اختلال ترانزیت بین‌المللی در پی افزایش نرخ ارز؛
سرگردانی 12 هزار کامیون لب مرز
پرسش:پای تلاطمات ارزی به مرز هم کشیده شد. از پایان سال گذشته بود که با افزایش بی‌ضابطه نرخ ارز و قاچاق‌اعلام‌شدن خرید و فروش دلار در بازار آزاد، ترانزیت بین‌المللی به چالش کشیده شد و رانندگان حمل‌ونقل جاده‌ای کشور با صاحبان بار دچار مشکل شدند.
پرسش:پای تلاطمات ارزی به مرز هم کشیده شد. از پایان سال گذشته بود که با افزایش بی‌ضابطه نرخ ارز و قاچاق‌اعلام‌شدن خرید و فروش دلار در بازار آزاد، ترانزیت بین‌المللی به چالش کشیده شد و رانندگان حمل‌ونقل جاده‌ای کشور با صاحبان بار دچار مشکل شدند.
شرق چهارشنبه نوشت: بر این اساس صاحب بار یا همان صادرکننده علاوه بر اینکه با جابه‌جایی ارز خود در سیستم بانکی جهانی دست به گریبان بود، حالا با رانندگان کامیون نیز دچار مشکل شد. پیش از آن، کرایه حمل بار در مسیرهای بین‌المللی به روال سنتی به‌صورت ریالی پرداخت می‌شد، اما با افزایش نرخ ارز، هزینه‌های ترانزیت خارجی از ابتدای سال تاکنون سهونیم برابر افزایش یافته است. در رایزنی‌های صورت‌گرفته بین سازمان راهداری و بانک مرکزی بنا بود پنج بانک عامل، تخصیص ارز به رانندگان را در برنامه‌های خود قرار دهند، اتفاقی که رخ نداد و سبب شد تا مشکلات ارزی، تردد در مرزها را با شدت بیشتری کاهش دهد. خبرها از مرز بازرگان حاکی از آن است که اگر پیش‌تر در این مسیر، روزانه حدود 40 تا 50 تردد کامیون به خارج از مرز انجام می‌شد، حالا به تردد چهار تا پنج کامیون کاهش یافته است. این مسئله هرچند تنها به مشکل ارزی رانندگان بازنمی‌گردد و پای نقل‌وانتقالات ارزی در سیستم بانکی جهانی نیز در میان است، اما تعلل بانک‌های عامل و عدم اجرای بخشنامه بانک مرکزی، این معضل را تا امروز کش‌دار کرده تا اینکه براساس گفته‌های مدیرکل دفتر ترانزیت و حمل‌ونقل بین‌المللی سازمان راهداری در آخرین رایزنی‌های صورت‌گرفته، مقرر شد تا بانک تجارت به‌عنوان یکی از بانک‌های عامل در استان‌های تهران، آذربایجان غربی و شرقی و خراسان رضوی به‌صورت پیش‌خرید، ارز را در اختیار متقاضیان قرار دهد. به گفته این مقام مسئول بناست از روز شنبه تخصیص ارز آغاز شود، اما اینکه آیا این وعده همانند وعده‌های پیشین روی زمین خواهد ماند یا اجرائی می‌شود، وابسته به گذر زمان است. علاوه بر اینکه هنوز تکلیف تبدیل ارز در برخی مرزها از یورو به دلار مشخص نیست و باید در آینده‌ای نه‌چندان دور باز هم شاهد چالش تبدیل ارز و درگیری‌های بازرگانان و رانندگان حمل بار در مسیر ترانزیت خارجی باشیم. این اما تنها مسئله نیست، اینکه بناست این ارز با چه نرخی در اختیار رانندگان قرار گیرد نیز محل پرسش است. آیا قرار است ارز دولتی به آنها تعلق گیرد یا ارز با نرخ بازار آزاد، موضوعی است که می‌تواند حجم صادراتی کشور را متأثر کند.
