مواضع رسمی کشور را چه کسی بیان می کند؟

پس از انتشار مصاحبه حمید بعیدی نژاد در رادیو بی بی سی، روزنامه کیهان و برخی چهره های همسو در شبکه های اجتماعی انتقاداتی را علیه سفیر جمهوری اسلامی ایران در لندن مطرح کردند. گزارش روزنامه کیهان علیه سفیر ایران در لندن موجب شد تا بعیدی نژاد تنها ساعاتی پس از انتشار آن، برخلاف رویه سابق خود مبنی بر سکوت در برابر انتقادات، وادار به پاسخگویی شود و ضمن تشریح سخنان خود در گفت وگو با رادیو بی بی سی، به ادامه حملات پیوسته این روزنامه و جریان های همسو به وزارت امور خارجه و سفرای کشورمان اشاره کند؛ مسئله ای که جدید نیست و تنها با یک جستجوی ساده در فضای مجازی دیده می شود که چه حملات تندی نسبت به دیپلمات هایی ارشد کشورمان نظیر محمدجواد ظریف، سید عباس عراقچی، مجید تخت روانچی، علی ماجدی، بهرام قاسمی و... شده است. این حملات در شرایطی انجام می شود که ایالات متحده در طول بیش از دو سال گذشته و پس از حضور دونالد ترامپ در کاخ سفید به عنوان رئیس جمهور این کشور، رفتارهای خصمانه خود را نسبت به کشورمان افزایش داده و با پیگیری سیاست فشار حداکثری در عرصه منطقه و بین المللی و ایجاد نوعی جنگ در سه عرصه سیاسی، اقتصادی و رسانه ای، می کوشد در اراده جمهوری اسلامی ایران مبنی بر مقاومت در برابر سیاست های خصمانه و یکجانبه آمریکا تزلزل ایجاد کند. در چنین شرایطی، وزارت امور خارجه به عنوان خط مقدم جمهوری اسلامی ایران در رویارویی با آمریکا و دیپلمات ها به عنوان سربازان این نبرد، وظیفه خطیری برعهده دارند و آنچه بدیهی جلوه می کند، لزوم همراهی همه بخش ها با مصوبات و سیاست های اتخاذ شده از سوی نهادهای قانونی کشور و همدلی آنها با سربازانی است که بدون هیچ ادعا و چشمداشتی برای تامین منافع ملی تلاش می کنند.   **بعیدی نژاد چه گفت؟ سفیر ایران در لندن روز جمعه در گفت وگویی که با رادیو بی بی سی داشت، با تشریح سیاست های کشورمان درخصوص برجام، تحریم های نفتی و رویکردهای تهران نسبت به مقابله با سیاست های خصمانه واشنگتن، تاکید کرد که ایران از چارچوب برجام به عنوان ابزاری برای ترغیب بیشتر شرکای اروپایی به اجرای تعهدات‌شان در توافق هسته ای استفاده کرده است. علاوه بر این بعیدی نژاد به پشتیبانی مردم ایران از نظام کشورشان برای رو به رو شدن با آمریکا و تلاش ایران برای اتکای کمتر اقتصاد به نفت اشاره کرد. وی در پاسخ به این سوال که آیا ایران در صورت انجام نشدن کاری از سوی شرکای اروپایی برجام در فرصت تعیین شده از سوی ایران، به غنی ‌سازی اورانیوم ادامه خواهد داد یا نه گفت: ما اقداماتی را انجام داده ‌ایم تا اگر این بازه دو ماهه به گونه ‌ای مناسب برای حل کردن مسئله به قدر کفایت نتیجه ‌بخش نباشد، ما اقدامات بعدی خود را انجام خواهیم داد.به شما اطمینان می ‌دهم این اقدامات در چارچوب برجام هستند. وی خاطرنشان کرد: ما در این مقطع تصمیم نداریم از توافق هسته ‌ای خارج شویم که البته این از گزینه هایی بود که آن را مورد بررسی قرار خواهیم داد، اما اکنون تصمیم ما این بوده است که از چارچوب برجام به عنوان ابزاری برای ترغیب بیشتر شرکایمان به اجرای تعهداتشان استفاده کنیم. آنچه از صحبت های بعیدی نژاد استنباط می شود این است که وی در حال تبیین سیاست اخیر اتخاذ شده ایران در مسئله هسته ای در قبال بدعهدی های شرکای برجامی در تامین منافع کشورمان است. وی ضمن تشریح روندی که منجر به اتخاذ سیاست اخیر ایران شده، تاکید کرده است که ایران برخلاف آمریکا و اروپا به تعهدات خود پایبند بوده و از قضا، سیاست هایی را که ایران اتخاذ کرده در چارچوب برجام و برای