پرسش: «من آذرماه ۹۶ ساندرو ثبت‌نام و ۲۷ میلیون تومان پرداخت کردم. آن زمان قیمت این ماشین کمتر از ۶۰ میلیون تومان بود. بعد از مدتی گفتند که بیایید و به جای این خودرو، سه پراید بگیرید که قبول نکردم. چند مدت بعد گفتند که بیایید ۱۹۵ میلیون تومان بدهید و یکی از مدل‌های کیا را همین امروز تحویل بگیرید، گفتیم که پول نداریم. آخر سر در شهریورماه امسال یک فرم امضا کردیم که فقط همین مدل را می‌خواهیم، گفتند که ۹ ماه دیگر برایتان می‌سازیم.» الهام مرادی، چنین از ماجرای ثبت‌نام خودرویی که نزدیک به ۲ سال از آن می‌گذرد، روایت می‌کند.
این تنها مشکل او نیست. «سپیده شادان» نیز می‌گوید:«من مرداد ۹۷ برای برلیانس ثبت‌نام کردم که تحویل آن آذر ۹۷ بود. خرداد امسال گفتند که نداریم و ان را تبدیل به یک کوییک و یک تیبا کردم. کوییک تحویل ۳۰ روزه بود که حدود ۴۰ روز بعدش دریافت کردم اما تیبا را هنوز نگرفته‌ام و هیچ جوابی هم نمی‌دهند.»
بررسی‌های میدانی ایرنا نشان می‌دهد که موارد مشابه زیادی وجود دارد. این در حالی‌است که مسئولان پایان مهرماه را زمان تسویه تعهدات معوق شرکت‌های خودروساز اعلام کرده بودند و بعد از مدتی، تا پایان امسال نیز مهلت آنها ذکر شد. در خصوص وضعیت فعلی این تعهدات، میزان دقیق آنها و زمان تسویه‌شان، اطلاعات دقیقی وجود ندارد.
«هانیه حامدی» خردادماه سال گذشته پژو ۲۰۶ تیپ ۲ ثبت نام کرده و قرار بود که مرداد ماه تحویل بگیرد. اما هنوز دعوتنامه برای تسویه آن را دریافت نکرده‌است. او می‌گوید: «۳۵ میلیون همان اول دادیم اما پول را تسویه نکرده‌ایم، چون گفته‌اند که زمان تحویل به قیمت بازار حساب می‌کنند. هیچ خبری هم نداریم که چه خواهد شد.»
خودروسازان چه می‌گویند؟
این در حالی است که یک مقام آگاه در ایران‌خودرو به ایرنا گفت:«ایران‌خودرو در حال حاضر هیچ‌گونه تعهد معوق درباره فروش فروری ندارد.» او ادامه داد:«با افزایش تیراژ تولید و همدلی قطعه‌سازان، روند کاهشی تعهدات معوق سال ۹۷ و تحویل خودروهای ثبت‌نامی چشمگیر بوده‌است.»
سایپا با ایرنا گفت‌وگو نکرد اما در خبری که روز نهم آبان ماه به نقل از قائم‌مقام مدیرعامل سایپا در امور فروش منتشر کرده، اعلام کرده‌است: « تمام مشتریانی که در سال ۹۷ اقدام به تکمیل وجه کرده و پذیرش آنها در صف فاکتور قرار گرفته بود، خودروهای خود را دریافت کرده‌اند.»
«مجید باقری» اضافه کرد:«تعدادی از مشتریان هستند که در سال ۹۷ ثبت‌نام کرده‌اند اما باوجود صدور دعوتنامه، بنا به دلایل مختلف در مهلت مقرر نسبت به تکمیل وجه و پرداخت الباقی قیمت خودرو خود اقدامی نکرده‌اند. بدیهی است در این خصوص پس از صدور دعوتنامه جدید، در صورت تمایل به تکمیل وجه، خودروهای این دسته از مشتریان نیز با قید اولویت در فهرست برنامه تحویل قرار خواهد گرفت.»
