رهبر ۶ ساله‌ای که ناپدید شد

پرسش: گدون چوئیکی نیاما یکی از معروف‌ترین اشخاص "ناپدیدشده" دنیا محسوب می‌شود، اما فقط و فقط یک عکس از او وجود دارد.

عکسی که وقتی تنها ۶ سال داشت از او گرفته شد. در این عکس پسری با گونه‌های سرخ دیده می‌شود که بی‌احساس به دوربین زل زده است. هیچ خبر مستقلی از او بعد از اینکه ناپدید شد وجود ندارد.

او حالا ۳۱ ساله است و روز ۱۷ مه دقیقا ۲۵ سال شد که به همراه خانواده‌اش ناپدید شده است. او سه روز پس از آن که به عنوان پانچن لاما انتخاب شد، غیب شد.

در میان بودائیان تبت، پانچن لاما، از لحاظ اهمیت در رده بعد از دالایی لاما قرار دارد و این فرد، نقش کلیدی در تعیین دالایی لامای بعدی ایفا می‌کند.

تبتی‌های مهاجر از این سالگرد مهم استفاده کرده‌ و خواستار آزادی او شدند. اما فقط مقامات چینی می‌دانند که او کجاست، و ربع قرن سکوت امید چندانی برای بروز اطلاعات جدید باقی نمی‌گذارد.

سونام سرینگ فراسی، نماینده دولت در تبعید تبت در لندن، می‌گوید "حال ما تیره و تار است."

عجیب نیست اگر همه کسانی که برای آزادی پانچن لاما تلاش می‌کنند چنین حالی داشته باشند. این پرونده به نوعی نمایانگر قدرت رهبران چین است که می‌توانند بدون کمترین هزینه‌ای برای خود یا کشور فردی را کاملا ناپدید کنند.

•  
• 

 

کارگروه سازمان ملل برای ناپدیدشدن‌های قهری یا ناخواسته از ۱۹۹۵ تا به امروز سعی کرده است از سرنوشت او مطلع شود، ولی چیز قابل توجهی کشف نکرده است.

این کارگروه چند هفته پیش با صدور اطلاعیه‌ای به بی‌بی‌سی گفت که "دولت چین چندین بار به درخواست‌های ما پاسخ داده است، اما اطلاعاتی که در اختیار ما گذاشته است برای شفافیت بخشیدن به این پرونده کافی نیست و تحقیقات ادامه دارد."

این کارگروه در سال ۲۰۱۳ از دولت چین خواست تا اجازه دهد که از این کشور بازدید کند. اما در گزارش دوره‌ای خود که سال گذشته منتشر شد - ۶ سال بعد از آن درخواست - اعلام کرد که همچنان منتظر پاسخ دولت چین است.

در این گزارش ذکر شده است که "کارگروه امیدوار است که به زودی جواب مثبت بگیرد"، امیدی که احتمالا واهی است.

با وجود سکوت مقامات پکن، دلایل متعددی برای ارتباط احتمالی دولت چین با ناپدید شدن این پسر ۶ ساله وجود دارد.

در آیین بودایی تبتی،‌ فقط دالایی لاما مقامی بالاتر از پانچن لاما دارد. دالایی لاما در سال ۱۹۵۹ از تبت گریخت و به منبع قدرتی جایگزین برای تبتی‌هایی تبدیل شد که مخالف تسلط چین بر این منطقه در هیمالیا بودند.

 

 

یکی از مباحثی که منطقی هم به نظر می‌رسد این است که چین نمی‌خواست پانچن لاما قدرت مشابهی پیدا کند و تسلط دولت بر این منطقه را به چالش بکشد.

در پی ناپدید شدن گدون چوئیکی نیاما، چین شخصی که خودش می‌خواست را به عنوان پانچن لاما انتخاب کرد. خیلی‌ها عقیده دارند که دولت چین با دالایی لاما نیز همین کار را خواهد کرد و بعد از مرگش شخص مورد نظر خود را انتخاب می‌کند.

روایت متغیر چین

چین در این سال‌ها بعضا اطلاعات محدودی درباره پانچن لاما منتشر کرده است، هر چند که عمدتا جنبه تکذیبی داشته‌اند.

بلافاصله بعد از ناپدید شدن او، دولت چین به کارگروه سازمان ملل گفت که "این بچه و خانه‌اش هیچ ارتباطی با پرونده‌های آدم‌ربایی و ناپدید شدن ندارند" و گفت که این ادعا ساخته ذهن "گروه دالایی لاما" است.

