سلام مازندران به ترسالی

پرسش: سال زراعی از اول مهر ماه هر سال شروع می شود و تا ۳۱ شهریور ماه سال بعد ادامه می یابد.

بر اساس داده های شاخص بارش استاندارد شده موسوم به " اس پی آی SPI " اکثر مناطق استان مازندران به جز مناطق کوهستانی و مرتفع شامل آلاشت، بلده و سیاه بیشه در ۹ ماهه سال زراعی جاری ترسالی حاد، شدید و یا نرمال را تجربه کردند. افزایش میزان کشت برنج به خصوص کشت دوم که رشد ۴۰ درصدی را نسبت به سال زراعی گذشته نشان می دهد، به طور عملی،  ترسالی مازندران را مورد تایید قرار داده است.

به گزارش خبرنگار ایرنا، شاخص بارش استاندارد شده یک ابزار مهم در تجزیه و تحلیل داده های آماری بارندگی برای تعیین میزان خشکسالی است. این شاخص دستکم طی دو دهه گذشته توسط کارشناسان هواشناسی و مراکز تحقیقاتی مرتبط مورد استفاده قرار گرفته است. با توجه به این که شاخص اس پی آی برای مناطق مختلف استانداردهای مختلفی را در نظر می گیرد و دارای انعطاف است، داده های آن نیز تا حدود زیادی می تواند برای سنجش شرایط آب و هوایی با توجه به میزان بارندگی مورد اعتماد باشد.

میانگین بارش باران استان مازندران در سال زراعی گذشته ۵۰۴ میلی متر و کمتر از ۱۰ درصد سال های پیشتر بود و به نظر می رسید که خشکسالی در این استان در حال عمیق شدن است.میانگین بارندگی بلندمدت در مازندران که به آن بارندگی استاندارد با توجه به داده های تاریخی هم گفته می شود، همواره بیشتر از ۷۵۰ میلی متر بود.

شاید برای برخی از کارشناسان اعم از کارشناسان هواشناسی ، زمین شناسی و امور آب قضاوت در باره ورود مازندران به دوره ترسالی عجولانه و زودهنگام باشد، ولی نادیده گرفتن افزایش چشمگیر بارندگی در سال جاری که بر کسب و کار مردم استان به طور ویژه ای اثرگذاری کرده و کشاورزی را رونق داده چندان با واقعیت سازگاری ندارد.

واقعیت این است که شاخص استاندارد شده بارندگی در هواشناسی برای پایش خشکسالی ابداع شده و کاربرد دارد. این شاخص کمبود بارندگی را در زمان های مختلف ارزیابی می کند. همان گونه که بارندگی اندک با توجه به استاندارد یک منطقه می تواند در کوتاه مدت بر روی رطوبت خاک اثرگذاری کرده و کسب و کار کشاورزی و مشاغل مرتبط را ویران کند، در بلندمدت عمق بیشتری یافته و بر روی سفره های زیرزمینی اثرگذاری خواهد کرد و ممکن است به بیابانی شدن یک منطقه بینجامد.

با همین نگاه به پایش خشکسالی در مازندران از طریق داده های شاخص بارندگی استاندارد شده می توان نتیجه گرفت که حادث شدن ترساله دستکم به مدت یک سال آن هم به صورت حاد و شدید در بیشتر مناطق استان منجر به پرشدن سدها، آببندان ها و احیای تالاب ها شد و تا حد زیادی خیال کشاورزان را بنا بر تایید شرکت آب منطقه ای استان حداقل برای یکی دو سال آینده راحت کرده است.

 

گم شدن کوتاه مدت رد خشکسالی

معاون بهره برداری شرکت آب منطقه ای مازندران در این باره به خبرنگار ایرنا گفت که باران های سال زراعی جاری باعث بالا آمدن سطح آب زیرزمینی به خصوص در دو دشت بحرانی در این خطه شمال کشور شده است.

سید جمال موسوی افزود: علاوه بر این ۱۰ سد این استان که جمعا حدود ۴۰۰ میلیون متر مکعب ظرفیت آبگیری دارند، برای نخستین بار پس از حدود ۶ سال پر و برخی نیز سرریز شده است.

وی پر شدن حدود ۸۰۰ آببندان، آب‌دار شدن حدود ۲۰ هزار حلقه چشمه های طبیعی در داخل جنگل ها و مراتع را از مزیت های بارش های سال زراعی جاری با وجود برخی خسارت ها به مردم و تاسیسات زیربنایی دانست.

موسوی گفت: ما حداقل اگر در یک پروسه زمانی کوتاه مدت سه تا پنج ساله با تداوم کاهش بارش ها رو به رو شویم کمتر با خشکسالی  چند سال گذشته مواجه خواهیم شد ضمن این که مدیریت بهینه مصرف می تواند ما را بیش از این مدت از خشکسالی مفرط نجات دهد.

 

افزایش ۳۶ درصدی آب دهی رودخانه ها

قربانعلی خدابخشی مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای مازندران هم گفت: امسال به دلیل بارش‌های مناسب شاهد افزایش ۳۶ درصدی آبدهی رودخانه‌های استان در مقایسه با شاخص درازمدت هستیم که این امر موجب شد علاوه بر در اختیار گذاشتن آب کافی به کشاورزان، هم اکنون حدود ۷۰درصد از حجم مخازن سدها پر شده و حدود ۵۰ درصد آب‌بندان‌ها دارای ذخیره آب باشند. 

