قاچاق پرندگان شکاری از 70میلیون تا 300 میلیون؛
گردش مالی قاچاق حیات‌وحش

پرسش: روز جهانی حیات‌وحش فرا رسیده است و فردا (چهارشنبه) جهان به استقبال این روز می‌رود. اما وضعیت حیات‌وحش در ایران چگونه است و آیا قاچاق گونه‌های مختلف جانوری از ایران به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس یا از کشورهای مختلف جهان به ایران کاهش یافته است؟این تصویر را به یاد بسپارید.

روی رمل‌های منتهی به شیخ‌نشین‌های حاشیه خلیج‌فارس، عده‌ای جمع شده‌اند تا ببینند این بار شاهین 20هزار دلاری چه‌کسی با مدفوع هوبره زمینگیر می‌شود و شرط‌بندی را می‌بازد. شاهین یک‌ساله است و برای اهلی شدن، ماه‌ها در تاریکی بود و چشم‌بند چرمی مزین به نگین‌های گرانبها بر چشم‌هایش بسته بودند.

زندگی تاریک پرنده تا زمانی که بتواند هوبره‌های زیادی را زمینگیر کند برقرار است وگرنه سرنوشتش مانند پرندگانی می‌شود که در مسیر قاچاق روی آفتاب را ندیدند و کشته شدند.شاهین به ۳۷ گونه پرنده شکاری در سرده Falco اطلاق می‌شود که به غیراز قطب جنوب می‌توان در همه جا آنها را مشاهده کرد. دلیجه، بحری، بالابان، لاچین و لیل از مهم‌ترین پرندگان شکاری شاهین‌ها در ایران هستند.

ولی قاچاق پرنده‌های شکاری محدود به شاهین‌ها نشده و انواع عقاب‌ها هم مشتری‌های خود را دارند. پلنگ، یوزپلنگ و گور ایرانی نیز جزو فهرستی است که مشتری‌های خود را دارد و قاچاق آنها در ابعاد محدود رخ می‌دهد.پرندگان شکاری در راس هرم غذایی هستند و در اکوسیستم برای کنترل جمعیت جوندگان و خزندگان نقش مهمی ایفا می‌کنند.

در نتیجه حذف هر عدد از این گونه‌ها می‌تواند آسیب جدی به محیط‌زیست وارد کند. مشتری اصلی پرندگان شکاری ایران بیشتر شیخ‌نشین‌های حاشیه جنوبی خلیج‌فارس هستند. آنها حاضرند برای یک پرنده مناسب میلیاردها تومان پرداخت کنند.

مزایده 1.6میلیارد تومانی بالابان ایرانی

ابتدای پاییز امسال در کشور قطر، مزایده‌ای برای فروش پرندگان شکاری برگزار شد و در نهایت یک بالابان ایرانی به قیمت ۲۰۰هزار ریال قطر (معادل یک میلیارد و ۶۵۰ میلیون تومان) فروخته شد. این مبلغی است که به فروشنده نهایی داده می‌شود و سهم قاچاقچی بومی بسیار کمتر از این رقم‌هاست.

امارات اما خرید و فروش پرندگان وحشی قاچاق شده را ممنوع کرده است و قطر نیز قرار است قانونی مشابه را به اجرا بگذارد. عربستان هم که یکی از مهم‌ترین مقاصد پرندگان شکاری قاچاق شده از ایران بود، با افتتاح مرکز پرورش پرندگان شکاری، دیگر علاقه‌ای به خرید پرندگان شکاری ایران ندارد. با این حال همه این کشورها همچنان طالب پرندگان شکاری زیر 6 ‌ماه ایران هستند و به سختی حاضرند رقمی برای خرید یک پرنده بالغ بپردازند.

