«مسیح گیلان» کیست؟

پرسش: خوشا به نام نیک بزرگان که روحشان در کشاکش آلام مردمان سرزمین‌شان به پختگی رسید؛ آرسن میناسیان که لقب سایه مسیح را به پاس نیک سیرتی از مردم گیلان گرفته است، نیکنامی ارمنی تبار بود که در بلندای اخلاق ثابت کرد آزادگی محصور به دین و آئین نیست.

 

نیکنامی موسیو آرسن در کاهش آلام همشهریانش تنها به واسطه برپایی نخستین داروخانه شبانه روزی کشور(کارون) در رشت و یا برآوردن آسایشگاه معلولان در دهه های پیشین نیست؛ بلکه خاطرات باران خورده بجا مانده از وی چنان وسیع است که می تواند خالق قصه هایی دیگر از قصه های خوب برای بچه های خوب این سرزمین باشد.  
موسیو آرسن سراسر کردار بود و خاطرات نیکنامی اش در تار و پود حافظه مردم این سرزمین حک شده و گاه آوازه این نیک سرشتی در قالب ضرب المثلی از گوشه و کنار کشور شنیده می شود؛ چنان که فردی تعریف می کرد از داروخانه ای از تهران دارو می گیرد اما فراموش می کند هزینه دارو را پرداخت کند و پزشک داروخانه خطاب به وی می گوید؛ "فکر کردی به داروخونه کارون اومدی پول نداده می روی؟" 
ماجرای پلیور آرسن به قدری برای مردمان این سرزمین آشناست که به قصه شب کودکان گیلان زمین تبدیل شده است؛ به طوری که سپیده صادقی دندانپزشک می گوید: بارها و بارها ماجرای پلیور آرسن را که به بخشی از حافظه تاریخی گیلانیان تبدیل شده را برای آرتمیس خردسالم در قالب قصه تعریف کردم و آرتمیس هربار می پرسد؛ آرسن وقتی پلیوری را که هدیه گرفته بود در برف به فقیر داد، خودش یخ نزد؟ و من هر بار بیشتر از واگویه اخلاقی این ماجرای واقعی لذت می برم.
شهرهای امروزی، دنیای بیگانه هاست؛ افراد در خیابان ها طوری کنار هم راه می روند گویی یکّه و تنها در برهوت طی می کنند؛ بیگانگی فرهنگی افزایش یافته و کسی علاقه ای ندارد، بداند در دنیای اطرافش چه می گذرد؛ بیگانگی از فرهنگ ملی هشدار است و دوایش بازگشت به فرهنگ اصالت و نیک سیرتی های خودمانی است.
چنین شد که در روزگار تنگ آمده بر مردمان که بارزترینش کروناست و در روزهای جشن میلاد مسیح در مصاحبه با دکتر ابوالفضل احمد پناه، ۸۲ ساله که هنوز تابلوی قدیمی مطب سال ۱۳۴۴ او بر بلندای دیواری در بافت قدیمی رشت حس خوش اصالت دارد، سایه مسیح گیلان را می جوییم و او چون قصه های اصیل چلّه شبان پدربزرگان، خاطره ای از آرسن را برای جمع ایرنای گیلان تعریف می کند و بر انبان ذهنی گیلانیان از مسیح گیلان می افزاید.
احمد پناه هممدرسه ای جهان پهلوان تختی، شاگرد محمد تقی شریعتی مزینانی پدر دکتر علی شریعتی، هم بند مهندس بازرگان، همرزم شهید چمران در دفاع مقدس، طبیبی خیّر، همکار موسیو آرسن (خیّری به نام که به مسیح گیلان مشهور است)، نخستین طبیبی که در سال ۴۴ کلینیک شبانه روزی رشت را در کنار نخستین داروخانه شبانه روزی گیلان راه اندازی کرد، پایه گذار باشگاه سپید رود که در آن زمان با نام شرکت گیل رود در ثبت اسناد موجود است، مدیر مسئول و صاحب امتیاز نخستین هفته نامه علمی - اجتماعی گیلان با عنوان "دانش" درسال ۱۳۵۸ به نیک سخنی، فضا تازه می کرد.
احمد پناه می گوید: زنده یاد دکتر آرسن میناسیان خیّر و بی ادعا محبوب عامه مردم و شیفته یاری رسانی به  مردم نیازمند بود؛ ‌اجازه دهید برای تشویق نسل جوان عرض کنم که من در سن ۲۵ سالگی نخستین کلینیک پزشکی شبانه روزی را در سال۱۳۴۴ در رشت کنار نخستین داروخانه شبانه روزی کشور به نام «کارون»  مربوط به موسیو آرسن میناسیان دایر کردم.
وی ادامه می دهد: یک روز پشت میز نشسته بودم، آقایی خوش برخورد با لباس کشیشی وارد شد و به من گفت : من را می شناسید؟ گفتم نه! موسیو آرسن بود؛ گفت آمده ام بگویم من ۲۰ سال از شما بزرگترم؛ کار درستی کردی شبانه روزی باز کردی شب ها بیماران سرگردانند و دوم اینکه از مریض های بی بضاعت پول نگیر.
