جشن منتقدان سینما با چاشنی‌حاشیه بزرگ؛
از انتقادتند مشایخی تا جایزه ندادن پناهی به مهدویان
پرسش:یازدهمین جشن بزرگ منتقدان و نویسندگان سینمای ایران، به اندازه یک فیلم سینمایی جذاب و پرسروصدا، نکته و حاشیه داشت.
پرسش:یازدهمین جشن بزرگ منتقدان و نویسندگان سینمای ایران، به اندازه یک فیلم سینمایی جذاب و پرسروصدا، نکته و حاشیه داشت. البته حاشیه‌هایی تاسف‌بار که اتفاقا نسبتی با وزن و وقار همیشگی رویدادی مربوط به منتقدان نداشت و موجبات سرافکندگی سینما را فراهم کرد. اعتراض عجیب جمشید مشایخی و کنایه او به عزت‌الله انتظامی، دفاع یک منتقد از مشایخی و انتقاد دوباره به «آقای بازیگر»، دفاع نوید محمدزاده از عزت‌الله انتظامی و خطاب قراردادن منتقد مدافع مشایخی و اظهار تاسف مدیرعامل خانه سینما از اتفاقات این جشن، برخی از موارد قابل اشاره این مراسم بود.
اعتراض شدید مشایخی
جام جم نوشت: جمشید مشایخی، استاد پیشکسوت بازیگری کشور بجز نقش‌آفرینی‌های ماندگارش معمولا به دلیل صراحت لهجه‌اش هم شناخته می‌شود و در سال‌های اخیر برخی صحبت‌های تند او درباره رضا عطاران، فوتبالیست‌هایی که بازیگر تئاتر شده‌اند و مواردی دیگر باعث وجود بحث‌هایی شده است. مشایخی در جشن اخیر منتقدان این صراحت را به نهایت خود رساند و پس از پخش کلیپی که چهره برخی بازیگران را نشان می‌داد، اعتراض شدیدی بروز داد و گفت: من از علی معلم یاد گرفتم که مثل او رک باشم و رک حرفم را بزنم. من اگر می‌دانستم که فقط یک هنرپیشه برای منتقدان مطرح است، سالها قبل این کار را رها کرده و رفته بودم. امشب شما در آثارتان (کلیپ) یک هنرپیشه را نشان دادید. (اشاره به عزت‌الله انتظامی). (انگار) بقیه بازیگر نیستند و هیچ‌کدام در تئاتر و سینما زحمت نکشیدند و فقط یک نفر است. چرا شما اینها را نمی‌دانید. این استاد بازیگری، پس از این جملات مراسم را ترک کرد. این صحبت‌های تند و بی‌سابقه مشایخی، در ادامه جشن تبعات زیادی داشت و کل مراسم را تحت تاثیر
قرار داد.
دلخوری انتظامی از یک نقد
غلامعباس فاضلی، منتقد سینما هم وقتی روی صحنه آمد، به ذکر خاطره‌ای از عزت‌الله انتظامی پرداخت و گفت: (سالها قبل) نقدی بر بازی آقای انتظامی نوشتم که سه دهه است ایشان مرتب نقش یک پیرمرد بداخلاق غرغروی عصبی‌مزاج را بازی می‌کند. چند روز پس از آن نقد، تلفن منزل ما زنگ خورد. آقای بازیگر بود، به من گفت نقد شما را خواندم، فکر نمی‌کنم بیشتر از 23سال داشته باشی. گفتم من 37 ساله هستم. گفت فکر می‌کنم شما تازه وارد کار نوشتن شده‌اید. گفتم نه، تحصیلات آکادمیک من سینماست. دوباره ادامه داد؛ گفت فکر کنم تا به حال به موزه سینما هم نیامدید، بیا به ما یک سر بزن. گفتم موزه سینما آمدم و یک گزارش تصویری هم از آنجا گرفتم. بعد اشاره کرد من تئاتر سنگلج بودم و توضیحاتی داد. من تعجب کردم چرا یک آدم نسبت به یک جمله که در یک نقد درباره او نوشته شده، بخواهد اینقدر واکنش نشان دهد و حتما بگوید طرف مقابلی که از من انتقاد کرده، یک جوان بیست و چند ساله است و سررشته‌ای از این کار ندارد و حتما موزه سینما هم نیامده است. از نظر ایشان رفتن به موزه سینما ملاکی است برای اینکه یک آدم، آدم مهمی باشد. منظورم از این اشاره این بود که عزیزان، اشاره آقای مشایخی را جدی بگیرید. ایشان بزرگ ما هستند و حق دارند و به نظر من ایشان اشاره درستی کردند.
