آیا ایرانی‌ها بیماری‌های روانی را کتمان می‌کنند؟

پرسش: بیماری های روحی و روانی در حال حاضر یکی از مهم ترین آسیب ها در جامعه ایران به شمار می رود که بر اساس برخی از تحقیقات بیش از ۱۲ میلیون نفر (جمعیت ۶۵ – ۱۵ سال) از آن رنج می برند؛ شیوع این اختلال ها نیز در کشور برابر با ۲۳.۶ درصد برآورد شده است.

بر اساس پیش بینی سازمان جهانی بهداشت؛ اگر به منظور پیشگیری و درمان بسیاری از آسیب های اجتماعی اقدامات موثری انجام نگیرد؛ اختلالات روانی تا سال ۲۰۳۰ میلادی رایج ترین بیماری در جهان می شود.

به اعتقاد بسیاری از روانپزشکان ژنتیک، مشکلات خانوادگی و عوامل محیطی از اساسی ترین دلایل بروز بیماری های روحی – روانی محسوب می شود؛ که اختلالات اضطرابی، خلقی، روان تنی و شخصیت از مهم ترین انواع آن به شمار می رود.

اضطراب و افسردگی، بی قراری، یاس و ناامیدی، برانگیختگی، خشونت و پرخاشگری، بی خوابی، اختلال در تمرکز، بی انگیزگی، انزواطلبی، بیش فعالی، احساس پوچی و بی ارزشی، گناه، وحشت و بروز برخی از آسیب های جسمانی نظیر سردرد و بیماری های گوارشی به عنوان اصلی ترین علائم این بیماری مطرح می شود.

بر اساس گفته برخی از مقامات مسئول این آسیب در زنان بیش از مردان به چشم می خورد؛ به عنوان مثال به گفته "ایرج حریرچی" سخنگوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اختلال های روحی و روانی در زنان نزدیک به ۲۸ درصد و در مردان بیش از ۱۹ درصد است.

همچنین به گفته "احمد حاجبی" مدیرکل سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز بیماری های روحی و روانی به همراه سوانح رانندگی از شایع ترین دلایل مرگ و میر در کشور است و ۱۴ درصد از بیماری های جامعه ایران ناشی از آسیب های روحی است.

شماری از کارشناسان روانشناسی معتقدند: بسیاری از این بیماری ها با گفت وگو و مشاوره قابل معالجه و درمان است؛ اما انکار و کتمان بیماری سبب تشدید آسیب و ماندگاری می شود؛ انگ جامعه به عنوان یکی از اساسی ترین علل انکار این بیماری است که در درازمدت صدماتی جبران ناپذیر را برای بیماران به همراه می آورد.

"افسانه نزاکتی" یک کارشناس ارشد روانشناسی در این باره به خبرنگار اجتماعی ایرنا گفت: آسیب های روحی – روانی همواره در جامعه ایران و بسیاری دیگر از جوامع به عنوان یک تابو تلقی می شد.

وی افزود: یکی از مهم ترین دلایل این مساله عدم شناخت و آگاهی جامعه از آسیب های روحی و روانی است؛ در سال های گذشته بسیاری از بیماران روحی – روانی مبتلاء به اسکیزوفرنی، شیزوفرنی و نیازمند مراجعه به بیمارستان های اعصاب و روان می شدند.

نزاکتی ادامه داد: امروزه این باور برای بسیاری از جوامع باقی مانده است که هر یک از بیماران روحی و روانی گریبانگیر اسکیزوفرنی (روان گسیختگی)، شیزوفرنی (روان پریشی) و به عبارت دیگر جنون هستند.

این مشاور تاکید کرد: یکی دیگر از دلایل این مساله به علم روانشناسی به عنوان یکی از علوم نوین باز می گردد؛ هر یک از آسیب های روحی به طور حتم به جنون اشاره نمی کند و جوامع باید در خصوص این مهم آگاهی بخشی کنند.

وی اظهار داشت: برای برخی از بیماران روحی و روانی نظیر بیماران مبتلاء به اختلالات دوقطبی انجام وظایف نقش ها دشوار می شود؛ اما این امر نادر است و به هر یک از مراجعان مراکز روان درمانی اشاره نمی کند.

نزاکتی تصریح کرد: اما متاسفانه در جامعه ایران و بسیاری از دیگر جوامع هر یک از آسیب های روحی با انگ شیدایی (دیوانگی) مواجه می شود؛ این مساله سبب عدم مراجعه و درمان بیماران روحی در سطوح مقدماتی و این امر در درازمدت افسردگی را تشدید و مزمن می سازد.

