گزارشی خواندنی از امکان واقعی استفاده ایرانیان از اینترنت ماهواره ای ؛
اینترنت استارلینک برای ایران؛ همه آنچه که باید بدانید

پرسش: بعد از سال‌ها گمانه‌زنی درباره اینترنت ماهواره‌ای برای ایرانیان، ایلان ماسک، مالک شرکت «اسپیس ایکس» با توییتی درباره «استارلینک» که دو واژه بیشتر نبود، به موجی از امیدواری دامن زد که بالاخره این رویای قدیمی تحقق پیدا کند و مردم ایران بدون نیاز به دولت، به شکل مستقیم به اینترنت وصل شوند. آن هم بدون فیلتر و چه بسا با سرعتی بسیار بهتر از وضعیت موجود.

مهم‌ترین نکات این مطلب:

• اینترنت استارلینک به ایرانیان خدمات ارائه خواهد داد
• این موضوع به معنای دسترسی همه ایرانیان به اینترنت نیست
• اینترنت استارلینک بدون دیش و رسیور مخصوص قابل دریافت نیست
• اینترنت استارلینک در حال حاضر بر روی موبایل قابل دریافت نیست
• اینترنت استارلینک در حال حاضر رایگان نیست، اما روشن نیست که طرح مورد نظر برای ایران چه وضعی خواهد داشت
• با این حال ارائه خدمات استارلینک به هیچ وجه بی‌اهمیت نیست و می‌تواند در شدیدترین شکل قطعی اینترنت، همچنان دسترسی عده‌ای  را – هر قدر محدود – به اینترنت آزاد و پرسرعت فراهم کند

منبع تصویر،SPACEX

بعد از سال‌ها گمانه‌زنی درباره اینترنت ماهواره‌ای برای ایرانیان، ایلان ماسک، مالک شرکت «اسپیس ایکس» با توییتی درباره «استارلینک» که دو واژه بیشتر نبود، به موجی از امیدواری دامن زد که بالاخره این رویای قدیمی تحقق پیدا کند و مردم ایران بدون نیاز به حکومت، به شکل مستقیم به اینترنت وصل شوند. آن هم بدون فیلتر و چه بسا با سرعتی بسیار بهتر از وضعیت موجود.

در روزهایی که اینترنت موبایل هرازگاهی قطع می‌شود و گمانه‌زنی‌هایی درباره احتمال قطع کامل اینترنت در سراسر کشور مطرح است، اینترنتی ماهواره‌ای که از آسمان بیاید و پرسرعت باشد و در آن دسترسی به همه شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌ها آزاد باشد، نه فقط می‌تواند کمکی عظیمی باشد، بلکه کابوسی است برای کسانی که به دنبال فیلترینگ هستند.

اما برخلاف تصور رایج، توییت کوتاه ایلان ماسک به این معنا نیست که ایرانی‌ها از این پس خواهند توانست به آسانی به اینترنت جهانی وصل شوند و دوران فیلتر اینترنت به پایان رسیده. با توجه به سرعت پیشرفت فناوری‌های ارتباطی، دیر یا زود آن روز فرا خواهد رسید. اما آن روز، امروز نیست.

 

پروژه اینترنت ماهواره‌ای «استارلینک»، یک پروژه در حال توسعه است و هنوز در مراحل مقدماتی قرار دارد. به همین دلیل، عجیب نخواهد بود اگر روزی محدودیت‌هایی که امروز موجب خواهد شد تا اکثریت مردم ایران نتوانند از اینترنت استارلینک استفاده کنند، از بین بروند. اما فعلا این محدودیت‌ها – به ویژه از نظر فنی – برای شرکت «اسپیس ایکس» وجود دارند.

اگر توسعه استارلینک بر مبنای وعده‌هایی که داده شده، پیش برود، شاید این امکان تا سال آینده میلادی فراهم شود که مثلا با یک سیم‌کارت ساده بتوان از اینترنت ماهواره‌ای این شرکت استفاده کرد. این کار از نظر فنی ممکن است، اما هنوز این شرکت توانایی این کار را ندارد. و وقتی هم هم بتواند، چنین خدماتی به همکاری اپراتورهای موبایل در داخل کشور نیاز دارد.