چطور نقد به آقای بازیگر را افتخار می‌دانید؟
نوید محمدزاده هم در بخش دیگری روی صحنه آمد و فاضلی را خطاب قرار داد و از آقای بازیگر دفاع کرد. او گفت: فکر می‌کنم هر شخصی یک نامی دارد، ما نمی‌توانیم با بچه سنگلج آن آدم را بشناسیم. وقتی راجع به ایشان حرف می‌زنیم، می‌گوییم آقای بازیگر، استاد عزت‌الله انتظامی. ما نمی‌توانیم بیاییم بالا (روی سن)، افتخار کنیم به نقدی که سه دهه ایشان نقش پیرمرد را بازی کرده است. ایشان با بازی‌هایش به ما یاد داده است. بازی‌های متفاوتی که من به عنوان بازیگر دیدم. چطور ممکن است این نقد را افتخار بدانید آقای فاضلی؟ چطور ممکن است راجع به استاد عزت‌الله انتظامی اینقدر بی‌احترام صحبت کنید. ما باید احترام بگذاریم. نمی‌توانیم راجع به شخصی که می‌گویند آقای بازیگر، اینقدر راحت حرف بزنیم. همه تاج سرند، آقای مشایخی، آقای انتظامی و.... قرار نیست وقتی می‌خواهیم چیزی را تائید کنیم، به استاد عزت‌الله انتظامی بی‌احترامی کنیم. منوچهر شاهسواری، مدیرعامل خانه سینما هم در بخش دیگری روی صحنه آمد و درپی این حاشیه‌ها گفت: از نوید محمدزاده و حامد بهداد، این دو جوان رعنا به نسل ما احترام، دلبستگی و عاشقی یاد می‌دهند. وای بر ما و نسل ما که تنفر می‌پراکنیم. این عیب ماست. چگونه می‌شود شکر کرد که از دل این نسل، امثال حامد و نوید درمی‌آیند. آنها هستند که باید دلبستگی‌های تاریخی ما را به رخ بکشند، آنها هستند که باید بگویند این جهان و این سرزمین، سابقه و اصالت و دل‌انگیزی دارد و ماییم که باید از آنها درس بگیریم. (باید اشاره کنم) به آنچه نوید کرد راجع به بزرگ همه ما و بزرگ سینمای ایران، عزت‌الله انتظامی.
بهداد جایزه‌اش را به شهید حججی تقدیم کرد
حامد بهداد که برای بازی در «سد‌معبر» برنده جایزه بهترین بازیگر نقش اول مرد شد، جایزه خود را به شهید مدافع حرم محسن حججی تقدیم کرد. او در بخشی از صحبت‌هایش گفت: با هرگونه جنگ و خشونت مخالفم. اگر تعصب و وطن‌پرستی معصیت است، شامل حال من می‌شود. نمی‌توانم از تصویر زیبای برادر رعنا محسن حججی بی‌تفاوت بگذرم. دوست دارم این جایزه ارزشمند و این لحظه را به روح پرفتوح او تقدیم کنم. بهداد همچنین در بخش دیگری از حرف‌هایش به فقدان عباس کیارستمی اشاره کرد.
بزرگداشت‌ها
در جشن اخیر منتقدان به جز زنده‌یاد علی معلم برای سینماگرانی چون جمشید هاشم‌پور، گوهر خیراندیش، فرید مصطفوی و جمال امید هم مراسم بزرگداشت گرفته شد.
دوستداران را چه شد؟
باوجود همه اتفاقات و حاشیه‌های یازدهمین جشن منتقدان و نویسندگان سینمای ایران، بعید است که واقعیت داشته باشد. نه ما و شما و همه آنهایی که شامگاه پنجشنبه در محل برگزاری این رویداد سینمایی، له و علیه جمشید مشایخی و عزت‌الله انتظامی تشویق کردند، نیک می‌دانیم که ارزش رفاقت دیرین و ریشه‌دار این دو استاد مسلم و موسپید و نازنین هنر ایران زمین بسیار بیشتر از این است که با دلخوری‌ها و سوءتفاهم‌های لحظه‌ای و مقطعی و با تهییج و آنتریک دیگران از بین برود. علاقه‌مندان نسل‌های مختلف هنرهای نمایشی دهه‌ها و سال‌هاست دوستی ناب این دو عزیز را در آثاری ماندگار چون گاو، هزاردستان، کمال‌الملک و خانه عنکبوت دیده اند و جز نهایت لذت از این هنرنمایی، درس رفاقت را هم در مکتب این دو استاد تلمذ کرده‌اند. نه من، ما و شما می‌دانیم که این «دلبستگی تاریخی» گسستنی نیست.