این روانشناس نحوه برخورد جامعه را یکی از موثرترین راهکارهای شکست این تابو عنوان کرد و گفت: برچسب شیدایی به بیماران روحی توسط جوامع سبب انکار و کتمان بیماری و این امر آسیب روحی را تقویت می کند.

وی افزود: بسیاری از بیماران روحی و روانی در ابتدا با گفت وگو و مشاوره معالجه می شوند؛ اما به جهت وحشت از نگاه مطرود محیط های اجتماعی نظیر خانواده، دانشگاه و... به منظور پیشگیری و درمان اقدام نمی کنند و این امر سبب افسردگی های جنون آمیز می شود.

نزاکتی یادآور شد: انتساب برخی از القاب نظیر روانی نیز با عنوان مزاح و شوخی این تابو را تقویت می کند؛ مراجعه به روانپزشکان را ناشی از روان پریشی و شیدایی و بهره گیری از مشاوران را انگ دیوانگی تلقی می کند.

وحشت از انتشار مسائل خصوصی؛ از مهم‌ترین دلائل عدم مراجعه به روانشناسان

این کارشناس ادامه داد: وحشت از انتشار مسائل خصوصی زندگی توسط روانشناسان و روانپزشکان نیز از دیگر دلایل عدم مراجعه به مراکز مشاوره محسوب می شود؛ آبرو در فرهنگ ایرانی بسیار حائز اهمیت و فهم و آگاهی دیگران از مسائل شخصی برای بسیاری از مراجعان به منزله هتک آبرو است.

نزاکتی افزود: دلایل مراجعه بیماران در مراکز مشاوره محفوظ است و بی شک هر یک از مشاوران و روانپزشکان از مسائل خصوصی مراجعان صیانت می کنند؛ چراکه رازداری از مهم ترین اصول روانشناسی به شمار می رود.

وی تصریح کرد: در برخی مواقع براساس صلاحدید پزشک برخی از اعضاء درجه یک بیمار باید از شماری از مسائل (به جهت تاثیر در روند بهبود) آگاهی یابند؛ اما به طور کل مباحث اتاق مشاوره همواره محفوظ باقی می ماند.

این روانشناس عنوان کرد: براساس شماری از تحقیقات ۹۸ درصد از آسیب های روحی به سهولت قابل معالجه و درمان و فقط ۲ درصد از افسردگی ها نیازمند به بستری بیمار در بیمارستان های تخصصی اعصاب و روان است.

آسیب‌های روحی نیازمند حمایت‌های اجتماعی و عاطفی است

وی با بیان این مهم که بیماران روحی و روانی نیازمند حمایت جامعه هستند؛ گفت: در برخی مواقع از این بیماران دوری می شود؛ بیماری های روحی و روانی بی تردید غیرواگیر و نیازمند حمایت های عاطفی است.

نزاکتی همچنین خاطرنشان کرد: انجام برخی از اقدامات برای شماری از بیماران روحی به سبب بی انگیزگی (در کوتاه‌مدت) دشوار است و این مساله نباید با تحقیر و انگ ناکارآمدی همراه شود؛ که بی شک افسردگی را برای بیمار تشدید می کند.

وی در ادامه کاهش حق مشاوره را یکی از عوامل موثر در مراجعه به مراکز مشاوره و درمان عنوان کرد و گفت: کاهش ویزیت (حق مشاوره) پزشکان و مشاوران به طور حتم بیماران را برای مراجعه و درمان ترغیب می کند؛ چراکه در بسیاری از مواقع مراجعان به منظور دریافت مشاوره در مباحث متعددی نظیر اضطراب؛ مشکلات جنسی و بی انگیزگی مراجعه می کنند؛ اما جلسات مشاوره را ناتمام رها می کنند.

به عقیده نزاکتی این مراجعین دریافت مشاوره از متخصصان را در برخی زمینه ها ضروری می یابند؛ اما به دلیل کثرت ویزیت جلسات مشاوره را ادامه نمی دهند.

وی تاکید کرد: در هر یک از جلسات مشاوره مبالغی نزدیک به ۱۰۰ هزار تومان تا ۱۵۰ هزار تومان هزینه می شود و هزینه کرد این مبلغ برای برخی از بیماران با اضطراب و نگرانی همراه می شود.

نزاکتی یادآور شد: بیمه در درمان این بیماری‌ها نقشی اساسی ایفاء می کند؛ ارائه خدمات و کاهش هزینه ها از طریق بیمه‌های درمان بی شک سبب اقدام برای معالجه و درمان و پیشگیری از شدت این بیماری ها می شود.

####