هوشنگ ماهرویان:فدرالی کردن سبب افزایش فاصله و جدایی اقوام می‌شود

پرسش: اظهارات چندی پیش رئیس دولت اصلاحات در دیدار با اعضای شورای شهر تهران به مناسبت روز شوراها مبنی بر این که «مطلوب‌ترین شیوه حکومت مردمی، اداره فدرالی است»، در روزهای اخیر، محل بحث صاحب‌نظران و سیاسیون شده‌ است.   **مشکل با ملیت‌ها، نقطه آغاز فروپاشی شوروی نسبت فدرالیسم و قوم‌گرایی در چنین شرایطی یکی از برجسته‌ترین محورهای گفت‌وگو درباره سخنان ناتمام خاتمی است. هوشنگ ماهرویان، پژوهشگر حوزه تاریخ و اندیشه درخصوص تأثیر مسأله همزیستی اقوام در بقای سیاسی یک حکومت به ایرناپلاس گفت: «مسأله اقوام و ملیت‌ها در دنیا به انحاء مختلف و در دوره‌های مختلف مطرح بوده ‌است. مثلاً در روسیه آثار بسیاری از لنین یا استالین در مورد ملیت وجود دارد. استالین می‌نویسد ملیت پنج خصوصیت دارد: زبان مشترک، منطقه مشترک، اقتصاد مشترک، تاریخ مشترک و آداب و رسوم مشترک. لنین هم به موضوع «آزادی جدا شدن» ملیت‌ها اشاره می‌کند. یعنی یک ملت حق دارد خواهان جدایی از یک کشور باشد. متفکرینی که امروز انقلاب اکتبر را بررسی می‌کنند، می‌گویند لنینیسم آمد تا مشکل ملیت‌ها را حل کند و تمرکز ایجاد کند. وقتی فروپاشی شد، فروپاشی در اثر همین مشکل با ملیت‌ها بود. چرا که آغاز فروپاشی سوسیالیسم مارکسیستی – لنینیستی در چنین وضعی کلید خورد. یعنی مسئله اقوام و ملیت‌ها مسئله بسیار مهمی است.» وی افزود: «اینکه چطور باید راجع به این موضوع موضع‌گیری کرد، مهم است. مثلاً فردی می‌گوید آستارا ترک است و نباید جزو استان گیلان باشد. یا بین دزفول و اندیمشک نزاع صورت می‌گیرد. این نزاع‌ها در بسیاری موارد وجود دارد و باید مدیریت شود». **کار خوب روحانی این پژوهشگر حوزه تاریخ و سیاست درخصوص نوع برخورد با تنوع قومیتی در ایران گفت: «اولاً فشار قومی نباید وجود داشته باشد. زیبایی ایران به تنوع آب و هوایی، تنوع قومی و تنوع زبانی‌اش است. به این تنوع باید احترام گذاشته شود. آقای روحانی نیز همین کار را کرد. به کردستان رفت و گفت اجازه دهید در دانشگاه رشته زبان و ادبیات کردی آموزش داده شود. این کار بسیار مفیدی است. انتصاب مسئولان از همان مناطق نیز سبب تضعیف شدت بخشیدن به احساسات قومی می‌شود». ماهرویان گفت: «قبل از انقلاب به این تنوع قومی احترام نمی‌گذاشتند. به لباس قومیت‌ها احترام نمی‌گذاشتند و شدیداً هم با آن برخورد می‌کردند. مثلاً اگر یک دبیر با لباس کردی وارد کلاس می‌شد، ساواک با او برخورد می‌کرد و احساسات قومی را این‌گونه تشدید می‎کرد». **نسبت فدرالیسم با قوم‌گرایی؟ وی با تأکید بر امکان زیست دموکراتیک اقوام افزود: «فضا باید به‌گونه‌ای باز شود تا آنهایی که احساس می‌کنند می‌توانند از ظرفیت‌های منطقه‌شان استفاده کنند، احساس نکنند از سوی فارس‌ها تحت‌فشار و ستم هستند. ولی وقتی شما این را آزاد کنید، او نمی‌تواند بگوید زبان من برتر از زبان فارسی است. چون زبان فارسی سال‌هاست زبان یک کشور بوده‌ است. نمی‌توان جامعه‌شناسی را به زبان کردی تدریس کرد. چون اساساً واژگانش وجود ندارد. بنابراین این تنوع را باید به رسمیت شناخت. سیستم چه فدرالی باشد، چه غیر فدرالی باید این نگاه تقویت شود. از طرفی باید تعاملات فرهنگی بین اقوام مختلف از سوی نهادهای سیاستگذار تقویت شود تا از آداب و رسوم همدیگر استفاده کنند که موجب رشد جامعه شود». وی افزود: «اما فدرال کردن سبب افزایش فاصله و جدایی اقوام می‌شود. اگر اجازه دهیم این اقوام به‌صورت دموکراتیک با یکدیگر زندگی کنند، بیشتر در راستای منافع ملی خواهد بود. بنابراین فدرالیسم عملاً جدایی اقوام را تشدید می‌کند.» **ایرانشهر؟ وی درخصوص نقدهای برخی متفکران نسبت به ایده فدرالیسم از معبر آنچه ایرانشهر خوانده می‌شود، گفت: «من اساساً با این نگاه مخالفم. و به‌طور کلی واژه ایرانشهر را واژه خوبی نمی‌دانم. ایران سرزمینی زیبا و متنوع است و باید از طریق عناصر وحدت‌بخش، وجه ملی فرهنگ‌ها گسترش پیدا کند.»   ###