تیرخلاص تحقیق ارشاد برپیکربیجان ایرنای خدادی؛ایسنااولین خبرگزاری کشور
پرسش: نتایج یک پژوهش علمی در ایران نشان می‌دهد سه خبرگزاری غربی و سه خبرگزاری داخلی به ترتیب خوراک اصلی صفحات بین‌المللی و سیاسی روزنامه‌ها در ایران را تامین می‌کنند.
پرسش: نتایج یک پژوهش علمی در ایران نشان می‌دهد سه خبرگزاری غربی و سه خبرگزاری داخلی به ترتیب خوراک اصلی صفحات بین‌المللی و سیاسی روزنامه‌ها در ایران را تامین می‌کنند.
به گزارش ایسنا، این پژوهش به سفارش دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با هدف بررسی اصول منبع‌نگاری و ارزیابی صحت اخبار و مطالب رسانه‌های داخلی انجام شده و قرار است مشروح آن روز سه‌شنبه در بیست و سومین نمایشگاه مطبوعات به اصحاب و کارشناسان رسانه ارایه شود.
نتایج این پژوهش موید آن است که «اغلب روزنامه‌ها و خبرگزاری‌های کشور از نظر رعایت اصول حرفه‌ای در زمینه منبع نگاری وضعیت نسبتا قابل قبولی دارند اگرچه میزان توجه و پایبندی هر یک از آنها به این اصول متفاوت است و به صحت اخبار و گزارش‌های اختصاصی برخی رسانه‌های داخلی نمی‌توان چندان اعتماد کرد.»
پژوهش «بررسی منبع‌نگاری و ارزیابی صحت اخبار و منابع در رسانه‌های ایران» که توسط سه تن از کارشناسان باسابقه رسانه به سرپرستی محسن ماندگاری تهیه شده، حکایت از آن دارد که خبرگزاری‌های رویترز (انگلیس)، فرانس پرس (فرانسه) و اسپوتنیک (روسیه) در صدر فهرست منابع خارجی پراستفاده در رسانه‌های ایرانی قرار دارند.
این پژوهش همچنین می‌گوید که «اخبار خبرگزاری‌های داخلی ایسنا، فارس و ایرنا نیز بیشترین انعکاس را در صفحات سیاسی مطبوعات و پایگاه‌های خبری ایران دارند.
تهیه‌کنندگان پژوهش، این نتایج را از بررسی ۸۳۳۷ مطلب در صفحات سیاسی و بین الملل ۹ خبرگزاری، ۱۸ روزنامه و ۴ سایت پربیننده داخلی در روزهای معین استخراج کرده و آن را در قالب نمودارهای متعدد به نمایش گذاشته‌اند.»
بر اساس نتایج به دست آمده، « ۸۵.۳ درصد مطالب منتشر شده در رسانه‌های مذکور دارای منبع است و اصول حرفه‌ای منبع نگاری نیز در ۸۱.۶ درصد اخبار و گزارش های بررسی شده رعایت شده است.
تهیه‌کنندگان پژوهش عملکرد حرفه‌ای دو بخش مهم خبری تلویزیون را نیز رصد کرده‌اند. بررسی ۱۲۶ خبر و گزارش بولتن‌های خبری ساعت ۱۴ شبکه یک و ۲۰:۳۰ شبکه دو سیما نشان می دهد اصول منبع نگاری در ۹۰ درصد اخبار و گزارش‌های بررسی شده رعایت شده است.»
بر اساس نتایج این تحقیق، « ۲۹ درصد مطالب روزنامه‌ها، ۱۲ درصد مطالب خبرگزاری‌ها و ۵ درصد مطالب سایت ها فاقد منبع است. علاوه بر آن، عمده مطالبی که روزنامه ها از ذکر منابع آن خودداری کرده اند، اخبار و گزارش های خبرگزاری ها است که بعضا بدون ذکر نام منبع منتشر شده است.»
نتایج این تحقیق نشان می دهد «در ۳۸.۷ درصد مطالب روزنامه ها، ۱۲.۸ درصد مطالب خبرگزاری ها و ۹ درصد مطالب سایت های منتخب، اصول منبع نگاری رعایت نشده است.
در میان خبرگزاری‌ها، خبرآنلاین از نظر رعایت اصول منبع نگاری در جایگاه اول و خبرگزاری های مهر و ایلنا در جایگاه آخر قرار گرفته اند.
در میان روزنامه ها، دنیای اقتصاد در جایگاه اول و فرهیختگان در جایگاه آخر نشسته و در میان سایتهای منتخب نیز، تابناک، اول و انتخاب در رده آخر جای گرفته است.»