دولت تعیین تکلیف نمی‌کند
مسعود دانشمند، رئیس فدراسیون حمل و نقل با بیان اینکه اکنون مشکل رانندگان در مرزهای ایران، ارز است، توضیح می‌دهد: رانندگان در ترانزیت بین‌المللی، عمدتا قراردادهای خود را با صاحب کالا، به‌صورت ریالی منعقد می‌کردند، اما اکنون با افت ارزش ریال، دیگر منطقی نیست و هزینه‌ها را پوشش نمی‌دهد.
دانشمند با اشاره به اینکه هنوز ارز رانندگان، تعیین تکلیف نشده است، ادامه می‌دهد: پیش‌تر اعلام کرده بودند که به رانندگان ترانزیت بین‌المللی دلار 4200تومانی می‌دهند، اما تا امروز این اتفاق نیفتاده است.او می‌افزاید: چیزی حدود 12 تا 13 هزار راننده در مسیر ترانزیت بین‌المللی فعال هستند و اکنون در سردرگمی به سر می‌برند. رانندگان، لب مرز گرفتار شده‌اند و بار نمی‌زنند و تعداد کامیون‌هایی که بار می‌زنند، به شدت افت کرده است. در حال حاضر بار صادراتی در گمرک تلنبار شده و مشخص نیست چه اتفاقی برای آن می‌افتد.
طعنه به سیستم فشل تخصیص ارز دولتی
رئیس فدراسیون حمل‌ونقل با طعنه نسبت به تخصیص ارز به‌صورت رانتی به عده‌ای خاص، می‌گوید: همان‌طور که برای واردات چایی‌ساز و چوب بستی، ارز تخصیص می‌دهند، راننده هم نیاز به ارز دارد. دانشمند با بیان اینکه عمده این مشکل در مرز بازرگان خود را نشان داده است، می‌افزاید: تکلیف ارز صادرکنندگان هم مشخص نیست و تا وقتی تکلیف آن مشخص نشود، بار صادراتی هم کاهش می‌یابد. علاوه بر اینکه اکنون ارز برای ترانزیت کالا هم وجود ندارد. راننده باید در مسیر خود برای سوخت‌گیری، عوارض، غذا و ... ارز پرداخت کند، آیا با دلار 11هزارتومانی این هزینه‌ها را متقبل شود؟ این فعال صنفی با بیان اینکه نسبت به روزهای نخست سال، اکنون هزینه‌ها در حوزه ترانزیت جاده‌ای، سهونیم برابر شده است، می‌گوید: صادرکنندگانی که جنس خود را به خریدار پیش‌تر فروخته‌اند که نمی‌توانند این مابه‌التفاوت را پرداخت کنند. بنابراین راننده می‌گوید با ارقام پایین نمی‌تواند باری را جابه‌جا کند و باید به او دلار یا یورو اختصاص داده شود. از آن طرف، صادرکننده هم باید ارز را از بازار آزاد تهیه کند و در این‌صورت، ارز او قاچاق محسوب می‌شود.
بلاتکلیفی
به گفته او، رایزنی‌ها در این زمینه با سازمان راهداری و بانک مرکزی انجام شده، اما تاکنون به اجرا درنیامده است. این عضو سابق اتاق بازرگانی با بیان راه‌حل این مسئله می‌گوید: راه‌حل آن است که شعب مختلفی برای تخصیص ارز به رانندگان ترانزیت با جواز صادراتی اختصاص پیدا کند. اینکه ارز با چه نرخی باشد، تفاوتی نمی‌کند. باید تعیین تکلیف شود تا راننده و صاحب کالا بتوانند مذاکره کنند. به گفته او، مشکل ارزی دامن صادرکنندگان را هم به جد گرفته است، اکنون صادرکننده نمی‌داند ارز حاصل از صادرات خود را به چه طریق و با چه بانکی وارد کشور کند.