احمد پناه تعریف می کند و می گوید: موسیو آرسن یک کلمه فرانسوی به من یاد و گفت اگر بیماری می آید و می دانی پول ندارد این کلمه را بالای نسخه اش بنویس و بفرست داروخانه من، تا کسی متوجه نشود و من خود بدانم و دارویش را مجانی بپیچم و این دیدار و سخنان آرسن الگوی کاری من و پزشکان دیگری چون دکتر جهانشاهی رادیولوژی جفرودی و سایر خیران شد.
 وی ادامه می دهد : آرسن به همکاری خیرانی دیگر چون حاج علیدوستی، حاج حسام، حاج آقا احسان بخش، حاج آقا گشتی، حاج آقا جواد زاده، حاج عظیم زاده و صدها خانواده خیرخواه و بی ریای دیگر مشکلات و ‌اختلافات مردم و جامعه را حل می کردند و سرای سالمندان را تاسیس و بنیاد نهادند که الگوی تاسیس سرای سالمندان کهریزک و بنیاد خیریه بین‌المللی محک شد.
نیک سیرتی "سایه مسیح " (لقبی که آرسن میناسیان به پاس نیک سرشتی از مردمان گیلان زمین گرفته و بر گرفته از شعر "مژده ای دل که مسیحا نفسی می آید  "است) چنان در ذهن مردمان این سرزمین نقش بسته که در تابستان ۹۷ فیلم مستند «موسیو آرسن» ساخته عبدالستار کاکایی در مجتمع فرهنگی، هنری خاتم الانبیا (ص) رشت رونمایی شد و مورد استقبال دوستدارانش قرار گرفت.  
به گزارش خبرنگار ایرنا، این فیلم مستند به زندگی و فعالیت‌های خیرخواهانه آرسن میناسیان (١٢٨٥–١٣٥٦ هـ. ش) نیکوکار ارمنی تبار گیلانی و موسس نخستین داروخانه شبانه‌روزی کشور (کارون) و آسایشگاه معلولین در رشت می‌پردازد.  
تحقیقات این مستند در سال ١٣٩٤ آغاز و بعد از شش ماه تحقیق، ساخت آن از اوایل اسفندماه همان سال آغاز شد؛ بخش‌های زیادی از این مستند در رشت ساخته شده و برخی از شهروندان رشت نیز از عوامل بازی این مستند هستند.  
فریبرز زیده‌سرایی در این مستند، نقش موسیو آرسن را ایفا می‌کند؛ بیژن توانایی در نقش خاچاطور پدر آرسن؛ مهتاب عزیزپور، خسرو نظری، ماندانا کاشفی، الهام کیانپور (در نقش آراکس، مادر آرسن) و آرسن فخرایی برخی از عوامل بازی در این مستند هستند.  
کارگردان فیلم پیش‌تر گفته بود: 'وقتی دیدم نسل جوان رشت در جواب سوالش که بهترین شخصیت شهرتان چه کسی است، «آرسن» را معرفی می‌کنند، انگیزه‌ام بیشتر شد و با عشق و علاقه به کار ادامه دادم. ' 
آرسن میناسیان معروف به «موسیو آرسن» یا مسیح گیلان (زاده ۱۲۸۵ خورشیدی در رشت - درگذشته ۱۴ فروردین ۱۳۵۶ در همین شهر) از ارمنی‌های گیلان و نیکوکاران بنام ایرانی ارمنی‌تبار بود؛ با شروع جنگ جهانی دوم و اشغال ایران توسط نیروهای متفقین، بیکاری و گرانی گریبان مردم را گرفته بود و این امر سبب شده بود تا بسیاری از بیماران توان خرید دارو را از دست بدهند ولی آرسن دارو را مجانی در اختیارشان می‌گذاشت.  
غروب ۱۴ فروردین سال ۱۳۵۶ که مانند روزهای دیگر در آسایشگاه مشغول به کار بود، پرستاران متوجه وضعیت غیرعادی آرسن شدند، او به سختی نفس می‌کشید، چهره‌اش کبود شده بود، دکتری که در بخش بود را فرا خواندند اما پزشک کاری از دستش ساخته نبود و خبر درگذشت آرسن ثابت کرد مرگ آدم های بزرگ از روایت دوران حیاتشان عمیق تر است.  
نیک می دانیم رسالت فرهنگ؛ توجه دادن و آگاه کردن است، از این رو به بهانه روزهای خوش میلاد مسیح، ایرنای گیلان برآن شد تا در زمانه پرحجم وهیاهوی ناخوش احوالی ها، لحظاتی را به خوش اخلاقی و صفای نیک سیرتی بگذراند که روحش در کشاکش آلام مردمان سرزمینش به پختگی رسید و در بلندای اخلاق ثابت کرد آزادگی محصور به دین و آئین نیست.
نیکنام ارمنی در مدرسه «م. آهوردانیان» رشت به خاک سپرده شد.  
افرادی چنانش بیش باد ...

 

###