3 فرایند برای پیگیری طرح شکایت ایران از آمریکا وجود دارد

پرسش:استاد حقوق و روابط بین ‌الملل سه فرایند برای پیگیری طرح شکایت ایران از آمریکا در مجامع بین المللی اعلام کرد و گفت: اقدامات ترامپ یک جانبه، برخلاف عرف، حقوق بین الملل و منشور ملل متحد است و نقض تعهدات بین المللی به شمار می آید.

 

رئیس دیوان بین المللی دادگستری لاهه روز گذشته -سه شنبه- طی نامه ای رسمی خطاب به «مایک پمپئو» وزیر امور خارجه آمریکا، با اعلام زمان رسیدگی به شکایت دولت ایران در خصوص بازگشت یکجانبه تحریم های دولت واشنگتن تاکید کرده: از هرگونه اقدام جدید، اجتناب کنید و شرائط را تغییر ندهید.
«محسن محبی»، رئیس مرکز حقوق بین المللی ریاست جمهوری نیز اعلام کرده است که دولت جمهوری اسلامی ایران به علت فوریت امر و آثار سوء ناشی از برگرداندن تحریم های یکجانبه آمریکا به ویژه در حوزه سلامت و درمان و دارو و خصوصا امنیت هوایی، همزمان با طرح دعوی (شکایت) رسمی از دیوان لاهه خواسته بود، دیوان تا زمانی که در مرحله رسیدگی و صدور رأی در دعوای اصلی قرار دارد، به عنوان یک امر فوری و طی دستور جداگانه ای برگرداندن تحریم ها را ممنوع کند و از دولت آمریکا بخواهد این اقدامات را متوقف کند.
داوود هرمیداس باوند، استاد حقوق و روابط بین ‌الملل روز چهارشنبه در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه دیوان بین المللی دادگستری لاهه صلاحیت رسیدگی به اختلافات حقوقی میان کشورها را دارد، افزود: ایران راه های مختلفی برای پیگیری حقوق خود در عرصه بین المللی دارد.
وی ادامه داد: نامه ای که رئیس دیوان بین المللی دادگستری لاهه در پی طرح شکایت ایران به آمریکا ارسال کرده، منوط به رضایت طرف مقابل (آمریکا) است و اگر آمریکا موافقت خود را اعلام کند، ترتیب رسیدگی داده می شود ولی اگر نظر موافق نداشته باشد، دیوان صلاحیت رسیدگی ندارد؛ در واقع دیوان وقتی صلاحیت رسیدگی پیدا می کند که طرف های اختلاف در این باره توافق داشته باشند.
باوند توضیح داد: دیوان بین المللی دادگستری لاهه باید منتظر پاسخگویی از سوی آمریکا بماند و در این زمینه دو حالت وجود دارد؛ یا کشورها از قبل صلاحیت اجباری را به رسمیت شناخته اند که در این صورت اگر یک طرف درخواست رسیدگی به شکایت کند طرف مقابل هم ملزم به پذیرش می شود و حالت دوم این است که ممکن است یک طرف صلاحیت اجباری را به رسمیت شناخته باشد و طرف دیگر نپذیرفته باشد که در این صورت باید با رضایت هر دو طرف باشد.
استاد روابط بین ‌الملل خاطرنشان کرد: دولت آمریکا یکجانبه از یک موافقت نامه چندجانبه با عضویت پنج عضو دائمی شورای امنیت و آلمان در رابطه با حفظ صلح و امنیت بین المللی خارج شده و این در حالی است که دولت قبلی آمریکا در این توافق چندجانبه نقش محوری داشته است.
وی ادامه داد: دولت فعلی آمریکا بر اساس حفظ حقوق بین الملل، ملزم به تعهدات دولت قبلی این کشور است اما ترامپ یک جانبه، برخلاف عرف و حقوق بین الملل و منشور ملل از این تعهدات خارج شده و نه تنها تعهدات خود را انجام نداده است بلکه تحریم های جدیدی هم مطرح می کند بنابراین اقدام ترامپ نقض تعهدات بین المللی است. 
این حقوقدان یادآور شد: دیوان لاهه قبل از هر چیز باید وارد صلاحیت شود و بررسی کند که آیا صالح برای رسیدگی هست یا نه چون اختلاف بین دو دولت است، صلاحیت دارد اما مشروط بر اینکه آمریکا نیز بپذیرد.
وی اضافه کرد: دیوان لاهه در صورتی که صلاحیت داشته باشد ابتدا می تواند قرار موقت صادر کند بدین معنا که در صدور قرار موقت، وارد ماهیت موضوع نمی شود بلکه با توجه به شرایط روز، ترتیباتی را از طرفین می خواهد تا در مورد موضوع شکایت بدون توجه به اقدامات قبلی وارد مذاکره شوند و با یکدیگر به توافقات منصفانه ای برسند.
باوند خاطرنشان کرد: نامه دیوان بین المللی دادگستری لاهه هشدار نیست بلکه بنا به شکایت و تقاضای دولت ایران از طرف مقابل خواسته است تا درباره این موضوع اعلام نظر کند که اگر رضایت دهد مساله از طریق دیوان لاهه پیگیری می شود. در غیر این صورت اگر آمریکا این ادعا را نپذیرد، دیوان ورود خود را ضروری نمی داند و پرونده شکایت ایران در دیوان بین المللی دادگستری لاهه مختومه می شود.

* طرح شکایت ایران در شورای امنیت
استاد حقوق و روابط بین ‌الملل درباره اقدامات بعدی ایران برای پیگیری موضوع در مجامع بین المللی گفت: طرح شکایت ایران در شورای امنیت اقدام دیگری است که دولت ایران می تواند انجام دهد اما به دلیل شرایط حق وتو، پیگیری موثر نخواهد بود و با وتوی آمریکا مواجه می شود.

* کسب نظر مشورتی مجمع عمومی از دیوان لاهه 
باوند افزود: راه مشکل تر دیگر برای پیگیری این است که از طریق مجمع عمومی سازمان ملل، نظر مشورتی دیوان خواسته شود و در واقع دولت ها در مورد این اقدام دولت ترامپ، حقوق بین الملل خود و پایبندی به تعهدات بین المللی را خواستار شوند که اجرای این اقدام بستگی به این دارد که چقدر مجمع عمومی پذیرای درخواست ایران در این زمینه باشد.

 

###