نقش گزارش سازمان جهانی هواشناسی در مقابله با گرمایش زمین

پرسش: گزارش ویژه هیات بین دولتی تغییر اقلیم در خصوص مساله زمین و تغییر اقلیم نتیجه دو سال پژوهش بیش از ۱۰۰ دانشمند در سراسر دنیا است که تخصص خود را به عنوان نویسنده و داور به کار می‌گیرند. بنا به گفته «پتری تالاس» دبیر کل سازمان جهانی هواشناسی، گزارش ویژه تغییر اقلیم و زمین سهم عمده‌ای در رفع اثرات متقابل پدیده‌هایی مانند تغییر اقلیم، بیابان‌زدایی، تخریب زمین، مدیریت پایدار زمین، امنیت غذایی و نوسانات گازهای گلخانه‌ای در اکوسیستم زمین دارد. 

به گزارش سازمان هواشناسی کشور، سازمان جهانی هواشناسی (WMO ) و برنامه زیست محیطی سازمان ملل (UNEP) که از سازمان‌های تشکیل‌دهنده هیات بین دولت تغییر اقلیم(IPCC)  به شمار می‌روند، جایگاه مهمی در عرصه تخصص‌های علمی بین‌المللی دارند. نویسندگان این دو سازمان با فعالیت‌های داوطلبانه خود در هیأت بین دولتی تغییر اقلیم، مقالات علمی فراوانی را درباره وضعیت اقلیم، خطرات اقلیمی، هزینه‌های ناشی از عدم فعالیت در این زمینه و راه‌حل‌های احتمالی آن، به رشته تحریر درآورده‌اند.

در این گزارش تأکید شده است، کاربری‌های مختلف از اراضی زمین اعم از کشاورزی، جنگلداری و سایر زمینه‌ها موجب انتشار ۲۳ درصد از گازهای گلخانه‌ای می‌شود که ناشی از دخالت‌های مستقیم و غیر مستقیم انسان است.

زمین در وضعیت طبیعی و مدیریت شده، تقریباً یک سوم دی اکسید کربن حاصل از سوخت‌های فسیلی و صنعتی را جذب می‌کند. یکی از فعالیت‌های مهم سازمان جهانی هواشناسی، نظارت کلی بر گازهای گلخانه‌ای موجود در اتمسفر است. در این راستا برنامه نظارت جهانی بر اتمسفر با ارائه داده‌های مربوطه به بهداشت، بهره‌وری کشاورزی و امنیت غذایی افراد کمک می‌کند. در این برنامه، مشاهدات میزان غلظت گاز دی اکسید کربن و سایر گازهای جذب کننده گرما، در بولتن سالیانه گازهای گلخانه‌ای منتشر می‌شود که همانند دیگر گزارش‌های هیأت بین دولتی تغییر اقلیم، تصمیم‌گیرندگان سازمان ملل متحد را در مذاکرات مربوط به مسئله تغییر اقلیم یاری می‌رساند.

سازمان جهانی هواشناسی از پیشگامان سیستم جهانی اطلاعات جامع گلخانه‌ای (IG۳IS) به شمار می‌آید. دانش و سیاست‌گذاری‌های مربوط به انتشار گازهای گلخانه‌ای و همچنین شناسایی و تعیین چاهک‌های جذب‌کننده گازهای گلخانه‌ای به عهده این سازمان است.

طبق اظهارات دبیر کل سازمان جهانی هواشناسی، آگاهی از سیستم زمین و اثرات متقابل و پیچیده مابین اتمسفر، اقیانوس، زمین، کرایوسفر، زیست‌کره و فعالیت‌های بشری، در مقیاس‌های مختلف زمانی و مکانی از وظایف اصلی سازمان جهانی هواشناسی است، ترکیب مدل‌های پیش‌بینی جو، اقیانوس، زمین و کرایوسفر جهت بهبود پیش‌بینی‌های دقیق و ارائه خدمات گسترده در زمینه حفظ معاش، سلامت، تامین مواد غذایی و منابع آب حائز اهمیت است .

گزارش ویژه تغییر اقلیم و زمین پس از تصویب آن توسط اعضای هیأت بین دولتی تغییر اقلیم در هفتم ماه اوت منتشر شد، نتایج این گزارش حاکی از این واقعیت است که زمین به شدت تحت تاثیر دستاوردهای بشری قرار گرفته و مساله تغییر اقلیم نیز بر مشکلات آن افزوده است که این امر مدیریت بهینه کره زمین را می‌طلبد.