حفظ برجام بوده است و در شرایط کنونی، ایران تصمیمی ندارد که از توافق هسته ای خارج شود. البته بعیدی نژاد در صحبت های خود یادآور شده که خروج از توافق هسته ای، از جمله گزینه هایی است که روی میز ایران قرار دارد و با اشاره تحولات آتی، احتمال بررسی آن را در آینده متناسب با اقدامات طرف مقابل یادآور شده است. این همان نکته ای است که هم رئیس جمهور و هم وزیر امور خارجه و دیگر مسئولان دست اندرکار بر آن انگشت نهاده و نسبت به تحقق آن تاکید کرده اند. با این سخنان متوجه می شویم که بعیدی نژاد نکته ای خارج از چهارچوب منافع ملی و اصول دیپلماتیک نگفته است بلکه او در گفت وگو با رادیو بی بی سی، تنها به تبیین و دفاع از سیاست اخیر برجامی ایران پرداخته است.   **مخالفان بعیدی نژاد چه گفتند؟ تنها 24 ساعت از صحبت های بعیدی نژاد نگذشته بود که روزنامه کیهان آتش توپخانه خود را به متوجه سفیر جمهوری اسلامی ایران در انگلیس کرد و با عجیب و تامل برانگیز خواندن اظهارات بعیدی نژاد، مدعی شد برخی از مقامات ارشد دولت و وزارت امور خارجه با اظهارات نسنجیده در پی بی‌تاثیر کردن ضرب‌الاجل ایران هستند. کیهان همچنین گفت که اظهارنظرهایی مشابه اظهارات نسنجیده آقای سفیر، این پالس را به طرف اروپایی می‌دهد که ضرب‌الاجل ایران را جدی نگیرید، لازم نیست تعهدات خود را انجام دهید، خیالتان راحت ما در برجام می‌مانیم! شما به عهدشکنی خود ادامه بدهید! این روزنامه صحبت های بعیدی نژاد را بازی در پازل ضدایرانی اروپا دانست و تاکید کرد سفرای ایران در کشورهای اروپایی در چند سال اخیر اقدامات و اظهارات قابل تأملی داشته‌اند و وزارت امور خارجه می‌بایست درباره این رویکرد نگران‌کننده پاسخگو باشد. این اتهامات و ادعاها البته بی پاسخ نیز نماند و بعیدی نژاد بلافاصله در پاسخ به این گزارش تاکید کرد که «دیدگاه کیهان مبنای اعلام مواضع کشور نمی‌باشد و بنده به عنوان نماینده کشور موظف به تبیین مواضع رسمی کشور بر اساس مصوبات و تصمیمات رسمی شورای عالی امنیت ملی و دستگاه سیاست خارجی می‌باشم و نه ترجیح آنچه سردبیر و روزنامه نگاران کیهان بدان اعتقاد دارند.» با این حال فعالان همسو با کیهان و منتقد وزارت امور خارجه، این دیپلمات کارکشته و مجرب کشورمان را در شبکه های اجتماعی بی نصیب نگذاشتند. بسیاری از انتقادات همان ها بود که کیهان مطرح کرده بود. برخی گفتند که بعیدی نژاد می توانسته بهتر نسبت به سوالات جواب دهد. مثلا یکی از کاربران توییتر مطرح کرد بعیدی نژاد پس از آنکه خبرنگار بی بی سی از خلیج (و نه خلیج فارس) نام برد، باید می پرسید که از کدام خلیج صحبت می کنید؟ خلیج مکزیک یا خلیج فارس. صورت مسئله مطرح شده، هرچند صحیح است اما نکته ای که باید نسبت به آن متوجه بود این است که در هنگام انجام مصاحبه ها در بسیاری از موارد، همه نکاتی که باید درجا گفته شود در آنِ واحد به ذهن نمی آید؛ مسئله ای که بعیدی نژاد در بسیاری از مصاحبه ها مورد توجه قرار داده است.   **سفرا چه وظیفه ای دارند؟ سفیر عالی‌ترین نماینده و مقام رسمی سیاسی یک دولت (به معنای عام و بسیط آن) نزد کشور یا سازمان بین ‌المللی پذیرنده است. ماموریت اصلی یک سفیر آن است که از حقوق شهروندان و منافع ملی کشور خود در کشور مقابل دفاع کند و به همین خاطر، سفیر نماینده سیاسی مقیم کشورها در کشور دیگر است. در این چارچوب، وظیفه سفیر ابلاغ، تشریح، تبیین و دفاع از سیاست ها و خط مشی اتخاذ شده دولتش در کشور محل ماموریت خود است. این مسئولیت آنچنان خطیر است که یک سفیر باید متوجه باشد که سخنان او می تواند به معنای تصمیم و نظر دولتش در کشور محل ماموریت تفسیر