غفلت دولت در بهره مندی از ظرفیت های دو رسانه ایرنا و ایران     

پرسش: نظام اجتماعی ایران مانند نظامات اجتماعی بسیاری از کشورهای معاصر در پی سیر شتابان تحولات فن آوری اطلاعات و فضای مجازی به سرعت دستخوش تغییرات مداوم است که بخشی از تغییرات متاثر از مسائل محیطی و درونی و بخشی ملهم از رویدادهای پیرامونی و دنیای مدرن امروزی است.

بدیهی است در چنین شرایط دشوار و پیچیده ای که پیوسته شهروندان یک جامعه با مسایل تازه و آگاهی بخش روبرو هستند اقناع پذیری آنان به آسانی دنیای سنتی دیروز نیست و دولتمردان نیز برای حاکمیت و حکومت بر نسل های این چنینی و امروزی کار آسانی در پیش رو نخواهند داشت.

جامعه کنونی ایران و ازدیاد نسل جوان آوانگارد ، انرژیک ، پرسشگر، مطالبه گر و ذیحق در ترکیب جمعیتی کشور سبب شده تا امر حکومت داری برای دولتمردان مقوله آسانی همانند گذشته های نه چندان دور جلوه نکند و به همین خاطر است این نسل در برابر هر تصمیم غیراقناعی به سرعت از خود واکنش نشان می دهد که برخی از این رفلکس ها و واکنش ها به تنش های سیاسی و اجتماعی می انجامد و اتفاقا برای دولت و دولتمردان هزینه زا است.

اعتراضات آبان ماه سال گذشته جمعی از مردم کشور ما در برخی شهرها علیه یک تصمیم کارشناسی شده اقتصادی اما نکته و زمان سنجی نشده دولت در همین مقوله می گنجد تا سبب شود در کوتاه ترین زمان به بحرانی بزرگ برای کشور تبدیل شود.

اینکه چه کس یا کسانی در بروز چنین بحرانی تعمدا یا سهوا نقش داشته اند، آیا مردم معترض دچار واکنش شتاب زده شدند؟ یا تصمیم گیران زمینه بروز چنین اعتراضی را ناآگاهانه فراهم آوردند؟ قطعا توسط آسیب شناسان حوزه علم سیاست، اقتصاد، جامعه شناختی و... مورد واکاوی قرار می گیرد اما آنچه که در این مقال به بحث گذاشته می شود نقش رسانه های دولتی ایرنا و ایران در پیش از بحران و حتی پیش بینی و پیشگیری از وقوع آن است.

با وجوداینکه وظیفه ذاتی همه رسانه ها در امر اطلاع رسانی با هدف تعالی، رشد و توسعه شهروندان جامعه مشابه یکدیگر است اما هر یک از رسانه ها درعین مشابهت ذاتی به موجب سیاست های خبری، وظایف محوله و نیز در قبال تامین کننده منابع مالی ، وظیفه و کارکرد مشخصی را برعهده می گیرند و رسانه های دولتی همانند سایر کشور ها در کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیستند.

ایرنا و روزنامه ایران دو رسانه مهم دولتی هستند که در طول سال های ریاست جمهوری حسن روحانی بیشترین نقد بر آنها در کوتاهی انجام وظایف محوله وارد شده است و حتی به واسطه کم کاری این دو تریبون رسانه ای رسمی دولت تدبیر و امید تیم رسانه ای دولت های یازدهم و دوازدهم همواره به ناکارآمدی و عدم همسویی با دولت متهم شدند.

منتقدان تیم رسانه ای دولت من جمله خود رییس جمهوری، نوک پیکان نقادی شان نه از آن حیث است که چرا در ایام بروز بحران، ورودی جهت گیرانه و یک سویه به نفع دولت نداشتند بلکه انتقاد آنها بر نقش منفعلانه رسانه های داخلی و دولتی در پیش و پس از بروز بحران است که سبب شد تا رسانه های برون مرزی و خارجی ابتکار عمل جریان خبری مربوط به بحران ها (به طور مثال بحران کرونا) را بدست بگیرند و در جریان سازی خبری موفق ظاهر شوند.

نقش خنثی خبری رسانه های دولتی در روزهای بحرانی اعتراضات بنزینی آبان ماه ، ماجرای اشتباه محاسباتی سرنگونی هواپیمای مسافربری اوکراینی و نیز بحران سیاسی – اجتماعی ناشی ازویروس کرونا که دامنه گستردگی آن اغلب نقاط کشور را در بر گرفته موجب گشت تا رسانه های خارجی بخصوص رسانه های فارسی زبان اپوزیسیون نظام ، رهبری رسانه ای و حتی خط خبری داخل کشور را در دست بگیرند که این اهمال کاری ها و وادادگی رسانه ای رسانه های دولتی، رییس جمهوری را به گشودن زبان انتقاد وا داشته است.