باقری ادامه داد:«مشتریانی نیز از سال قبل وجود دارند که به دلیل تحریم‌های ظالمانه، خودروی آنها قابل تولید و تحویل نیست (نظیر ساندرو، برلیانس و ...) که پیشنهاداتی به این گروه از مشتریان ارائه شده است و در صورت تمایل و اقدام مشتریان به تبدیل و تعیین تکلیف خودروی ثبت نام شده، خودروی تبدیلی آنها به سرعت در لیست تحویل قرار خواهد گرفت.»
بر اساس اظهارات او، در بهمن ماه سال گذشته ۵۴۰ هزار تعهد معوق وجود داشت اما از میزان دقیق تعهدات فعلی، آماری اعلام نشده است.
مردم چه می‌گویند؟
«مونا امیری»، مهر ماه سال گذشته در سایپا برای خرید خودرو ساینا نام‌نویسی کرده و هنوز این خودرو را تحویل نگرفته است. او می‌گوید: «از مهر پارسال بخشی از پول من و از مرداد امسال تمام پول من دست سایپاست. کلا یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان سود این همه مدت را حساب کردند. می‌دانید بدتر از همه چیست؟ قیمت کارخانه الان از بازار بیشتر است!»
وی تا به حال ۵۶ میلیون تومان برای خودرو ساینا به سایپا پول داده‌است، در حالیکه قیمت این خودرو تا سه هفته پیش در بازار ۵۳ میلیون تومان بود.
امیری می‌گوید:«من شکایتم را کجا ببرم؟ کجا بروم که ببینم چرا باید ۳ میلیون بیشتر پول بدهم؟ قیمت کارخانه و بازار دیگر حداقل برابر باشد. تازه شما که می‌گویید ۵ درصد هم باید از حاشیه بازار کمتر باشد!»
امیری روندی را که تا کنون برای تحویل گرفتن خودرویش طی کرده است، چنین توضیح می‌دهد: «خرداد ماه برای من دعوتنامه فرستادند و گفتند که ۶۰ روز بعد تحویل می‌دهیم. در قرارداد ننوشته است که ۶۰ روز کاری، اما بعد که رفتیم و با نمایندگی دعوا کردیم، گفتند که ۶۰ روز کاری مد نظر است. با همین حساب هم، از خرداد تا الان ۴ ماه گذشته است که روزهای غیر کاری این مدت، کمتر از ۳۰ روز بوده‌است. اما الان هم معلوم نیست که کی می‌خواهند تحویل دهند. هیچ خبری هم از ماشین نیست.»
این در حالی است که ۱۴ شهریور ماه، مجید باقری قائم‌مقام مدیرعامل گروه خودروسازی سایپا در امور فروش، گفته بود: «تمام خودروهای معوق سال گذشته و تعهدات مرتبط با سال ۹۷ را تا پایان مهرماه به مشتریان تحویل می‌دهیم.با توجه به تکمیل و تجاری‌سازی تعداد زیادی از خودروهای دارای کسری قطعات و همچنین اجرای موفقیت‌آمیز طرح عبور مستقیم و تولید تمام محصولات سایپا به‌صورت کامل، تا پایان مهرماه همه تعهدات مربوط به سال ۹۷، تحویل داده خواهد شد.»
اما «زهرا جعفری» مرداد سال گذشته در سایپا، خودروی برلیانس ثبت‌نام کرده و هنوز تحویل نگرفته است. او می‌گوید:«دعوتنامه باید آذر پارسال صادر می‌شد اما هنوز حتی آن دعوتنامه را هم دریافت نکرده‌ام. مساله اصلی می‌دانید کجاست؟ همین الان در سایت‌های تبلیغاتی جست‌وجو کنید برلیانس، خودرو به صورت تحویل فوری با شرایط قسطی توسط نمایندگی واگذار می‌شود. بعد به من پیام داده‌اند که بیا به عنوان جایگزین سه پراید تحویل بگیر.»
