمایش شده است. یک ماشین سانتریفیوژ نسل ۸ نصب و با گاز UF6 آزمایش شده است. آژانس تاکید کرده است که بحث‌های فنی درباره ماشین‌های سانتریفیوژ نسل ۶ در حال انجام است. با وجود تحولات سیاسی و فنی یک ماه اخیر، گزارش آژانس تأیید می‌کند تمامی اقدامات و همکاری‌های ایران در راستای اجرای پادمان جامع و پروتکل الحاقی مطابق روند گذشته در حال انجام است.   ###