'ایران: مهد تمدن': گنجینه‌ای از موزه ملی ایران در هلند
پرسش:برای نخستین بار پس از انقلاب اسلامی، گنجینه‌ای از موزه ملی ایران به هلند ارسال شده است. این آثار که جام زرین هخامنشی و تندیس مفرغی بزرگ‌زاده اشکانی در میان آنهاست، در نمایشگاهی در موزه استان درنته به نمایش درآمده‌اند. کتیبه بیستون به عنوان یکی از بزرگترین سنگ نبشته‌های جهان نیز در ابعادی کوچکتر در موزه بازسازی شده است.
پرسش:برای نخستین بار پس از انقلاب اسلامی، گنجینه‌ای از موزه ملی ایران به هلند ارسال شده است. این آثار که جام زرین هخامنشی و تندیس مفرغی بزرگ‌زاده اشکانی در میان آنهاست، در نمایشگاهی در موزه استان درنته به نمایش درآمده‌اند. کتیبه بیستون به عنوان یکی از بزرگترین سنگ نبشته‌های جهان نیز در ابعادی کوچکتر در موزه بازسازی شده است.
پیش از گشایش رسمی نمایشگاه، جبرئیل نوکنده، مدیر موزه ملی ایران، در یک نشست رسانه‌ای گفت برای این نمایشگاه ۱۹۶ اثر از ۶۸ منطقه گزینش و به هلند فرستاده شده است. او افزود: "بسیاری از این آثار برای نخستین بار است که از ایران خارج می‌شوند."
در گزینش آثار تلاش شده تا بازدیدکنندگان تصویری عمومی از تمدن و هنر ایران از دوره نو سنگی تا سال‌های پایانی دودمان صفوی به دست آوردند. کوزه‌هایی با نقش حیوانات، زیورآلات، لوح‌های گِلی به خط میخی، ظروف نقره‌ای ساسانی با نقش نوازندگان و ... هر یک دوره‌ای از تاریخ ایران را پیش چشم بیننده می‌گذارد.
وینسنت فان فیلسترن، سرپرست نمایشگاه می‌گوید موزه در تلاش بوده "فضایی برای بازدیدکنندگان پدید آورد تا در زمان تماشای آثار حس کنند در یکی از بازارهای سنتی اصفهان قدم می‌زنند. به همین خاطر در نمایشگاه به گستردگی از فرش‌های ایرانی استفاده شده است". ترکیب فرش اما با طاق‌‌های ساخته شده از فلز به رنگ آلمینیوم (برای تداعی معماری ایران در دوره اسلامی) همخوانی چندانی ندارد.
غیبت طولانی موزه ملی ایران در هلند
گرچه تا کنون در هلند نمایشگاه‌های گوناگونی درباره هنر ایران برگزار شده ولی موزه ملی ایران در این کشور غیبتی طولانی داشته است. از آخرین زمانی که این موزه مجموعه‌ای را به هلند فرستاده بیش از نیم قرن می‌گذرد. در سال ۱۹۶۲ نمایشگاهی با عنوان "هفت هزار سال هنر ایران" در لاهه با پشتیبانی شاهزاده برنارد برگزار شد.
برنارد همسر ملکه وقت هلند، یولیانا بود که با محمدرضا پهلوی، پادشاه پیشین ایران دوستی صمیمانه‌ای داشت. شاه برای گشایش نمایشگاه پیامی ویژه فرستاد و شماری از موزه‌های اروپا و آمریکا نیز در آن زمان آثاری را برای نمایش در کنار آثار موزه ملی ایران به لاهه فرستادند.
هری توپان، مدیر موزه درنته، ابراز خوشحالی می‌کند که پس از برگزاری چندین نمایشگاه در زمینه باستان‌شناسی، اکنون این موزه میزبان آثار ایرانی شده است
نمایشگاهی که قرار است "سیاسی" نباشد
هری توپان، مدیر موزه درنته، ابراز خوشحالی می‌کند که پس از برگزاری چندین نمایشگاه در زمینه باستان‌شناسی، اکنون این موزه میزبان آثار ایرانی شده است. او می‌گوید: "در هلند شناخت عمومی از هنر ایران وجود دارد و در موزه ملی هلند هم آثار گرانبهایی از هنر ایرانی نگهداری می‌شود ولی تمرکز نمایشگاه کنونی روی شناساندن آثاری است که در خود ایران وجود دارد".
آقای توپان تاکید می‌کند که موزه از سیاست به دور است و تنها به تاریخ و فرهنگ ایران می‌پردازد، با اینحال سفیر جمهوری اسلامی رسما برای سخنرانی به مراسم گشایش نمایشگاه دعوت شده بود.
