کرونا و استقلال نهادی
*حبیب الله معظمی
حال با این شرایط باید دید که جامعه ما از این شیوع تاثیر مثبت و متحولانه خواهد گرفت و درون مرگ کرونایی، حیات نهادی مستقل از قدرت، متولد می شود.
پرسش: هر شیوع مرگبار ویروسیِ (میکروبی) جهان گستر، بر ابعاد گوناگون حیات جوامع انسانی و زندگی افراد تاثیر گذاشته است.
این تاثیر گاه به مرز تغییر رسیده و منجر به دگرگونی های عظیم و خرد در جهان و جوامع ملی و منطقه ای شده و یا به درجۀ تغییر و دگرگونی نرسیده و در حد همان تاثیر سطحی مانده است.
اثرگذاری معطوف به دگرگونی حاصل از شیوع های مرگبار به مانند کاتالیزور و یا بذری تلقی شده که زمینه را برای تحرک و جنبش های تاریخی جوامع برانگیخته و زمین را به بار آورده است.
طاعون سیاه قرن چهاردهم میلادی، نمونۀ کامل شیوع سریعِ جهان گسترِ مرگبار است که بر اروپا تاثیر گذاشت اما این تاثیر بر غرب این قاره عمیق بود، به عکس تاثیرش بر شرق آن . البته در هر دو نیمه این قاره مرگ و میرها و لطمات اقتصادی فراوان بودند و این دو بخش از این لحاظ ها سهم یکسانی بردند اما اثرات آتی این شیوع بر غرب و شرق این قاره یکسان نبود و به نظر نظریه پردازان توسعه یکی از علل موجبۀ تغییر صورت بندی اجتماعی و حرکت به سوی جامعه صنعتی این بلای جانکاه بود.
این تاثیرگذاری عمیق و غیرعمیق بر دو سوی اروپا که جامعه و صورت بندی جدیدی را در بخش غربی آمادۀ ظهور ساخت یا بخش شرقی شرایط قبل از شیوع طاعون سیاه را حفظ کردند و یا دیر دچار دگرگونی اجتماعی شدند، به تفاوت زمینه در شرق و غرب این قاره مربوط می شود. وقتی طاعون سیاه شایع شد، اروپای غربی به دلیل زمینه هایی که داشت دچار دگرگونی و تغییر صورت بندی اجتماعی شد اما اروپای شرقی به علت فقد این زمینه، این میزان تغییر را نپذیرفت.
این زمینه، همان وجود نوعی تقسیم قدرت هرچند نه چندان قوی میان دولت و نهادهای مردمی و مدنی بود که با این شیوع مرگبار، این نهادها از استقلال و اختیارات بیشتری برخوردار شدند و در روند تاریخی بعد کامل تر هم شد.
دانشگاه جان هاپکینز آمریکا تنها نهاد دانشگاهی و مرکز پزشکی پیشگام در جهان در پیگیری شیوع ویروس کرونا و ارائه آمار و اطلاعات مستمر و به روز راجع به آن از سراسر جهان است. این دانشگاه هنگامی به میدان آمد که دولت آمریکا دچار نوعی دیرباوری و آسان گیری و بی تفاوتی در مورد این شیوع بود.
جان هاپکینز یک نهاد دانشگاهی – پزشکی – تحقیقاتیِ خصوصی است که اگرچه مدیر اجرایی آن را رییس جمهور وقت ایالات متحده منصوب می کند اما از دولت مستقل و خارج از حوزه قدرت و اختیار آن است. همین موجب شد وقتی دولت ترامپ در رخوت بسر می برد، این دانشگاه وارد عمل شد و اطلاعات و آماری ارائه داد که با تصورات و مواضع این دولت متفاوت بود اما به علت استقلال، به مسیر اطلاع رسانی متفاوت و مغایر با کاخ سفید ادامه داد و دولت فدرال نتوانست خواست و رویکرد اولیۀ کند خود در قبال کرونا را بر آن تحمیل کند.
در اوایل شیوع کرونا در ایران تا اوایل فروردین ماه دانشگاه های علم پزشکی در سراسر کشور اقدام به انتشاراطلاعات و آمار و اظهاراتی در مورد این شیوع می کردند که با آنچه ستاد وزارت بهداشت و ستاد ملی کرونا بیان می کرد متفاوت بود اما دیری نپایید که به علت فقدان استقلال دانشگاه ها، آنها تحت تصمیم گیری این ستاد قرار گرفتند و انتشار اطلاعات در درون دولت متمرکز شد.
اگرچه شاید بتوان باور به تاثیر تمرکز در چنین مواقعی در ابعاد مختلف مقابله ،درمان و تصمیم گیری را رد نکرد اما از آن مهمتر اتفاقی است که درکشور ما رخ داده و آن فقدان و یا نقض استقلال نهادها به طور کلی از دولت در ارائه تصویر شفاف از وضعیتی است که در آن بسر می بریم و کمک به برون رفت از آن است.
حال با این شرایط باید دید که جامعه ما از این شیوع تاثیر مثبت و متحولانه خواهد گرفت و درون مرگ کرونایی، حیات نهادی مستقل از قدرت، متولد می شود.
###