کاری که استارلینک امروز می‌تواند انجام بدهد و از توییت ایلان ماسک، این‌طور به نظر می‌رسد که می‌خواهد برای ایران نیز انجام بدهد، این است که برای هر کس که «ترمینال استارلینک» را دارد، اینترنت بفرستد. «ترمینال استارلینک» شامل رسیور و دیش مخصوص این شرکت است.

چنین کاری بدون همکاری و اجازه دولت جمهوری اسلامی ممکن است.

استارلینک چیست؟

استارلینک نام شبکه‌‌‌ای از حدود سه هزار ماهواره کوچک است که همین حالا در مدار پایینی زمین قرار دارند. بر اساس مجوز اتحادیه جهانی مخابرات، استارلینک می‌تواند تا ۱۲ هزار ماهواره کوچک به مدار زمین بفرستد. دولت آمریکا به نمایندگی از شرکت «اسپیس ایکس» که مجری این پروژه است، از اتحادیه جهانی مخابرات درخواست کرده که مجوز ۳۰ هزار ماهواره دیگر هم صادر شود.

ماهواره‌های کوچک، شباهتی به ماهواره‌های معمولی ندارند و در واقع جعبه‌هایی کوچک برای دریافت و ارسال اموج ماهواره‌ای هستند. هدف پروژه استارلینک این است که در نهایت سراسر کره زمین را پوشش بدهد. دولت آمریکا نیز با صرف هزینه‌ای نزدیک به یک میلیارد دلار در توسعه این پروژه بلندپروازانه مشارکت دارد.

یکی از نخستین فواید استارلینک برای کشور آمریکا این بوده که هم‌اکنون در سراسر این کشور – حتی در دور افتاده‌ترین مناطق روستایی – نیز دسترسی به اینترنت ممکن شده است. یعنی حتی در جاهایی که شاید به دلایل مختلف شرکت‌های مخابراتی، اینترنت پرسرعت ارائه نمی‌کنند، شهروندان می‌توانند با پرداخت هزینه‌های استارلینک به اینترنت وصل شوند.

استارلینک در گام دوم به ارائه خدمات اینترنتی به کشورهای دیگر روی آورد تا از طریق افزایش مشتری، درآمدزایی بیشتری داشته باشد و به سطح سودآوری برسد. به همین دلیل در گام بعدی، حدود ۴۰ کشور جهان – عمدتا کشورهای اروپایی و بخش‌های پرجمعیت استرالیا – نیز تحت پوشش استارلینک قرار گرفتند و مثلا در بریتانیا همین حالا می‌توان از طریق استارلینک به اینترنت وصل شد.

یکی از اهداف بزرگ این شرکت، ارائه اینترنت موبایل است که هنوز محقق نشده است. این شرکت می‌گوید حتی کسانی که تجهیزات را خریداری می‌کنند و هزینه ماهانه را می‌پردازند، صرفا در محلی که قرار است که این تجهیزات نصب شوند به اینترنت دسترسی خواهند داشت.

البته در مدت کوتاهی که اینترنت استارلینک به راه افتاده، عده‌ای به شکل آزمایشی، «ترمنیال استارلینک» را بر روی قایق یا ماشین-کاروان (خودروهای آر وی) نصب کرده‌اند و می‌گویند در مواردی همچنان به اینترنت دسترسی داشته‌اند. اما به طور رسمی هنوز ارائه خدمات در حال حرکت آغاز نشده و خدمات استارلینک برای خودروها و قایق‌ها محدودیت‌هایی دارد.

استارلینک در حال حاضر تنها اینترنت ماهواره‌ای قابل خریدن در کشورهای غربی نیست. اما نه تنها مشهورترین آنهاست، بلکه با سرعت قابل ملاحظه‌ای در مقایسه با رقبایش در بازار اینترنت ماهواره‌ای در حال توسعه است و موفق شده سرمایه‌گذاری هنگفتی چه از بخش خصوصی و چه دولتی جذب کند.