نتایج این تحقیق نشان می‌دهد «بسیاری از رسانه های داخلی، استانداردهای حرفه ای روزنامه‌نگاری را در اخبار اختصاصی خود رعایت نکرده اند، مخصوصا وقتی که منبع اخبار و گزارش‌های این رسانه‌ها از منابع ناشناس بوده است.»
یکی دیگر از نتایج این پژوهش آن است که نشان می‌دهد «منبع ۹۳ درصد مطالب روزنامه ها و ۹۸ درصد مطالب سایتهای منتخب، داخلی است. این رقم درباره اخبار و گزارش‌های دو بخش مهم خبری تلویزیون، ۸۶ درصد است.
بر اساس نتایج حاصله، ۸۸.۷ درصد مطالب خبرگزاری‌های داخلی دارای منبع معتبر است که در میان آنها، خبرگزاری مهر بیشترین و خبرآنلاین کمترین استفاده از منابع کم اعتبار را دارند.
در میان رسانه‌های خارجی که اخبار آنها در رسانه‌های داخلی انتشار یافته، خبرگزاری انگلیسی رویترز با ۹.۵ درصد بیشترین استناد را داشته است. خبرگزاری فرانسه با ۵.۸ درصد و خبرگزاری روسی اسپوتنیک با ۴.۵ درصد در جایگاه های بعدی قرار دارند.
این نسبت در میان خبرگزاری های داخلی، رویترز ۹.۹درصد، خبرگزاری فرانسه ۶.۳ درصد و خبرگزاری روسی اسپوتنیک ۵.۲درصد است.
در میان روزنامه‌ها نیز اخبار رویترز ۷.۹ درصد، خبرگزاری فرانسه ۴.۶درصد و بی بی سی ۴.۲ درصد مطالب آنها را دربرمی‌گیرد. در میان پایگاه‌های خبری ایرانی، رویترز با ۹.۵، خبرگزاری فرانسه با ۴.۲ و روسیا الیوم با ۳.۳ درصد در صدر هستند.»
نتایج این تحقیق همچنین نشان می‌دهد «رسانه‌های اروپایی با ۳۳.۳ درصد جایگاه اول را در میان اخبار ترجمه شده رسانه های داخلی دارند و ۵۹ درصد مطالب ترجمه شده در رسانه های داخلی از منابع انگلیسی زبان است.»
نتایج این تحقیق نشان می‌دهد «خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) در میان منابع داخلی مورد استفاده روزنامه‌ها با ۲۸ درصد در جایگاه اول قرار دارد. فارس با ۱۷، ایرنا با ۱۱ و تسنیم با ۱۰ درصد در جایگاههای بعدی قرار دارند.
در میان سایت‌ها نیز ایسنا با ۳۵.۱ درصد در رده اول است و تسنیم با ۱۱.۴، ایرنا ۹.۴ و فارس با ۸.۶ درصد در رده های بعدی جای گرفته اند.نتایج این تحقیق نشان می دهد مطالب روزنامه شرق با ۱۷ درصد بیشترین بازتاب را در میان سایتهای منتخب داشته است.»
یافته‌های این پژوهش همچنین حکایت از آن دارد که «منبع ۹۱.۳ درصد اخبار و گزارش های دو بخش خبری تلویزیون، خبرگزاری صداوسیما است و سردبیران این بخش‌های خبری از منابع دیگر به ندرت استفاده می کنند.»
یکی دیگر از نتایج این تحقیق آن است که نشان می‌دهد «رابطه معناداری میان خط مشی سیاسی روزنامه‌ها و استفاده آنها از خبرگزاری‌های کشور وجود دارد به طوری که روزنامه‌های هر جناح اکثرا از خبرگزاری‌های همفکر خود به عنوان منبع اخبار و گزارش هایشان استفاده می کنند. بجز روزنامه خراسان که منبع اول آن ایسنا است منبع اول و دوم مابقی روزنامه‌های اصولگرا فارس و تسنیم است. در روزنامه‌های اصلاح طلب یا طرفدار دولت نیز منبع اول ایسنا است. به نظر می‌رسد برخی روزنامه‌ها نظیر رسالت، جمهوری اسلامی و قدس عامدانه از استفاده از خبرگزاری‌های جناح رقیب خودداری کرده‌اند.»
مشروح این پژوهش و نمودارهای متعدد و متنوع آن که در قالب ۲۴۸ صفحه تهیه شده است، ساعت ۱۶ روز سه‌شنبه در نشست تخصصی «منبع نگاری و ارزیابی صحت اخبار و مطالب در رسانه‌ها» در بیست و سومین نمایشگاه مطبوعات ارائه خواهد شد.
###