 ایرنا، قدیمی ترین رسانه رسمی و دولتی کشور که در سال های گوناگون 40 سال گذشته در جریان بحران های  بزرگ و رویدادهای مختلف تجارب ذیقیمت رسانه ای اندوخته است این روزها به واسطه منزوی شدن خبرنگاران ، سردبیران و مدیران خبری مجرب ، آن گونه که شایسته بود در عرصه رسانه ای ظاهر نشده است.

رسانه های دولتی همانند دیگر رسانه ها غیر از نقش روزانگی اطلاع رسانی به عنوان رسانه دولت – ملت ، بخش عمده ای از وظایف اش به خاطر ارتباط مستقیم با مردم، ذائقه سنجی آنان از مسایل و مشکلات مبتلا به جامعه و آگاهی رسانی به دولتمردان پیش از اعلام یک تصمیم ملی و بروز احتمالی بحران است، وظیفه ای که دو رسانه مهم دولتی ایرنا و روزنامه ایران در این سال ها از آن غافل شدند.

این دو رسانه بویژه به واسطه امکانات گسترده خبری که ایرنا دراختیارش است می توانست در طول یک سال گذشته که موضوع افزایش قیمت بنزین از سوی کارشناسان اقتصادی و درون دولت مطرح بود با انجام کارهای تحقیقاتی ، نظر سنجی و گزارشی، استمزاج متقنی در میان مردم انجام دهد و نتیجه یا نتایج کار را در اختیار دولتمردان قرار دهد تا آنها با علم به آن مبادرت به تصمیم گیری می کردند.

تردیدی نبود اگر خبرگزاری دولتی ایرنا به مثابه سنوات ماضی موفق ظاهر می شد و گزارش های قابل استنادی از لایه های درونی جامعه و نارضایتی نهقته از مسایل و مشکلات اقتصادی و نیز پیامدهای احتمالی مصیبت بار تصمیم افزایش بهای بنزین تهیه و در اختیار تصمیم سازان و تصمیم گیران دولتی قرار می داد شاید تصمیمی دیگر در مورد اصلاح مصرف سوخت گرفته می شد و کشور شاهد این همه خسارت مالی ، کشته و مجروح شدن جمعی از هم میهنان و دستگیری شماری از فرزندان این مرز و بوم نبود.

درحالی که خبرگزاری دولتی ایرنا می توانست با بهره مندی از نیروهای خبری با تجربه و صاحب نظر رسانه ای از ماهها قبل کارهای خبری گسترده و قابل ملاحظه ای در سطح کشور انجام دهد تا در امر تصمیم گیری ملی به کمک دولت آید اما باغفلت برخی دولتمردان و کم کاری این رسانه در استفاده ازظرفیت های حرفه ای نیروهای این سازمان در انجام وظیفه ملی رسانه ای، زیان بزرگی متوجه کشور شد.

کاری که در دنیای امروز توسط رسانه های بزرگ و خبرگزاریهای موفق انجام می شود و تنها به امر اطلاع رسانی روزمره بسنده نمی کنند بلکه به عنوان سازمان های خبری پیشرو و مشورت دهنده عالی مسئولان نقش موثری ایفا می کنند و با بررسی واقعیت های جامعه و اطلاع رسانی آن به مسئولان کمک می کنند تا کمترین ضریب خطا را در تصمیم گیری ها داشته باشند. 

البته جدی تلقی نشدن قدرت رسانه در مساعدت به دولتمردان و عدم باورمندی صاحب منصبان دولتی به رسانه در عصر اطلاع رسانی مزید برعلت و یکی از نکات انتقادی است که منتقدان رسانه ای دولت تدبیر و امید همواره خطر آن را گوشزد کرده و متاسفانه با ندیده گرفته شدن نصایح و نقدهای مشفقانه منتقدان از این بابت زیان بسیاری وارد شده است.

اکنون نیز به رغم تحمیل هزینه های سنگین جانی و مالی ناشی از حوادث بنزینی آبان ماه 98 و بیماری مهلک کرونا بر دولت و ملت و تلخ کامی برای همه ایرانیان ، دولت نقش و کارکرد رسانه ها بخصوص رسانه های منتسب به خود را مهم بشمارد و با بازنگری در نحوه فعالیت و کارکرد دو رسانه دولتی خبرگزاری جمهوری اسلامی و روزنامه ایران بتواند به عنوان مشاوران اصلی رسانه ای خود به آنها اتکا کند.                   

 

* الف . میم

 

###