هزینه استارلینک و سرعت اینترنتش چقدر است؟

در حال حاضر در کشورهایی که اینترنت استارلینک عرضه می‌شود، شهروندان باید ابتدا «ترمینال استارلینک» را بخرند و نصب کنند. و بعد ماهانه هزینه‌ای برای دریافت اینترنت پرداخت کنند. «ترمینال» در واقع یک دیش است و یک جعبه دریافت‌کننده اینترنت که با سیم به دیش وصل می‌شود و سپس نقش مودم را بازی خواهد کرد.

هزینه خرید «ترمینال استارلینک» در بریتانیا ۴۶۰ پوند (۵۰۰ دلار) است. هزینه ماهانه اینترنت هم ۷۵ پوند (۸۱ دلار) است. این هزینه‌ها به شکل قابل‌ ملاحظه‌ای از اینترنت موجود در کشور بیشتر است.

با این وصف چرا استارلینک خدمات ارائه می‌کند و مشتریانی دارد؟ همانطور که ایلان ماسک هم بارها گفته، اینترنت استارلینک «بهتر از هیچی است». یعنی به درد کسانی می‌خورد که اساسا دسترسی به اینترنت ندارند. مثلا آن‌ها که در روستاهای دورافتاده زندگی می‌کنند.

در بخشی از مناطق دور افتاده که دسترسی به اینترنت وجود دارند نیز، این احتمال وجود دارد که سرعت اینترنت کابلی معمول از اینترنتی که استارلینک ارائه می‌کند، کمتر باشد. به همین دلیل اگر کسی در چنین مناطقی به دنبال اینترنت پرسرعت‌تر باشد، استارلینک برایش یکی از گزینه‌هاست.

حتی در شهرهای بزرگ انگلیس نیز هنوز محله‌هایی هستند که ممکن است سرعت اینترنت شرکت‌های مخابراتی از سرعت اینترنتی که استارلینک می‌دهد کمتر باشد. در چنین مناطقی نیز اگر کسی به اینترنت سریع‌تر نیاز داشته باشد، می‌تواند به سراغ استارلینک برود.

نکته مهم درباره اینترنت استارلینک این است که از زمان آغاز به کار، به شکل مداوم بر سرعتش افزوده شده است. به گفته شرکت «اوکلا» که از شرکت‌های مهمی آزمایش سرعت اینترنت است، از سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲، سرعت استارلینک در کانادا ۵۸٪ و در آمریکا ۳۸٪ رشد داشته است.

با این حال همچنان سرعت اینترنت استارلینک در مناطق مختلف بین ۵۰ تا ۲۰۰ مگابایت بر ثانیه متفاوت است. مثلا به گفته «اوکلا» در لیتوانی، میانگین سرعت استارلینک ۱۶۰ مگابایت بر ثانیه است، اما در یونان این میانگین ۳۴ مگابایت بر ثانیه است.

در انگلیس میانگین سرعت استارلینک ۱۰۲ مگابایت بر ثانیه اعلام شده است. در حال حاضر در مناطقی از شهر لندن که به اینترنت بسیار پرسرعت دسترسی وجود دارد، با هزینه‌ ۲۵ پوند در ماه و بدون پرداخت هزینه‌ ۴۶۰ پوندی برای «ترمینال» می‌توان به اینترنت یک گیگا بایت بر ثانیه (۱۰ برابر سریع‌تر از استارلینک) دسترسی داشت.

مشکل استارلینک در ایران چیست؟

تاکنون استارلینک برای ایران فعال نبود. وقتی دولت آمریکا اعلام کرد که شرکت‌های فناوری ارائه خدمات اینترنتی از تحریم‌ها معاف می‌شوند، ایلان ماسک در یک توییت کوتاه در واکنش به وزیر خارجه آمریکا نوشت: «استارلینک فعال می‌شود.»