برخی برگزیدگان جشن منتقدان
جایزه بهترین فیلم: رگ خواب (حمید نعمت‌الله)
جایزه بهترین کارگردانی: حمید نعمت‌الله (رگ خواب)
دیپلم افتخار بهترین کارگردانی: محمد حسین مهدویان (ماجرای نیمروز)
جایزه بهترین فیلمنامه: معصومه بیات (رگ خواب)
جایزه بهترین بازیگر نقش اول زن: لیلا حاتمی (رگ خواب)
دیپلم افتخار بهترین بازیگر اول زن: ثریا قاسمی (ویلایی‌ها)
جایزه بهترین بازیگر مکمل زن: طناز طباطبایی (ویلایی‌ها)
جایزه بهترین بازیگر نقش اول مرد: حامد بهداد (سد معبر)
دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش اول مرد: کوروش تهامی (رگ خواب)
جایزه بهترین بازیگر مکمل مرد: هادی حجازی‌فر (ماجرای نیمروز)
جایزه بهترین موسیقی متن: سهراب پورناظری (رگ خواب)
همچنین کیهان با نگاه خاص نوشت: جشن منتقدان یا جَنگ شبه‌روشنفکران؟
مراسمی که تحت عنوان «جشن منتقدان» برگزار شد، بیشتر به میدانی برای جنگ و کینه‌نمایی شبه روشنفکران تبدیل شد!
یازدهمین جشن منتقدان و نویسندگان خانه سینما درحالی برگزار شد که تنها طیف خاصی از منتقدان به این مراسم دعوت شده بودند. انجمن منتقدان خانه سینما، درحالی برخی از منتقدان فعال، قدیمی و تأثیرگذار سینما را به این مراسم دعوت نکرده بود که بعضی از فیلمسازان وابسته به نهادهای خارج از کشور و دارای اتهامات ضدامنیتی، بدون هیچ ارتباطی با این مراسم، نه تنها دعوت شدند که حتی روی سن حضور یافتند و علیه فیلمسازهای مستقل و موفق حرف زدند!
اما با وجود همه تلاش‌های انجمن منتقدان برای یکدست‌سازی این جشن، باز هم جریان تمامیت‌خواه شبه‌روشنفکری نتوانستند یکدیگر را تحمل کنند و این جشن به محلی برای عقده‌گشایی و کینه‌توزی آنها علیه یکدیگر تبدیل شد. جنگ شبه‌روشنفکران در جشن منتقدان حتی در ساعات و روزهای پس از این مراسم و در فضای مجازی نیز ادامه یافت!
ماجرای از آنجا آغاز شد که پس از پخش یکی از کلیپ‌ها، جمشید مشایخی روی سن رفت و در اعتراض به پخش تصاویر یکی از همکاران خود در این کلیپ گفت: «من اگر می‌دانستم تنها یک هنرپیشه برای منتقدان مطرح است سالها پیش کار هنرپیشگی را رها کرده بودم و رفته بودم. تنها یک هنرپیشه را نشان داده‌اید و بقیه نیستند؛ انگار که بقیه اصلاً زحمتی برای تئاتر و سینما نکشیده‌اند. فقط یک نفر است که آن موقع‌ها تنبک می‌زد جلوی شهبانو و حالا می‌آیند خانه‌اش را فلان می‌کنند؛ چرا شما اینها را نمی‌دانید.» مشایخی که اشاره‌اش به بازیگر هم نسل وی، یعنی عزت‌الله انتظامی بود، پس از این اظهارات و با عصبانیت، مراسم را ترک کرد، اما پس‌لرزه‌های صحبت وی، تا پایان گریبان این جشن را گرفت. چراکه پس از وی نیز غلامعباس فاضلی، منتقد سینما آمد و با ذکر خاطره‌ای از مکدر شدن انتظامی از یک نقد، اظهار داشت: اشاره آقای مشایخی را جدی بگیرید. ایشان بزرگتر ما هستند و باید او را جدی بگیریم.
اما این اظهارات، واکنش نوید محمدزاده (بازیگر) را در پی داشت و وی ضمن دفاع از عزت‌الله انتظامی گفت: آقای فاضلی چطور می‌توانید آنقدر گستاخانه افتخار کنید به نقدی که درباره استاد عزت‌الله انتظامی نوشته‌اید.