در پی اهداف توافق‌نامه پاریس در سال ۲۰۱۵، دولت‌ها موفق شدند جهت تقویت واکنش بین‌المللی به مساله تغییر اقلیم، افزایش دمای متوسط جهانی را به میزان ۲ درجه سانتیگراد بالاتر از سطح پیش از صنعتی شدن ثابت کنند و تلاش خود را برای رساندن این میزان به ۱.۵ درجه سانتیگراد دنبال کردند. طبق گزارش هیأت بین دولتی تغییر اقلیم، ثابت نگه داشتن گرمایش جهانی به میزان پایین‌تر از ۲ درجه سانتیگراد (در صورت عدم امکان دستیابی به ۱.۵ درجه سانتیگراد) تنها با کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای از همه بخش‌ها از جمله زمین و غذا قابل دسترسی خواهد بود. با توجه به روند رو به رشد جمعیت و اثرات منفی تغییر اقلیم بر افزایش پوشش گیاهی، حفظ زمین‌های زراعی حاصلخیزی آن برای تامین مواد غذایی حائز اهمیت است.

زمین برای مقابله با حل مشکل تغییر اقلیم مانند کشت محصولات زراعی مولد انرژی و جنگل‌زایی دچار محدودیت‌هایی است، از طرفی ذخیره‌سازی موثر کربن در بهره‌وری درخت و خاک نیز زمان‌بر خواهد بود. جلوگیری از خطر امنیت غذایی، تنوع زیستی و تخریب زمین، نیازمند مدیریت زیست‌شناختی دقیق است. به عنوان مثال، با تخریب زمین‌های زراعی و بروز پدیده بیابان‌زایی، بارش‌های شدید موجب فرسایش خاک و کاهش میزان حاصلخیزی و روند رو به رشد گیاهان شده و توانایی خاک را در جذب کربن کاهش می‌دهد. این امر موجب تشدید پدیده تغییر اقلیم و کاهش امنیت تولید مواد غذایی خواهد شد، در حالی که تغییر اقلیم به نوبه خود از بسیاری جهات باعث تخریب زمین نیز می‌شود.

حدود ۵۰۰ میلیون نفر در مناطقی زندگی می‌کنند که بیابان‌زایی را تجربه می‌کنند. این مناطق در برابر پدیده تغییر اقلیم و حوادث حاد از جمله خشکسالی، امواج گرمایی و توفان گرد و غبار نیز آسیب‌پذیر هستند که با توجه به افزایش رو به رشد جمعیت جهانی این آسیب‌پذیری افزایش خواهد یافت، کمک به کشورها برای آماده‌سازی در مقابل افزایش این گونه بلایای طبیعی و مقابله با اثرات آن‌ها، بخش مهمی از فعالیت‌های سازمان جهانی هواشناسی را در بر می‌گیرد.

سازمان جهانی هواشناسی با استفاده از برنامه‌هایی مانند سیستم مشاوره و ارزیابی اخطار توفان شن و گرد و غبار، برنامه جامع مدیریت خشکسالی و خدمات اقلیمی دیگر به مقابله با چالش‌هایی همانند مسائل کشاورزی، آب و بهداشت می‌پردازد.

به دنبال گزارش ویژه هیات بین دولتی تغییر اقلیم در مورد افزایش ۱.۵ (یک و نیم) درجه‌ای دمای کره زمین، دبیر کل سازمان جهانی هواشناسی اظهار داشت: این سازمان به تلاش خود برای کمک به افزایش دانش و ساختن زنجیره‌های علمی و همچنین ارائه راهکارهای مورد نیاز ادامه خواهد داد.

ارزیابی سالیانه سازمان جهانی هواشناسی در خصوص موضوع تغییر اقلیم، مانند اعلام شاخص وضعیت اقلیم، از جمله فعالیت‌های هیات بین دولتی تغییر اقلیم به شمار می‌آید. در ماه ژوئن، هجدهمین کنگره جهانی هواشناسی تصمیمات مهمی را در مورد حمایت بیشتر این سازمان از ارزیابی‌های هیأت بین‌ دولتی تغییر اقلیم اتخاذ کرد تا با همکاری سازمان جهانی هواشناسی و کمیسیون بین‌الدول اقیانوس‌شناسی (IOC) و همچنین شورای بین‌المللی علوم هماهنگی بیشتر فعالیت‌های این هیات را با برنامه‌های تحقیقات جهانی آب و هوا فراهم آورد.

###