یک کارشناس هواشناسی هم تاکید کرد: به دلیل اثرات نوسانات شدید بارندگی و خشکسالی نفسگیر، ترسالی سال زراعی جاری برای تصمیم گیری و برنامه ریزی بلندمدت نمی تواند عاقلانه باشد.

رحیم یوسفی زاده افزود :  روند رو به رشد جمعیت و تغییر در زمان و پراکنش بارندگی ها نشان می دهد که با وجود بارش نرمال و حتی ترسالی، باید الگوی مدیریت مصرف رعایت شود.

وی توضیح داد:  نباید یک ترسالی و یا حتی ترسالی چند ساله ما را نسبت به رفع خشکسالی در این استان خوش بین کند چرا که بررسی آمار بارندگی و پراکنش آن نشان می دهد که طی دو دهه گذشته مازندران در بیشتر سال ها با خشکسالی خفیف تا شدید مواجه بوده و سفره های آب زیرزمینی با کاهش مواجه شده است، به طوری که این بارش های نرمال نمی تواند کمبودهای بر جای مانده را جبران کند.

 

 افزایش ۶۰ درصدی بارندگی

مدیرکل هواشناسی مازندران هم به خبرنگار ایرنا گفت: متوسط بارش پنج ماهه نخست سال ۹۸ حدود ۲۲۴ میلی‌متر بوده که نسبت به مدت مشابه بلندمدت حدود ۳۷ درصد افزایش داشت.

محمدرضا رضوانی افزود :  امسال سالی پرباران بود و کشاورزان توانستند سال زراعی را بدون مشکل کم‌آبی پشت سر بگذارند، ضمن این که تابستان امسال نیز با بارندگی همراه بود.

وی در باره وضعیت بارش‌ها در استان توضیح داد: بر اساس آمار در ۱۵ ایستگاه مازندران، متوسط بارش دو ماهه تابستان سال ۹۸ حدود ۸۸ میلی‌متر بوده که نسبت به مدت مشابه بلندمدت حدود ۶۲ درصد افزایش نشان می دهد و در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته هم حدود ۹۴ درصد بیشتر است که علت آن هم افزایش مربوط به بارندگی خوب در تیر ماه بوده است.

رضوی با اعلام این که طی ماههای تیر و مرداد ۹۸ نسبت به دوره بلندمدت، در ارتفاعات کاهش و در مناطق ساحلی و جلگه‌ای استان افزایش بارش وجود داشته است، توضیح داد: بر اساس آمار در ۱۵ ایستگاه‌های همدیدی استان مازندران، متوسط بارش مرداد ماه ۹۸ حدود ۲۴ میلی‌متر بوده که نسبت به دوره بلندمدت حدود پنج درصد کاهش و نسبت به مرداد ماه سال گذشته حدود ۲۹ درصد کاهش داشت.

مدیرکل هواشناسی مازندران بیان کرد: بر اساس آمار مرکز ملی خشکسالی هواشناسی کشور، متوسط بارش استان مازندران طی ۱۱ ماهه سال زراعی جاری منتهی به مرداد ۹۸ حدود ۸۱۰ میلی‌متر بوده که نسبت به بلند مدت حدود ۳۶ درصد و نسبت به مدت مشابه سال زراعی گذشته حدود ۶۰ درصد افزایش داشت.

وی افزود: براساس داده های همین ۱۵ ایستگاه همدیدی استان، متوسط بارش پنج ماه نخست سال ۹۸ حدود ۲۲۴ میلی‌متر بوده که نسبت به مدت مشابه بلندمدت حدود ۳۷ درصد افزایش و نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود ۵۲ درصد افزایش داشت.

رضوی یادآور شد: طی این مدت نسبت به دوره بلند مدت، تنها در ایستگاه سیاه‌بیشه و کجور در ارتفاعات غربی استان کاهش بارش اتفاق افتاد.

وی گفت: بر اساس پیش‌بینی فصلی میزان بارندگی طی دو ماهه آینده در استان مازندران به‌صورت نرمال پیش‌بینی می‌شود.

استان مازندران از لحاظ اقلیمی در منطقه معتدل خزری واقع است. تا حدود دو دهه پیش میانگین بارندگی این استان حدود ۹۰۰ میلی متر در سال بود ولی بعدا رو به کاهش گذاشت و در سال زراعی گذشته با تشدید خشکسالی، میزان بارندگی به حدود ۵۰۴ میلی متر رسید. در سال زراعی جاری به یمن بارش خوب بهاری و همچنین بارندگی کم سابقه در ماههای تیر و مرداد ، میانگین بارش در ۱۱ ماهه سال زراعی جاری به ۸۱۰ میلی متر رسید. با توجه پیش بینی هواشناسی مبنی بر بارش خوب در شهریور ماه جاری ، به نظر می رسد بارش ها از نرم میانگین دو دهه پیش نیز فراتر رود.

بارش های خوب بهاری و سرریز شدن سد ها و آببندان ها باعث شد تا در مرحله اول کشت برنج  ۲۱۴ هزار هکتار و در مرحله کشت دوم نیز حدود یکصد هزار هکتار زر کشت برود. این در حالی است که در سنوات گذشته به خصوص سال زراعی گذشته به دلیل کمبود آب، کشت دوم در اکثر مناطق استان ممنوع شده بود.

###