(گزارش)نفوذ نوروز تا چین؛
آغاز شور نوروزی میان «اویغور»های چین

پرسش: رستاخیز طبیعت و جشن نوروز باستانی گستره وسیعی از منطقه آسیا را در بر گرفته که از آن جمله مراسم مردم مسلمان اویغور در سین کیانگ چین است که شباهت های زیادی به فرهنگ ایرانی دارد.

مسلمانان اویغور سال نو را مانند اقوام مختلف ایرانی جشن می‌گیرند و آن روز را «نوروز بایرام» یا «عید نوروز» می نامند.

در طول این مراسم بر میز پذیرایی همه ی خانه ها خوراک مخصوص اویغوری همچون سانگزا و دیگر میوه ها و شیرینی های محلی چیده می شود. نوروز بایرامی یکی از اعیاد اصلی و محبوب در میان اویغورها و دیگر اقوام ترک ساکن در آسیای مرکزی است چرا که این عید مقارن با آغاز فعالیت های کشاورزی و همزمان با نو شدن طبیعت و آغاز روزهای گرم است. بنابراین ایام نوروز در میان اویغورها اهمیت زیادی دارد و سنت ها و تشریفاتی را دربرمی گیرد که با سحرآمیزی، تقلید از زمین و طبیعت و اعتقاد به رستاخیز طبیعت عجین شده است.

اویغورها آیین های نوروزی را از چهار هفته پیش از آغاز بهار شروع می کنند که هر یک از این چهار هفته به چهار عنصر اصلی طبیعت تعلق دارد. هفته آب (Su Heptisi)، هفته آتش (Ot Heptisi)، هفته خاک (Tuprakh Heptisi) و هفته باد (Ahiri Heptisi).

بر اساس باورهای بومی مردمان این منطقه، در هفته آب، آب تجدید حیات می یابد و به جنبش و فعالیت بازمی‌گردد. هفته آتش زمان تولد دوباره آتش است. در هفته خاک، زمین دوباره زنده می شود و در هفته آخر باد شکوفه درختان را می گشاید و بهار از راه می رسد.

محققان اویغوری اعتقاد دارند که نوروز را ایرانیان بازرگان که از طریق جاده باستانی ابریشم به ختن و ارومچی رفت و آمد داشتند و بازرگانان چینی که به ایران آن روز سفر می‌کردند، به میان اویغورها بردند. حتی گفته می‌شود که نوروز در گذشته و تا هنگامی که تقویم چینی رایج شد، آغاز سال اویغورها محسوب می شده است.

 

 

 

تدارک برای نوروز

تدارک مراسم برای استقبال از نوروز میان اویغورها از ماه ژانویه (دی ماه) آغاز می شود. در این روزها بانوان با رویاندن گندم و جو که به آن اوندومه گفته می‌ شود به تهیه سبزی آش نوروزی می‌پردازند.

با پایان زمستان که اویغورها نیز آن را به همین نام می خوانند، مردم برای استقبال از بهار آماده می شوند. خانه تکانی می‌کنند، لباس نو می‌خرند، شیرینی تهیه می‌کنند و به انتظار نوروز می نشینند.

پوشیدن لباس نو و آراستن سر و صورت از رسوم ویژه نوروزی در میان اویغورهاست و مرد و زن و بچه و بزرگ استثنا ندارند. سایر اقوام مسلمان ساکن دراین استان مانند ازبک، تاتار، تاجیک، قزاق و قرقیز نیز فرارسیدن فصل بهار و سال نو را به طورسنتی جشن می‌گیرند.

 

مراسم نوروزی

طبق برنامه هر ساله از طرف دولت محلی منطقه خودمختار سین‌کیانگ به مناسبت عید نوروز، یک روز تعطیل رسمی و پنج روز جشن و شادمانی اعلام شده است.

اویغورها نوروز را به دو صورت عمومی و خانوادگی جشن می‌گیرند. جشن استقبال از نوروز در آخرین شام زمستان در خانواده ها با نواختن رباب که از سازهای ایرانی است انجام می شود و در جشن عمومی سازهای ضربی - کوبه ای مانند طبل و ضرب مردم را به وجد و پایکوبی دعوت می‌کند.

جشن عمومی نوروز میان ایغورها در یک فضای باز در روستا و یا شهر و حتما در یک مکان خوش آب و هوا و زیبا برگزار می شود و تمامی مردم آنچه را از خوراکی و نوشیدنی آماده کرده‌اند، در سفره بزرگی که گسترده می شود، قرار داده و همگان از آنچه برای یکدیگر آورده اند، می خورند و می آشامند و دشمنی های احتمالی را به دوستی ها و رفاقت های ریشه دار تبدیل می کنند.

 

 

آداب غذایی نوروز

در عید نوروز، خانواده ها از هر قومیتی با سبک خاصی این عید را جشن می گیرند و معمولا در سال نو غذاهای مخصوصی تهیه و همه اعضای خانواده در کنار بزرگترها این غذا را میل می‌کنند.

آش نوروزی اویغورها یا میله سا از ترکیب گندم و یا جوی نیم دانه و ساقه های گندم و جویی که در استقبال از نوروز سبز شده به همراه گوشت تهیه می شود. کله و پاچه دام ذبح شده پس از پختن آن حتما سهم فقرا و ایتام است که همراه با نان به آنها هدیه داده می شود.

از غذاهای ویژه نوروزی میان اویغورها آش «چوچورا» است که آن را از ساقه های گندم سبز کرده به همراه روغن و آرد تهیه می کنند. این ساقه ها با بخار آب پخته می شود و اگر در نوروز میهمان یک خانواده اویغور باشید، حتما به شما برای یکبار هم که شده از این نوع غذا خواهند داد.
از دیگر سنت های نوروزی اویغورها، رویاندن ۱۲ گونه دانه گیاهی خوراکی عموما از حبوبات است که بر روی ۱۲ پله به نشانه ۱۲ ماه سال سبز می شود و بعدا از آنها برای تهیه غذاهای نوروزی و بویژه آش نوروزی استفاده می شود.

 

 

سرگرمی های نوروزی

کیش بوبای از بازی های زیبای روزهای عید میان اویغورهاست. در این بازی دو نفر در پوستی شبیه ببر رفته و برای مردم حرکات این حیوان را که نشانه قدرت است تقلید می‌کنند.
ارغماق و سوموز از دیگر بازی های زیبای نوروزی اویغورها است. در بازی ارغماق بازیگران به تقلید صدای حیوانات می پردازند و در سوموز نحوه شکار و به بند کشیدن اسب وحشی نمایش داده می شود.

نوروز در ادبیات اویغورها نیز جایگاه ویژه ای دارد و درباره آن قصه ها و شعرهای زیادی نوشته و سروده شده است. دید و بازدید، عیادت از بیماران، به دیدار بزرگان اقوام و فامیل رفتن، جامه پاکیزه و نو پوشیدن و خانه تکانی از جمله آیین هایی است که مسلمانان چینی در اعیاد بزرگ بویژه اعیاد اسلامی نظیر عید فطر و قربان و میلاد پیامبر (ص) نسبت به آن اهتمام خاصی دارند.

 

 

 

• ###