در پایان این مراسم نیز منوچهر شاهسواری مدیرعامل خانه سینما به مشایخی واکنش نشان داد و گفت: وای بر نسل ما که همیشه تنفر می‌پراکنیم.
البته این جنگ و دعوا، پس از مراسم و در فضای مجازی نیز بین طرفین ادامه پیدا کرد!
اما از دیگر اتفاقات قابل تأمل یازدهمین جشن منتقدان سینما، دعوت از جعفر پناهی برای دادن جایزه به محمدحسین مهدویان، برنده جایزه بهترین کارگردانی بود! اینکه برگزار‌کننده‌های این جشن، از فردی تحت حمایت دولت‌های حامی تروریسم برای دادن جایزه به یک فیلم ضدتروریستی دعوت کردند، نشانه کج سلیقگی آنهاست. اما پناهی نیز طلبکارانه از دادن جایزه به مهدویان طفره رفت و گفت: وقتی صحبت از ساخت فیلم‌های دولتی با بودجه‌های کلان دولتی و اختصاص چندین سالن سینمایی به آن است، حداقل چند سالن سینمایی نیز به ما بدهید.
همچنین جعفر پناهی کارگردان سینما اگرچه برخوردهای نامناسبی بعضا با وی در عرصه سیاست صورت گرفته است اما رفتار او در جشن منتقدان سینما با کارگردان فیلمی که جنایت یک گروه وابسته به عراق و آمریکا را به تصویر کشید(ماجرای نیمروز) نیز قابل انتقاد است و مناسب منش استقلال خواهی مورد ادعای او در سینما،نبود. یک سایت برون مرزی در گزارش رفتار جعفر پناهی در این مراسم نوشت:
پنجشنبه ۲۶ مرداد مرکز آفرینش‌های کانون پرورش فکری کودکان میزبان یازدهمین جشن منتقدان و نویسندگان سینمایی بود. در این مراسم محمد حسین مهدویان، کارگردان فیلم تبلیغی «ماجرای نیمروز» دیپلم افتخار این جشنواره را به دست آورد. جعفر پناهی، کارگردان نام آشنا که روی صحنه بود از اهدای جایزه این فیلم سر باز زد. او در سخنانی کوتاه از مسئولان خواست امکاناتی هرچند اندک در اختیار سینمای مستقل ایران قرار دهند.
قرار بود در جشن منتقدان سینمای ایران جعفر پناهی همراه با رخشان بنی‌اعتماد و محسن امیریوسفی جایزه بهترین کارگردانی را به حمید نعمت‌الله به خاطر فیلم «رگ خواب» اهدا کند، اما وقتی متوجه شد دیپلم افتخار را هم باید به کارگردان «ماجرای نیمروز» بدهد منصرف شد. دست‌اندرکاران جشنواره پادرمیانی کردند و او را روی سکو برگرداندند و تلاش کردند او را متقاعد کنند اما پناهی نپذیرفت.
فیلم «ماجرای نیمروز» به حوادث تابستان ۱۳۶۰ و درگیری‌های جمهوری اسلامی با سازمان مجاهدین خلق و قتل موسی خیابانی می‌پردازد.
رضا سیف‌اللهی، قائم مقام وقت اطلاعات سپاه که در این فیلم «رحیم» (با بازی احمد مهران‌فر) نام دارد، یکی از قهرمانان فیلم است.
فیلم تبلیغی «ماجرای نیمروز» نه تنها دیپلم افتخار جشنواره منتقدان و نویسندگان سینمایی ایران را به دست آورد، بلکه جایزه بهترین طراحی صحنه و لباس، بهترین تدوین، بهترین چهره‌پردازی و بهترین بازیگر نقش مکمل را هم از آن خود کرد.
جعفر پناهی روی سکوی این جشنواره سینمایی گفت:
«ما مخالف این نیستیم که چه کسی فیلم بسازد یا نه. وقتی صحبت از ساخت فیلم‌های دولتی با بودجه‌های کلان دولتی و اختصاص چندین سالن سینمایی به آن است، حداقل چند سالن سینمایی نیز به ما بدهید.»
در سی و پنجمین دوره جشنواره فیلم فجر، فیلم «ماجرای نیمروز» به کارگردانی محمدحسین مهدویان سیمرغ بلورین بهترین فیلم جشنواره، سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه ملی و سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را هم به دست آورده بود.
###