او ادامه می‌دهد: «من ۳۳ میلیون پول داده‌ام که هیچ سودی برای آن دریافت نکرده‌ام. جدا از اینکه الان ماشین زیر پایم نیست، همین پول را اگر در بورس می‌گذاشتم، خیلی جلو بودم. الان هم می‌گویند که یا پول‌ات را دو ماهه پس می‌دهیم و یا به جایش ۳ تا پراید بگیر. اما من مانده‌ام تا حقم را بگیرم. چون می‌دانم و می‌بینم که ماشین را دارند، به ما نمی‌دهند. ما آخرین گروهی هستیم که خودرو پیش‌خرید کردیم و به خاطر ورود مجلس، سایپا نتوانست مجبورمان کند که به قیمت روز بخریم. حالا اینطور تلافی می‌کند که به ما ماشین نمی‌دهد تا خودمان بی‌خیال شویم.»
«زهره شکوری» مردادماه سال گذشته، ۲۰۶ تیپ ۵ ثبت نام کرده و ۲۵ میلیون تومان همان زمان پرداخت کرده است. او می‌گوید:«یک ماه پیش بالاخره گفتند که موعد تحویل است و ۴۰ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان دیگر دادیم. حالا تازه دیدیم در سیستم زده‌اند که یک میلیون و ۶۰۰ هزار تومان دیگر باید پرداخت کنیم.»
«بهرام محمدی» نیز می‌گوید: «پدر من هم یک سال و نیم پیش ثبت نام کرد و قرار بود مرداد امسال خودرویش را تحویل بگیرد. در نهایت گفتند که ساندرو نداریم، به جای آن دو تا پراید ببر!»
مشکلات مردمی در حالی است که «عباس تابش»، رئیس سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان و معاون وزیر صنعت نیز ۲۶ خرداد ماه امسال گفته بود که خودروسازان تا پایان مهر ماه تمام تعهدات معوق خود را اجرا می کنند.
تابش آن زمان گفته بود: « بر اساس برنامه ای که دو خودرو ساز به ما اعلام کرده اند تا آخر شهریور و مهر ماه تعهدات خود را بطور کامل ایفا می کنند. بنابر این پیش‌فروش‌ها برای مدت قبل از پایان تعهدات و تحویل معوقات ممنوع شد. در پی درخواستی که در یک برنامه‌ریزی جدید اعلام داشتند اجازه پیدا کردند که به اندازه ایفای تعهداتشان بتوانند برای سال بعد پیش فروش داشته باشند.»
وی در آن زمان با اشاره به فاصله بین بازار و قیمت گذاری ها که بر اساس سیاست‌ها باید پنج درصد باشد ولی از آن هم بیشتر است، گفت: «این فاصله ماندگار نیست و پیش‌بینی ما این است که با توجه به سیر نزولی که در قیمت‌ها شاهد هستیم به زودی تفاوت قیمت بازار و قیمت خودروسازان همان پنج درصد خواهد شد.»
میزان تولید خودروسازان چقدر است؟
«محمد عربی» بهمن ماه گذشته سبد حمایتی نمایندگی را انتخاب کرده و دو سراتو، یک چانگان، سه خودروی ایکس۲۰۰ ثبت‌نام کرده است. او می‌گوید: «تا الان فقط یک چانگان به ما داده‌اند. الان هم هیچ جوابی درباره بقیه خودروها به ما نمی‌دهند. می‌گویند که معلوم نیست سراتوها را به قیمت قدیم بدهند یا جدید. فقط یک‌بار دعوتنامه سراتو اسفندماه آمد که ما نتوانستیم تکمیل وجه کنیم. برای بقیه خودروها هیچ دعوتنامه‌ای نیامد و خبری هم از آن نداریم.»