جبرئیل نوکنده، مدیر موزه ملی ایران به خبرنگاران هلندی می‌گوید تمام مراکزی که در دست خانواده پهلوی بوده اکنون در ایران "به موزه‌های عمومی تبدیل شده‌اند"؛ ادعایی که دست کم در رابطه با "موزه نگارستان" نادرست است. این موزه در سال ۱۹۷۵ توسط فرح پهلوی برای شناساندن هنر قاجار بنیان نهاده شد و پس از انقلاب اسلامی بسته شد و از سرنوشت گنجینه موجود در آن هیچگونه اطلاعاتی منتشر نشد.
موزه درنته با کاربرد فرش‌های ایرانی و عواملی از معماری ایران در دوره اسلامی تلاش کرده فضای بازارهای سنتی اصفهان را برای بازدیدکنندگان تداعی کند.
بازسازی کتیبه بیستون
در کنار نمایش آثار تاریخی، موزه درنته سنگ‌نبشته بیستون را هم در (اندازه‌ای کوچکتر) بازسازی کرده است. وینسنت فان فیلسترن، سرپرست نمایشگاه می‌گوید گروهی که در مارس ۲۰۱۸ از موزه راهی ایران شده بود در سفر به کرمانشاه به شدت تحت تاثیر عظمت این سنگ‌نبشته قرار گرفت: "با پهپاد و همچنین دوربین عکاسی از زاویه‌های گوناگون از بیستون عکاسی کردیم تا بتوانیم آنرا برای نمایشگاه در هلند بازسازی کنیم. این کار در یک روند پیچیده عملی شد."
سنگ‌نبشته بیستون که نقشی از پیروزی داریوش، پادشاه ایران بر گئومات و نُه یاغی نیز بر آن حک شده، به زبان‌های پارسی باستان، عیلامی و بابلی نوشته شده است. این سنگ‌نبشته که در نزدیکی کرمانشاه قرار دارد، از مهمترین اسناد تاریخی در پیوند با سلسله هخامنشی و به قدرت رسیدن داریوش به شمار می‌رود.
وینسنت فان فیلسترن قرار دادن بازسازیِ سنگ‌نبشته بیستون در بخش پایانی نمایشگاه را "نقطه اوج" آن و تاکیدی دوباره بر شکوه امپراتوری می‌داند.
اثری از سنگ صابون مربوط به حدود ۲۶۰۰ سال پیش از میلاد که در منطقه جیرفت کشف شده است. سالم ماندن نقش‌ها مایه شگفتی باستان‌شناسان شده است.
چاپ کاتالوگی نفیس همراه با اشتباهات
انتشارات WBooks در هلند کتابی نفیس درباره آثار به نمایش درآمده در موزه درنته چاپ کرده است. کتاب که به زبان هلندی منتشر شده، با طراحی چشم‌نواز و تصاویر متنوع از آثار تاریخی، هفده مقاله از متخصصان تمدن و هنر ایران را در خود دارد. با اینحال در پیشگفتاری که مدیر موزه بر آن نوشته جمله‌ای شگفت‌انگیزی به چشم می‌خورد: "پُر کردن فرم روادید به انگلیسی و عربی برایم تجربه عجیبی بود..." منظور مدیر موزه، انگلیسی و فارسی است.
در نقشه‌های بزرگی که در نمایشگاه و همچنین کاتالوگ ارائه شده نیز اشتباهات گوناگونی دیده می‌شود: "مجید سلیمان" به جای مسجد سلیمان و "تنگ بستان" به جای طاق بستان، نمونه‌هایی از این اشتباهات است. برگزاری نمایشگاه همراه با موزه ملی ایران و حضور باستان‌شناسان در پروژه - به ویژه از درون ایران - مانع از رخ دادن اشتباهات در رابطه با زبان رسمی ایران و شیوه نگارش مناطق مشهور تاریخی نشده است.
بر خلاف بیشتر نمایشگاه‌هایی از این دست که در چندین شهر به شکل سلسله‌وار سازماندهی می‌شوند، موزه ملی ایران و موزه درنته تصمیم گرفته‌اند که آثار پس از این نمایشگاه بلافاصله به تهران برگردانده شوند.
نمایشگاه "ایران: مهد تمدن" تا نوامبر ۲۰۱۸ در شهر آسِن در شمال هلند دایر خواهد بود؛ فرصتی نادر برای پژوهشگران و دوستداران تمدن ایران، به ویژه آنهایی که امکان سفر به ایران را ندارند.
###