از آنجا که او قبلا هم گفته بود که تنها مانع برای ارائه خدمات به ایرانی‌ها، تحریم‌های آمریکاست، با این توییت، ظاهرا استارلینک تصمیم دارد که به شهروندان داخل ایران نیز اینترنت برساند.

این نخستین بار نیست که ایلان ماسک در واکنش به تحولات سیاسی تلاش کرده با استارلینک به کسانی کمک کند. وقتی در جریان جنگ اوکراین، ارتش روسیه موفق شد به ابزارهای ارائه اینترنت در اوکراین آسیب جدی برساند و بسیاری از اوکراینی‌ها از اینترنت قطع شدند، استارلینک به سرعت این کشور را تحت پوشش قرار داد.

اما این کار حتی در اوکراین که دولت این کشور از اقدام استارلینک تقدیر کرد و شهروندان اوکراینی به دلیل داشتن دسترسی به کارت‌های اعتباری بین‌المللی مانند مسترکارت و ویزا می‌توانند هزینه ماهانه اینترنت استارلینک را بپردازند، به معنای دسترسی همه اوکراینی‌ها به اینترنت نبود.

آنچه به جز پوشش اوکراین، از طرف ایلان ماسک به شکل رایگان به اوکراین رسید، پنج هزار «ترمینال استارلینک» (همان رسیور و دیش) بود که برای دولت این کشور ارسال شد. کشورهای دیگر هم در مجموع هزینه ارسال ۲۰ هزار «ترمینال» را پرداخت کردند.

نخستین مانع بزرگ برای دسترسی به استارلینک، مساله داشتن «ترمینال» است. فارغ از هزینه، اصولا منتقل کردن رسیور و دیش این شرکت به ایران در ابعاد وسیع و به شکل قانونی ممکن نیست.

مانع دوم نیز هزینه ماهانه خدمات استارلینک است که نه تنها پرداختن از داخل کشور غیرممکن است، بلکه به نسبت وضعیت اقتصادی و قدرت خرید شهروندان ایرانی، رقمی حدود ۸۰ دلار (حدود دو و نیم میلیون تومان)، هزینه بسیار سنگینی برای بسیاری از ایرانیان محسوب می‌شود.

اگر هیچ استثنای ویژه‌ای برای ایران در نظر گرفته نشود، تا اینجا توییت ایلان ماسک به این معناست که در داخل ایران اگر کسی دیش و رسیور را نصب کرده باشد و به ترتیبی – مثلا از طریق دوستان و اقوام خارج از کشور – هزینه ماهانه استارلینک را پرداخت کند، می‌تواند به اینترنت دسترسی داشته باشد. حتی اگر ذولت به کلی هرگونه ارتباط اینترنتی را قطع کند.

یکی از مهم‌ترین فواید اضافه شدن نام ایران به مجموعه کشورهای تحت پوشش استارلینک این است که امکانی – هر قدر گران – برای دسترسی به اینترنت به وجود می‌آید؛ امکانی که به اشکال مختلف ظرفیت بسیار بالایی در ارتباطات جهانی و به هنگام قطعی کامل اینترنت خواهد داشت.

به جز شرکت «اسپیس ایکس» که می‌تواند به شکل رایگان تعدادی از ترمینال‌های خود را به شهروندان ایرانی اختصاص دهد، از گرفتن هزینه ماهانه صرف‌نظر کند یا حتی تخفیف‌های ویژه‌ای برای شهروندان داخل کشور در نظر بگیرد، هرکس که بخواهد از آزادی اینترنت در ایران حمایت کند، از این پس راهی عملی و موثر پیش رو خواهد داشت.

از دولت‌هایی در جهان تا حتی سازمان‌های بین‌المللی فعال آزادی اینترنت و آزادی بیان، شهروندان خیر همگی می‌توانند در دسترسی بخشی از جامعه ایران به اینترنت آزاد نقش بازی کنند.

 

### گزارشی خواندنی از امکان واقعی استفاده ایرانیان از اینترنت ماهواره ای ؛
ا ینترنت استارلینک برای ایران؛ همه آنچه که باید بدانید