در ۵ ماهه اول امسال میزان تولید خودرو ۴۰ درصد کاهش داشته‌است. بر اساس آخرین گزارش‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت در حالی که تا پایان مردادماه امسال تعداد کل سواری‌های تولید شده در شرکت‌های خودروسازی ۲۹۱ هزار دستگاه محاسبه شده، این رقم در مدت مشابه سال قبل ۴۸۴ هزار دستگاه بوده است.
از سویی دیگر بنابر گزارشی که خودروسازان از تولید خود به بورس ارائه داده‌اند، در مجموع ۳۷۶ هزار و ۲۶۸ دستگاه انواع محصول سواری تا پایان شهریور در این سه شرکت به تولید رسیده است، در حالیکه در نیمه نخست سال گذشته، این رقم بیش از ۵۳۶ هزار دستگاه بود. در واقع خودروسازان اصلی کشور در نیم‌سال ابتدایی امسال بیش از ۱۶۰ هزار دستگاه کمتر از مدت مشابه سال گذشته تولید داشته‌اند.
این آمار از عملکرد شش ماه نخست امسال نشان می‌دهد هشت خودروی عمدتا مونتاژی با توقف تولید در شهریور امسال مواجه شده‌اند. سراتو، آریو، سوزوکی گرندویتارا، تندر۹۰ ایران‌خودرو، تندر۹۰ پارس‌خودرو، ساندرو، پارس تندر و دانگ‌فنگ با توقف تولید مواجه شده‌اند.
در چنین شرایطی، گفته می‌شود که آنها حداقل ۲۰۰ تا ۴۵۰ هزار تعهد معوق دارند. البته آمار دقیقی از میزان معوقات خودروسازان موجودنیست. «مهدی صادقی نیارکی» سرپرست معاونت صنایع وزارت صنعت، معدن و تجارت دو هفته پیش اعلام کرد که از زمان ایفای تعهدات توسط خودروسازن ۲۶۲ هزار تعهد متعلق به سال ۹۷ و قبل از آن ایفا شده است و ۱۷۰ هزار تعهد معوق باقی مانده است. رئیس سازمان حمایت از حقوق تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان نیز از ۴۱۰ هزار خودرو تعهد معوق خودروسازان خبر داده بود.
«محمودرضا قدرتی» مهرماه سال گذشته، برای پراید ۱۳۱ نام‌نویسی کرده و هنوز تحویل نگرفته‌است. او می‌گوید:«آن زمان به قیمت نامعلوم ثبت‌نام کردم. گفتند که زمان تحویل، زیر قیمت بازار حساب می‌کنند. پارسال ۱۱ میلیون تومان ریختم. تیرماه برای تکمیل وجه دعوتنامه آمد و ۲۴ میلیون تومان دیگر واریز کردم. گفتند که ۶۰ روزه تحویل می‌دهیم اما تا دیروز که به خود نمایندگی فروختم، هنوز ماشین را تحویل نداده بودند.» قدرتی می‌گوید:«قیمت روز ماشین ۴۲.۵ میلیون است که من از نمایندگی بابت آن ۴۱.۳ میلیون تومان پول گرفتم. به ظاهر سود کرده‌ام ولی من ماشین می‌خواستم، نه پول. اگر همین پول را در بانک می‌گذاشتم هم همینقدر سود می‌کردم.»
