قصه شنیدنی چرخ خیاطی‌های میلیاردی این روزها در ایران

پرسش: اگر چرخی در سایت دیوار بزنید و چند تماس بگیرید، متوجه می‌شوید که ماجرای چرخ خیاطی‌های قدیمی، وجود جیوه در آنها و ارزش میلیاردی‌شان در میان دلالان و آنها که در خانه و خانواده چرخ خیاطی قدیمی دارند، جدی است.

راه تست کردن چرخ برای وجود جیوه را یاد می‌دهند و جای چانه هم باقی نمی‌گذارند؛ قیمت‌های‌شان چند صد میلیونی و حتی میلیاردی است.  یکی از فروشندگان چرخ خیاطی قدیمی که آگهی آن را در دیوار منتشر کرده، تماس‌های زیادی برای مشاوره داشته. از او می‌پرسند آیا آن چرخ خیاطی که سال‌ها در پستو خاک می‌خورد، میلیاردی است یا نه. فروشنده هم که خود در کار عتیقه‌جات است، به ‌طور کامل تست را توضیح می‌دهد که مثلا اگر زنجیر طلا را کنار ماسوله بگیرید و ماسوله آن را دفع کند یا اگر گوشی موبایل را نزدیک آن نگه دارید و آنتن آن برود،  اصل است و در آن جیوه قرمز وجود دارد و تمام این سال‌ها با گنجی در خانه روبه‌رو بوده‌اید. «داخلش جیوه قرمز داره و خیلی ارزشمنده. ممکنه حتی جیوه داخل چرخ خیاطی گرمی ۷ تا ۸ میلیارد باشه. برای قدیمی‌ها پول ارزش نداشته بنابراین اجزای با قیمت را در لوازم کار می‌کردند.» فروشنده دیگری می‌گوید: من چند تا از این چرخ‌ها داشتم که فروختم حالا هم چند تای دیگر دارم برای فروش. دیگری از چرخ خیاطی حرف می‌زند که مادر از ۴۰ - ۳۰ سال پیش آن را برای جهیزیه‌اش گذاشته و حالا فهمیده چنین قیمتی دارد و می‌خواهد آن را بفروشد.

چرخ خیاطی هیچ عنصر قیمتی ندارد

بار اولی نیست که این شایعه شنیده می‌شود. آرش نصراللهی که از سال‌ها پیش با چرخ خیاطی و تعمیرات آن سر و کار دارد به یاد می‌آورد که 15 سال پیش هم برخی مشتری‌ها با قیمت حدودی 5 میلیون تومان که رقم کمی هم برای آن زمان نبوده، از او سراغ چنین چرخ خیاطی‌هایی را می‌گرفتند. او می‌گوید: «متاسفانه آدم‌های ساده به دام این شایعه‌سازان می‌افتند اما برای من عادی است چون از سالیان پیش چنین شایعاتی وجود دارد ولی کسی از خود نمی‌پرسد اگر سازنده، فلزی قیمت داشته باشد چرا باید آن را در چرخ خیاطی پنهان کند؟ قصه وجود طلا در کامپیوتر واقعی است، چون برای رسانه آن باید از طلا استفاده می‌کردند و هنوز هم در دستگاه الکترونیکی از آن استفاده می‌شود ولی چرخ خیاطی چیزی ندارد که نیاز به استفاده از جیوه یا فلز قیمتی برای آن باشد. کل قدمت چرخ خیاطی 135 تا 140 سال است و قدمت آن خیلی زیاد نیست که بگوییم قدمتی و قدیمی است.» نخستین چرخ‌های خیاطی اتوماتیک حدود 80 سال پیش توسط بارتلمی تیمونیه در فرانسه اختراع شد ولی خیاط‌ها از ترس کساد شدن کارشان شبانه به خانه او حمله کرده و کارگاهش را آتش زدند تا اینکه در اواسط قرن هجدهم دوباره چرخ خیاطی در امریکا ساخته شد و به ثبت رسید. در زمان مظفرالدین شاه نخستین چرخ خیاطی به ایران وارد شد و استفاده از آن در میان ایرانی‌ها رواج پیدا کرد. «سری‌های اول چرخ خیاطی با چوب ساخته شده و بعد با چدن. سوزن آن هم که البته از جنس استخوان بوده و بعد فلزی شده است. چه آن زمان و چه حالا نیاز به هیچ عنصر قیمتی نداشته است. چرخ خیاطی یک قلاب دارد و یکسری مفاصل و مکانیسم برقی. قدمت آن هم به قدری نیست که بگوییم موتور آن به انرژی خاصی نیاز داشته است، بنابراین در ساخت آن از فلز خاصی استفاده شده است. ما یخچال و حتی تلویزیونی داریم که با نفت کار می‌کند ولی چرخی نداریم که با جیوه کار کند.» او که از دهه 70 در کار چرخ خیاطی است، می‌گوید: حدود 15 یا حتی بیشتر، چرخ خیاطی قدیمی با همین مشخصاتی که در آگهی‌ها گفته شده دارم، اگر می‌خواهید آنها را نهایتا یک میلیون و پانصد می‌فروشم. آگهی فروش چرخ خیاطی‌های قدیمی چند روز پیش دوباره در دیوار به جریان افتاد ولی سابقه آن خارج از مرزهای ایران است و قبلا در عربستان هم ریشه‌های آن دیده شده است. پلیس عربستان 15- 14 سال پیش تحقیقاتی را در این باره انجام داده و روزنامه سعودی گازت هم نوشته برخی خریداران حاضرند تا 50 هزار دلار هم برای چرخ خیاطی قدیمی سینگر که حاوی جیوه قرمز است، بپردازند. آزمون تلفن همراه و کمک آن به کشف طلا و جیوه در عربستان هم خیلی جدی هم خریدار داشته است. به گفته حامد منزوی، نوه حاج عباس منزوی، مدیرعامل شرکت صنایع JUKI ایران این حرف‌ها دروغ است. او که به واسطه حرفه پدربزرگ از سال‌ها پیش با چرخ‌های خیاطی آشنا شده و حالا هم کلکسیون کاملی از چرخ خیاطی دارد به «اعتماد» می‌گوید: «این حرف‌ها جعلی و دروغ است، قیمت چرخ خیاطی در محدوده قیمتی نیست که درباره آن صحبت می‌شود. ارزش ذاتی چرخی که یک میلیارد قیمت گذاشته شده 700 تا 800 هزار تومن است و قیمت‌هایی که مطرح شده شبیه شوخی است.» او هم این را مطرح می‌کند که حاضر است برای اثبات جعلی بودن این حرف‌ها، چرخ‌های شناسنامه‌دار و بسیار نفیسی که در کلکسیون دارد را نه یک میلیارد که فقط صد میلیون تومان به شایعه‌سازان بفروشد. «جیوه قرمز چیست؟ با این حرف‌ها می‌خواهند بازار را داغ کنند وگرنه مگر در جدول مندلیف جیوه قرمز داریم، در این جدول فقط یک جیوه با نماد اچ.جی داریم که یک رنگ است و قرمز و آبی ندارد.»