400 هزار ترانزیت خارجی دچار چالش شد
رضا نفیسی، مدیرکل دفتر ترانزیت و حمل‌ونقل بین‌المللی سازمان راهداری با بیان اینکه اکنون 400 هزار ترانزیت خارجی در سال که در دست حدود 13 هزار راننده است، دچار چالش ارزی شده است، می‌گوید: از زمانی که گرانی ارز بسیار جدی شد، جلسات متعددی با بانک مرکزی برگزار کردیم. در‌این‌‌باره دستورالعملی تدوین کردیم که بر مبنای آن ارز مورد نیاز رانندگان را در اختیار آنها قرار دهیم. در این دستورالعمل، برای هر مسیر به واسطه تفاوت هزینه‌ها، تأمین ارز متفاوتی در نظر گرفته شد.
تعلل بانک‌های عامل
او با اشاره به روش تخصیص ارز رانندگان می‌گوید: بنا بود رانندگان کد پیگیری را به بانک مرکزی ارسال کنند تا براساس تأییدیه سازمان راهداری، ارز به آنها اختصاص پیدا کند. بانک مرکزی این دستورالعمل را به پنج بانک عامل سامان، ملت، تجارت، پارسیان و ملی بخشنامه کرد. تصور این بود که مشکل حل شده است؛ اما متوجه شدیم بانک‌های عامل، نرم‌افزار در این زمینه را هنوز طراحی نکرده‌اند و می‌گویند دستورالعمل بانک مرکزی کامل نبوده است. نفیسی با بیان اینکه سازمان راهداری تمام مسئولیت تأییدیه‌ها و برقراری ارتباط در پایانه‌ها و... را برعهده گرفته است، می‌افزاید: با اینکه از اردیبهشت درگیر این موضوع هستیم، این مشکل حل نشده و فقط با پیگیری‌ها در آخرین جلسه‌ای که با بانک مرکزی داشتیم، مقرر شد بانک تجارت به‌عنوان بانک عامل در شهرهای تهران، آذربایجان غربی و شرقی و خراسان رضوی به صورت پایلوت، تخصیص ارز را البته به صورت پیش‌خرید (فاصله چندروزه بین درخواست راننده و تأمین ارز از سوی بانک عامل) برعهده گیرد که این اقدام در گام اول از شنبه آغاز خواهد شد.
چالش حل‌نشده تبدیل ارز
البته نفیسی در پاسخ به اینکه آیا به واسطه تفاوت مسیر سفرها و هزینه‌هایی که به دلار و یورو انجام می‌شود، راهکاری برای تبدیل پول هم در نظر گرفته‌اند یا خیر، می‌گوید: در این زمینه مذاکره نکرده‌ایم؛ اما سیستم بانک مرکزی اکنون به یورو است و به‌همین‌دلیل یورو به رانندگان تخصیص خواهد یافت. این در حالی است که اکنون در مسیرهایی مانند ترکمنستان از دلار استفاده می‌شود و اگر این مشکل هم حل نشود، هزینه تبدیل پول آن هم در شرایطی که دلار بازار آزاد قاچاق محسوب می‌شود، به‌شدت مشکل جدی جدیدی در ترانزیت بین‌المللی ایجاد خواهد کرد. او با اشاره به ایمنی این فرایند، می‌افزاید: حتی در نظر گرفتیم اگر راننده ارز دریافت کند و از کشور خارج نشود، مجبور است ارز را در مدت مشخصی به بانک عامل بازگرداند؛ در غیراین‌صورت کارت هوشمند او قفل خواهد شد و دیگر نمی‌تواند فعالیتی داشته باشد. نفیسی با اشاره به اینکه اکنون رانندگان ارز خود را از اطرافیان یا به صورت قاچاقی از بازار آزاد تهیه می‌کنند تا بتوانند به ترانزیت کالا بپردازند، می‌گوید: عوامل متعددی در کاهش ترانزیت خارجی اثرگذار است. اکنون مشکلات ارزی روی کار صادرکنندگان هم اثر گذاشته است و به‌همین‌دلیل با کاهش صادرات در مرزها مواجه شده‌ایم.
###