اسماعیل کهرم، بوم‌شناس و پرنده‌شناس که سال‌ها در مورد پرندگان تحقیق کرده است می‌گوید: بیشتر گونه‌هایی که از ایران قاچاق می‌شوند، پرندگان شکاری هستند. قاچاقچی‌ها، در کار خود مهارت بسیار دارند و با روانشناسی و رفتارشناسی، حیوانات را به دام می‌کشند. روش‌هایشان به‌گونه‌ای است که بنده با 50سال کار در حوزه پرندگان برایم تازگی دارد. آنها می‌توانند 20تا 30پرنده را به روش‌ غیراخلاقی با چسب زدن بر نوک پرنده و جاسازی در لباس خود، قاچاق کنند.

درحالی‌که از هر 10پرنده شاید 3پرنده به مقصد برسد و مابقی تلف شوند. بحری، طرلان، شاهین، ترمتای، عقاب طلایی، عقاب شاهی، عقاب دشتی، عقاب دوبرادر و بالابان مشتریان بیشتری دارند اما به شرط اینکه قاچاقچی ماده پرنده را با سن کمتر از 6‌ماه به آنها بفروشد تا حیوان قابلیت آموزش‌پذیری داشته باشد.بسیاری از قاچاقچی‌ها اما توان تشخیص این دو شرط را ندارند.

در نتیجه حیوانی را از طبیعت جدا می‌کنند که اساسا خریداری ندارد. اسماعیل کهرم، با اشاره به اینکه هر بهله (واحد شمارش پرنده) بین 20تا 25هزار دلار فروخته می‌شود می‌گوید: با اینکه ادعا می‌شود بازار فروش پرنده‌های قاچاق از مولوی و ناصرخسرو جمع‌آوری شده، اما کافی است سری به کوچه‌های پشتی این خیابان‌‌ها بزنید و با ادبیات خاص آنها صحبت کنید تا ببینید به راحتی می‌توانید یک شاهین لیل را 250هزار تومان خریداری کنید.

البته در سفری که به بندر دیر داشتم از یک قاچاقچی شنیدم که اخیرا کشور عربستان مرکز پرورش پرندگان شکاری راه‌اندازی کرده که این اقدام تا حدودی کسب‌وکار قاچاقچیان پرندگان شکاری ایران را کساد کرده است.اساسا بازار قاچاق حیات‌وحش یک بازار فعال است و اگر مشتری باشید، برایتان هر حیوانی که بخواهید تهیه می‌شود.

با این حال از نظر اسماعیل کهرم، بوم‌شناس، وضعیت قاچاق حیات‌وحش به ایران به‌مراتب بدتر از خروج حیوانات از کشور است. او می‌گوید: گونه‌هایی که وارد کشور می‌شود به دو دسته باغ وحشی و غیرآن تقسیم می‌شود. این گونه‌ها شامل گربه‌سانان بزرگ‌جثه نظیر شیر آفریقایی تا تمساح و راکون است. درحالی‌ قاچاق گونه‌های حیات‌وحش به کشور می‌تواند بیماری‌های متعددی را به حیات‌وحش بومی کشور منتقل کند که گونه‌ها آمادگی مقابله با این بیماری‌ها را ندارند.

گردش مالی قاچاق حیات‌وحش

پرندگان شکاری ازجمله گونه‌های جانوری حمایت شده در ایران هستند و بیشتر آنها در لیست سرخ (Red list) اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) قرار دارند. ایمان ابراهیمی، مؤسس انجمن حفاظت پرندگان آوای‌بوم به همشهری می‌گوید: به دلیل جغرافیا و قرار گرفتن ایران در مسیر ترانزیت آسیا و آفریقا، کشورمان تبدیل به مکان بسیار مناسب قاچاق حیات‌وحش برای قاچاقچیان شده است. ضمن اینکه برای فروش پرنده شکاری لازم نیست راه دوری رفت.

چون وسعت زیاد ایران عاملی است که حفاظت از تمام حیات‌وحش را دشوار کرده است. به‌خصوص اینکه بسیاری از این حیوانات در مناطقی زندگی می‌کنند که تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست نیست.به‌گفته او، شاهین‌ها گونه جذابی برای قاچاقچی‌ها هستند چون مشتری زیادی دارند. این گونه از شمال روسیه به شمال آفریقا مهاجرت می‌کند و می‌توان در سراسر ایران این پرنده را در مسیر مهاجرت مشاهده کرد. مهاجر بودن این گونه نیز باعث شده است که مکان مشخصی نداشته باشد و نتوان مناطق حضور این پرنده را حفاظت کرد.اگر حکایت قاچاق پرنده‌های مهاجر را که در تالاب‌های کشور زمستان‌گذرانی می‌کنند جدا کنید، عمده پرندگان قاچاق شده مشتری خارج نشین دارند.