جیوه قرمز تنها در آگهی‌های فروش چرخ خیاطی در تهران و ارومیه و اردبیل و شیراز یا حتی عربستان سعودی یافت نمی‌شود، برخی معتقدند روسیه از آن در تسلیحات هسته‌ای استفاده کرده یا دست‌کم اسم رمز آن است. ارتباط جیوه قرمز با ساخت سلاح هسته‌ای و جعلی یا واقعی بودن آن اما هیچ‌وقت رد یا تایید نشده ولی براساس متون علمی موجود، این ماده هیچ کاربرد خاصی برای ساخت سلاح اتمی ندارند و مواد شیمیایی رایج و در دسترس عموم است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نوزده سال پیش پس از دستگیری سه مرد به اتهام خرید و فروش یک کیلوگرم جیوه قرمز در انگلیس در بیانیه‌ای ادعاهای واقعی بودن این ماده را رد کرد. چهار سال پیش هم بی‌بی‌سی در گزارشی به نقل از لیزا وین، رییس بخش مردم‌شناسی دانشگاه مک‌کواری نوشت که او اولین‌بار عنوان جیوه قرمز را در مصر و از یک مصرشناس شنیده است: « این کلاهبرداری است و این خطر وجود دارد که مردم به واسطه آن مورد کلاهبرداری یا حتی سرقت قرار بگیرند.» در این گزارش به تحقیقات مارک هیبز، روزنامه‌نگار درباره شایعات نگران‌کننده یک ماده هسته‌ای ناشناخته در آزمایشگاه‌های شوروی و فروش مخفیانه آن اشاره شده اما باز هم در نهایت ماجرا تایید یا رد نشده است. تعداد آگهی‌های فروش چرخ خیاطی قدیمی در دیوار به قدری افزایش یافته بود که حتی سرهنگ «علی کسانی»، رییس پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات استان کرمانشاه درباره آن صحبت کرد و گفت که این پیام احتمالا دستمایه کلاهبرداری افراد سودجو قرار بگیرد. «داستان جیوه قرمز اسرارآمیز داستانی قدیمی بوده که هر از گاهی با عنوانی چون وجود در لانه خفاش یا چرخ‌خیاطی‌های قدیمی و مومیایی‌های مصر باستان منتشر می‌شود اما نکته اصلی این است که چنین ماده‌ای اصلا وجود خارجی ندارد.» در پیامی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده، آمده بود: «توی این چرخ‌خیاطی‌های خیلی قدیمی ماده‌ای است به اسم جیوه قرمز که هر گرمش ۱۰ میلیارد تومان قیمت داره این جیوه برای تسلیحات اتمی کاربرد داره و خیلیم سمی و خطرناکه... این ماده جز چرخ خیاطی، توی بعضی یخچال و تلویزیون و وسایل برقیه بالای ۵۰، ۶۰ سال پیشم موجوده.» بعد هم در دیوار قیمت‌های نجومی چرخ خیاطی مطرح شده بود، 800 میلیون تومان تا حتی 7 میلیارد تومان. البته کاربران هم بیکار نمانده و با انتشار آگهی عجیب و غریب فروش چرخ خیاطی در سایت دیوار با این ماجرا شوخی کردند. مثلا کاربری عکس چرخ خیاطی اسباب بازی را با عنوان چرخ خیاطی عتیقه منتشر کرده و برای آن قیمت هم درنظر گرفته: «این چرخ از جد جدم به‌هم رسیده و لباس کل اجدادمو با این دوختم ولی الان یکم ضعیف شده و در حد کشتک می‌دوزه. قیمت مقطوع 25 میلیارد تومان.» کاربر دیگری هم آگهی با تصویر موزاییک و قیمت 9 میلیاردی منتشر کرد و نوشت: «چرخ خیاطی نامرئی. فقط با یک چشم بصیرت میشه دید.»

 

###