و تعبیر شود و روابط دو کشور را یا به شدت نزدیک و دوستانه یا به شدت تیره و تار سازد و به همین خاطر است که مشاهده می کنیم سفرا هم در اظهارنظرهای رسانه ای خود و هم در دیدارهای رسمی شان، حداکثر احتیاط را به کار گرفته و تلاش می کنند از کلماتی استفاده نکنند که سوتفاهم هایی را میان پایتخت های دو کشور ایجاد کند. به همین دلیل است که سفرا حق ندارند از جانب خود سخنی را به طرف مقابل خود انتقال دهند و باید در چارچوب سیاست های رسمی یک کشور، سخن بگویند . سخنان اخیر حمید بعیدی نژاد در گفت وگو با رادیو بی بی سی نیز در همین چارچوب قابل نقد و بررسی است. بعیدی نژاد در مصاحبه اخیر خود تلاش کرده است در چارچوب وظیفه خود به تشریح و تبیین سیاست های جمهوری اسلامی ایران در قبال موضوع هسته ای بپردازد و اگر سخنان او را با بیانیه شورای عالی امنیت ملی درخصوص کاهش تعهدات برجامی ایران مقایسه شود، مشاهده خواهد شد که سفیر ایران در لندن همان سخنان را در قالب دیپلماتیک بیان کرده و تلاش کرده این موضوع را تبیین و روشن کند که چرا جمهوری اسلامی ایران در چنین مسیری گام برداشته است. نکته دیگری که باید نسبت به آن متوجه بود این است که در شرایط کنونی سخنان و رویکرد دیپلمات ها در جنگ اراده ها از اهمیت بسیاری برخودار است. اظهار نظرها و دیدگاههای محمدجواد ظریف، سیدعباس عراقچی، حمید بعیدی نژاد و مجید تخت روانچی و ده ها دیپلمات برجسته دیگر کشورمان در چهارگوشه جهان می تواند موجب موج سازی و تحت تاثیر قرار دادن افکارعمومی در جهت پیشبرد منافع ملی و کاستن از فشارها علیه کشورمان شود. نمونه این مسئله را می توان در مصاحبه اخیر وزیر امور خارجه با فاکس نیوز و اشاره او به نقش تیم بی در جهت به سیاست خارجی آمریکا مشاهده کرد. بعیدی نژاد هم در دورانی که در تهران مسئولیت داشت و هم در اوج مذاکرات هسته ای که مسئولیت سرپرستی تیم کارشناسی هیات مذاکره کننده هسته ای را در اختیار داشت، ارتباط نزدیکی با خبرنگاران داشت و تلاش می کرد با تعامل نزدیک با رسانه ها، در روند پیشبرد سیاست های جمهوری اسلامی ایران تسریع ایجاد کند. او پس از اعزام شدن به محل ماموریت جدید خود در لندن نیز تلاش کرده است از دیپلماسی رسانه ای و عمومی نیز غافل نشود و در کنار دیپلماسی رسمی، از سنگر رسانه به دفاع از سیاست های ایران پرداخته و در جهت کاهش حداکثری فشارها علیه ایران گام بردارد و به همین خاطر، می توان او را زبان گویای وزارت امور خارجه در اروپا و سفیر پیشرو در دیپلماسی عمومی دانست که از ظرافت ها و ظرفیت های کار رسانه ای آگاه است. او در مدتی که به عنوان سفیر ایران در لندن مشغول به فعالیت بوده است، توانسته به درستی و با آگاهی، از ظرفیت های شبکه های اجتماعی در جهت پیشبرد منافع ملی ایران و حل و فصل شهروندان مان استفاده کند که نمونه آن را می توان در حل مشکلات پستی میان ایران و انگلیس، صدور ویزا برای بیماران، ورزشکاران و... و حل و فصل مشکلات ناشی از تحریم ها برای شهروندان مشاهده کرد. آنچه اکنون عجیب به نظر می رسد تداوم حملاتی است که از سوی برخی چهره ها و جریان ها علیه دستگاه دیپلماسی و سربازانی که در خط مقدم دفاع از منافع ملی ایران قرار دارند. آن هم در وضعیتی که کشور در عرصه های سیاسی، اقتصادی و رسانه ای مورد تهاجم شدید دشمنان قرار گرفته است. در چنین شرایطی ناهماهنگی و حملات تند و گزنده به دستگاه سیاست خارجی و دیپلمات ها نتیجه ‌ای جز این نخواهد داشت که سفرای کشورمان عملاً به سکوت وادار شوند، مسئله ای که می تواند به تضعیف روحیه دیپلمات های ایران در جنگ نابرابر با دشمنان بین المللی و منطقه ای شود.