«رضا یزدی» مهرماه سال گذشته خودروی دنا مشکی ثبت‌نام کرد که قیمت آن ۵۷ میلیون تومان بود. او می‌گوید:«آن زمان من ۲۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان پرداخت کردم. قرار بود تحویل آن مرداد ۹۸ باشد اما تا به حال هیچ دعوتنامه‌ای هم دریافت نکرده‌ام. الان قیمت دنا خیلی بالا رفته است. تازه از یک نمایندگی پرسیدیم گفتند که دیگر اصلا معلوم نیست چه زمانی تحویل دهند، حتی شاید که اصلا ندهند و باید مدل ماشین را عوض کنیم. فقط من نیستم. اطرافم پر است از آدم‌هایی که همین شکلی گرفتار شده‌اند. چه کسی جواب این گرفتاری ما را می‌دهد؟»
«لیلا علایی» نیز یک سال است که نتوانسته خودروی ساینا را تحویل بگیرد و می‌گوید: «من ۱۰ مهر ۹۷ نام‌نویسی کردم و ۱۵ میلیون تومان همان زمان دادم. موعد تحویل دعوتنامه آخر اردیبهشت بود که هفته اول خرداد آمد و همان زمان کل پول را تسویه کردم.»
او ادامه می‌دهد: «زمان تحویل ۷۵ روز کاری بعد از تکمیل وجه اعلام شد که برابر با ۱۱۲ روز تقویم بود. به گفته نمایندگی بعد از این ۷۵ روز اگر ماشین را تحویل ندهد، به کل پول سود تعلق می‌گیرد. اما الان بیشتر از یک ماه از آن موعد اعلام شده هم گذشته و نه ماشین تحویل گرفته‌ام و نه سود پولم را.»
معوقات پراید و ساینا در حالی‌است که سایپا در نیمه نخست امسال، پرتیراژترین خودروساز کشور بوده‌است. با این وجود، بر اساس آماری که سایپا به بورس ارائه کرده، این شرکت تا پایان شهریور امسال ۱۷۹ هزار و ۸۱۳ دستگاه محصول سواری را به تولید رسانده که در مقایسه با ۶ ماه نخست سال گذشته ۳.۲ درصد کاهش تیراژ داشته‌است.
گزارش‌های قبلی نشان می‌داد تولید برلیانس در گروه خودروسازی سایپا متوقف شده، با این حال در آمار پارس خودرو، تیراژی پنج دستگاهی برای این محصول در شهریور به ثبت رسیده است. خودروی چانگان نیز طی ۶ماه ابتدایی امسال، سه هزار و ۷۲۱ تیراژ داشته و بنابراین تولید آن ۵۵ درصد افت کرده‌است. میزان فروش چانگان نیز ۲ هزار و ۸۱۸ دستگاه بوده‌است.
اما تولید دیگر محصول چینی سایپا یعنی آریو متوقف شده است. سایپا تا پایان شهریور امسال تنها ۱۲۰ دستگاه آریو به تولید رسانده که نسبت به ۶ ماه ابتدایی سال گذشته ۹۷ درصد افت را نشان می‌دهد.
تکلیف شرکت‌هایی که عامدانه خودرو ندادند، چه می‌شود؟
ایران‌خودرو در ۶ ماه ابتدایی امسال تیراژ ۱۵۸ هزار و ۶۱۷ دستگاهی را به ثبت رسانده که نشان می‌دهد در مقایسه با بازه زمانی مشابه سال گذشته ۴۰ درصد کاهش تولید داشته است.
بر اساس آخرین اطلاعات ارائه شده در سایت کدال، ایران‌خودرو در گروه پژو از ابتدای سال مالی تا پایان شهریور امسال، ۱۰۲ هزار و ۸۹۱ خودرو تولید کرده است و در همین دوره، ۱۰۶ هزار و ۵۳۱ خودروی پژو فروخته است.
اما در آخرین اظهار نظر، «رضا رحمانی» وزیر صنعت، معدن و تجارت دوم مهر ماه گفت:«خودروسازان باید پیش از شروع سال تعهدات خود را به صفر رسانند.»
وی درباره خودروسازانی که به تعهدات خود عمل نکردند، گفت:«شرکت هایی که توان تحویل تعهدات را داشتند اما عامدانه و برای کسب منفعت از عمل به آن سرباز زدند، به تعزیرات معرفی شدند.»
#####