عادی‌سازی روابط تهران و ریاض با گشایش اقتصادی همراه می‌شود؟
چرا بن‌سلمان به فکر تنش‌زدایی با ایران افتاد؟

پرسش: در حالی که خالد الفاتح، وزیر سرمایه گذاری عربستان به رشد اقتصادی این کشور بعد از احیای روابط دیپلماتیک تهران و ریاض خوش بین است، وزیر خارجه ایالات متحده اوایل هفته در مصاحبه با سی ان بی سی گفت که امید دارد تا عادی سازی روابط عربستان و ایران دامنه ای گسترده تر یافته و به ادعایش به نگرانی های جامعه بین الملل در ارتباط با تهران پایان دهد.

 خوش‌بینی ریاض واقع بینانه هست؟

فاتح از ادبیات متفاوتی استفاده کرد و آنگونه که المانیتور نوشته، او گفته که شرکت های سعودی می توانند به بازارهای ایران در دوران تحریم ها کمک کنند. این در حالی است که ایران می خواهد به یک میلیارد دلار حاصل از تجارت سالانه با عربستان در کوتاه مدت و 2 میلیارد دلار در میان مدت برای تحقق اهدافی بلندپروازانه و همزمان با لحاظ کردن تحریم ها دست یابد. در همین راستا کارشناسانی که با المانیتور گفتگو کردند، تاکید دارند که لحن فاتح خوشبینانه‌تر از واقعیت‌های اقتصادی است. به باور آن‌ها، تحریم‌‌ها و تنش‌های شدید با واشنگتن به سان فیلی است که در اتاق قرار دارد. این گروه باور دارند که این دو رقیب (ایران و عربستان) به واسطه این نزدیکی می‌خواهند از کاهش نفوذ ایالات متحده در منطقه استفاده کرده و روابط خود را با پکن تقویت کنند.

صنم وکیل، مدیر بخش خاورمیانه و شمال آفریقا فعال در چتم هاوس در این باره به المانیتور گفت که این اقدام بیشتر به روابط طرفین مرتبط می شود تا نتیجه حاصل از آن. به باور این تحلیلگر مسائل خاورمیانه، ریاض فرایند سرمایه گذاری در ایران را معلق نگاه نمی‌دارد چرا که به خوبی می‌داند که تحریم‌ها مانع از هرگونه از تلاش جدی می‌شود. از آن‌جایی که ریاض فرض می‌کند که ایران مفاد توافق را زیرپا می‌گذارد، صرفا به دنبال این است که به چین نشان دهد که دارای حسن نیت است.

چرا ریاض تنش‌زدایی را در اولویت قرار داد؟

همزمان جیسون برادسکی، محقق موسسه خاورمیانه در گفتگو با المانیتور با اشاره به تنش های این کشور بازیگران مهم این منطقه از جمله ایران مدعی شد: ریاض بر چشم انداز 2030 متمرکز است و تلاش دارد تا جایی که امکان دارد از میزان تنش ها بکاهد. از همین رو اصل تنش زدایی با ایران را در اولویت برنامه های خود قرار داده است؛ چرا که حملات متحدان ایران به این کشور می تواند پایانی باشد بر پروژه های چند میلیون دلاری ریاض. حالا عربستان تلاش دارد به جامعه بین الملل نشان دهد که مقصدی مطمئن برای سرمایه گذاری خارجی بلندمدت است و همزمان می تواند مشوق های تجاری قابل توجهی را در اختیار دیگران قرار دهد.

هنری روم، کارشناس ارشد موسسه واشنگتن در این باره گفت که در کوتاه مدت، تحریم های ایالات متحده مانع بزرگی برای رشد اقتصادی خواهد بود. روم به المانیتور گفت که با گذشت زمان، عربستان و سایر کشورهای خلیج فارس ممکن است تمایل بیشتری پیدا کنند تا محدودیت های آمریکا را به آزمون بگذارند؛ همان الگویی که امارات با صادرات نفتش از آن پیروی کرده است بالاخص اگر میان این گروه از کشورها و تهران آرامش برقرار شود.

در این میان سوالی که مطرح می شود این است که آیا با لحاظ کردن تحریم های آمریکا علیه ایران که با تحریم های ثانویه همراه است، عربستان تمایل دارد تا اعتبار و امنیت مالی اش را خطر انداخته و به ایران اجازه دسترسی به سیستم مالی اش را برای تسهیل مبادلات میان کشورها بدهد؟ با این همه و فارغ از این ها، چنین توافقی فرصتی برای سرمایه گذاری چین در منطقه را هموار خواهد کرد؛ گزاره ای که واشنگتن را ناراحت می کند.

 

تهران و ریاض به دنبال روابط مستقل از چین و روسیه هستند

علی علوی، استاد مطالعات خاورمیانه فعال در دانشگاه لندن بر این باور است که توافق تهران و ریاض جهت عادی‌سازی روابط دیپلماتیک‌شان می‌تواند جریان آزاد انرژی در خلیج فارس را تضمین کرده و فرصت‌های تجاری دیگری را ایجاد کند. علوی ضمن بیان این مقوله که ایران به دنبال گسترش روابط خود فراتر از دریچه مسکو است، گفت، عربستان در حال تنوع بخشیدن به ارتباط ها و تعیین منافعش فراتر از روابطش با کاخ سفید است. به باور علوی، منطقه از چنین فرایند که ماحصلش تنش زدایی است سود خواهد برد. حال اگر این فرایند ادامه پیدا کند، خاورمیانه می‌تواند به پتانسیل خود برای تبدیل شدن به قطب تجارت و توسعه پس از جنگ در اوکراین تبدیل شود.

 به باور او، از آنجایی که ایالات متحده در آستانه انتخابات ریاست جمهوری قرار دارد، دولت جو بایدن احتمالا در باب کاهش تحریم‌ها، با لحاظ کردن رایزنی های انجام شده در عمان، مردد خواهد ماند. طبیعتا تحریم ها روابط تجاری تهران و ریاض را تحت تاثیر خواهد گذاشت. علوی تاکید کرد، با این همه، بخش های خصوصی دو کشور می توانند در کم رنگ کردن تحریم ها نقش برجسته ای داشته باشند.

 

###