ایمان ابراهیمی درباره مبارزه کشورهای اطراف برای قاچاق نشدن پرندگان می‌گوید: روش مقابله عمده کشورها تا 50سال پیش ممانعت از شکار با تعقیب و گریز شکارچی و محیط‌بان بود. اما این روش سال‌هاست که جای خود را به مبارزه با خرید و فروش گونه‌ها داده است. متأسفانه ایران و در کل کشورهای خاورمیانه در تغییر مدل حفاظت به روز نیستند و بیشتر مردم می‌دانند که کار یک محیط‌بان چیست، ولی به راحتی می‌توانند در سایت‌های خرید و فروش داخلی تبلیغ فروش گونه‌های حیات‌وحش را انجام دهند.

تغییر شرایط اقتصادی در میزان قاچاق حیات وحش تأثیر گذاشته است. چون به‌گفته این متخصص، با تغییر قیمت ارز، بالابان هزار دلاری هم‌اکنون 26میلیون تومان خریدوفروش می‌شود و این به‌معنای فشار مضاعف بر حیات‌وحش کشور است؛ چون قیمت حیوانات قاچاق همچون بازار مواد‌مخدر نوسان دارد و گونه‌ها براساس توان مالی مشتری‌ها قیمت‌گذاری می‌شوند.وضعیت ایران در حوزه قاچاق حیات‌وحش از کشور نسبت به کشورهای منطقه بهتر است و ایمان ابراهیمی فعال در حوزه حیات‌وحش معتقد است که عراق، اردن و یمن به‌ترتیب شرایط به‌مراتب بدتری نسبت به ایران دارند. چون شرایط در ایران هنوز به‌گونه‌ای است که بتوان در دو موضوع مهم تجدید نظر کرد.

نخست ایجاد تغییر در حوزه آموزش و فرهنگسازی است. چون بسیاری از مشتری‌های جغدهای کمیاب در ایران خانواده‌هایی هستند که اصلا نمی‌دانند با خرید این حیوان چه آسیبی به اکوسیستم وارد می‌کنند. دوم تغییر در مدل حفاظتی است. یعنی به جای تعقیب و گریز محیط‌بان و شکارچی که منجر به شهید شدن محیط‌بان می‌شود، باید مانع از تشکیل بازار خریدوفروش گونه‌های حیات‌وحش شد.

قاچاق پرندگان شکاری از 70میلیون تا 300 میلیون

جریمه شکار پرندگان شکاری در چند سال اخیر افزایش یافته است و آنطور که علیرضا ساجدین، رئیس مرکز فوریت‌‌های سایبری یگان حفاظت محیط‌زیست که وظیفه رصد بازارهای خرید و فروش و قاچاق حیات وحش در فضای مجازی را برعهده دارد، به برنامه افق روشن رادیو سلامت اعلام کرد، از ابتدای سال تاکنون یگان حفاظت محیط‌زیست 300مورد قاچاق گونه‌های مختلف جانوری در کشور به‌ویژه در موضوع پرندگان شکاری کشف کرد که بیش از 160مورد آن منجر به تشکیل پرونده قضایی شد.

به‌گفته ساجدین از این تعداد پرونده بیشترین مورد مربوط به قاچاق پرندگان شکاری ایران به خارج از کشور بود که از یک بهله تا بیش از 60بهله را که در استان بوشهر کشف شد شامل می‌شد. او استان بوشهر را رکورددار قاچاق پرندگان شکاری در ایران اعلام کرد و گفت: جریمه قاچاق پرندگان شکاری در ایران بسته به نوع گونه از 70میلیون تومان تا 300میلیون تومان جزای نقدی و حتی حبس است.

 

###