اما روایت یک سال بعد عوض شد. چین گفت که "بدخواهان" قصد داشته‌اند که این بچه را قاچاقی از کشور خارج کنند و به همین خاطر خانواده‌اش درخواست محافظ کرده‌اند و مقامات نیز با آن موافقت کرده‌اند.

 

حق نشر عکس BBC/Bristow

 

با وجود این تمهیدات محافظتی، پکن گفت که زندگی این پسر و خانواده‌اش عادی است و دوست ندارند کسی مزاحمشان شود. این حرف از آن زمان به بعد بارها تکرار شده است.

البته دولت چین بعضا چیزهایی برملا کرده است که نشان می‌دهد مسائل بر وفق مراد نیست.

مثلا در سال ۱۹۹۸ به کارگروه گفت که مادر پانچن لاما در زندان است،‌ اما مشخص نیست که به چه دلیل و به چه مدت.

خبرهایی هم گاهی از منابع دیگر به گوش می‌رسد.

رابین کوک، وزیر خارجه وقت بریتانیا، در سال ۲۰۰۰ گفت که چین دو عکس به مقامات بریتانیایی نشان داده است که پسری را که به گفته آن‌ها همان پانچن لاما است نشان می‌دادند.

در یکی از عکس‌ها پسری در حال بازی پینگ پنگ بود و در دیگری روی تخته سیاه به زبان چینی می‌نوشت. البته عکس‌ها را به مقامات بریتانیایی نداده بودند و آن‌ها فقط اجازه داشتند که عکس‌ها را ببینند.

وقتی در سال ۲۰۰۷ برای تهیه گزارش به تبت رفته بودم، مقامات محلی به من گفتند که پانچن لاما ترجیح می‌دهد که در آرامش زندگی کند و دوست ندارد کسی مزاحمش شود.

به گفته دولت در تبعید تبت، آخرین خبر جدی از پانچن لاما دو سال پیش بیرون آمد،‌ هنگامی که چین به سازمان ملل گفت که او یک زندگی عادی دارد و شاغل است.

"او و خانواده‌اش را بردند"

پروفسور جرمی سارکین، عضو کارگروه سازمان ملل بین سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۱۴، می‌گوید که مشخص است چین پانچن لاما را غیب کرده است، کاری که نقض قوانین حقوق بشر سازمان ملل محسوب می‌شود.

به گفته او "واقعیت با حرف‌های چینی‌ها عوض نمی‌شود. او و خانواده‌اش را گرفته‌اند. باید به ما اجازه دهند تا از سلامتی او کسب اطمینان کنیم."

او که حالا در دانشگاه نوا در شهر لیسبون تدریس می‌کند معتقد است که مخفی‌کاری چینی‌ها چیز عجیبی نیست. "هیچ حکومتی دوست ندارد بپذیرد که کسی را ناپدید کرده است." اما آقای سارکین می‌گوید که کار خاصی در این باره از دست کسی ساخته نیست و فشاری هم نیست که کسی بخواهد تلاشی بکند.

رابرت بارنت، از ناظران امور تبت، می‌گوید که بیشتر شهروندان چینی از سیاست سرکوب دولت در تبت حمایت می‌کنند. به گفته این استاد دانشکده مطالعات شرقی و آفریقایی لندن "چین در جذب تبتی‌ها موفق عمل نکرده است،‌ اما چه اهمیتی دارد وقتی که ۱.۴ میلیارد نفر از شما حمایت می‌کنند."

حق نشر عکس Getty Images

 

اما او معتقد است که رهبران چین هرگز موفق نخواهند شد که با آرامش از قدرت خود در تبت لذت ببرند. "ساختاری بسیار شکننده است. آن‌ها برای همیشه در سایه ترس از فروپاشی کل ساختار زندگی خواهند کرد."

شاید حق با او باشد، اما این واقعیت که دولت در تبعید تبت عمدتا نمی‌تواند از منابع خود درباره گدون چوئیکی نیاما خبر بگیرد نشانه تسلط کامل چین بر تبت است.

دالایی لاما دو سال پیش گفت که "خبر موثق" دارد که او هنوز زنده است، اما بعد از آن دیگر کسی چیزی نشنیده است.

آقای فراسی، نماینده دولت در تبعید تبت در لندن، می‌گوید که جز امید بستن به آن تک عکس پسر ۶ ساله کاری از دستشان ساخته نیست. به گفته او این عکس در همه خانه‌ها و صومعه‌های تبتی خارج از کشور به دیوار آویزان است و کانون دعا و تکریم محسوب می‌شود. امید همه به این است که شاید بالاخره روز برسد که او را که حالا برای خودش مردی شده است ببینند.

 

###