تلخی خشکسالی به کام نخلداران سیستان و بلوچستان

پرسش: خشکسالی به عنوان بلای طبیعی نتایج مصیبت‌باری برای گیاهان، جانوران و خاک دارد در این میان اثرات نامطلوب این پدیده در دیار گرم و خشک سیستان و بلوچستان با ویژگی‌های اقلیمی خاص از جمله دارا بودن بیشترین میزان تبخیر سالانه کشور، بارندگی اندک، پراکنش نامناسب زمانی و مکانی بارندگی‌ها و دامنه زیاد تغییرات دما در شبانه روز، محسوس‌تر است.

به گزارش ایرنا، سیستان و بلوچستان با ۵۷ هزار و ۱۶۲ هکتار نخلستان دومین استان تولید کننده خرمای کشور محسوب می‌شود که اقتصاد، معیشت و  زندگی مردم منطقه را معنادار کرده است.

این استان یکی از مناطق مهم و استراتژیک تولید خرمای کشور است که براساس مستندات موجود کشت خرما در این استان از سابقه بیش‌از ۲ هزار ساله برخوردار است به طوری که نخستین درختان خرمایی که در تاریخ بلوچستان از آن نام برده شده مربوط به ۳۲۷ سال قبل از میلاد مسیح توسط سپاه اسکندر مقدونی به این منطقه وارد شده است اهمیت این محصول از نظر غذایی به سبب میزان بالای قند، مواد معدنی و ویتامین‌های آن است.

 هر کیلوگرم خرما، سه هزار کالری انرژی نهفته دارد از این میوه مغذی، فرآورده‌هایی از جمله آرد، خمیر، قند، شیره و عسل استحصال و از هسته آن در تولید محصولات بهداشتی، از گل خرما در تهیه عرقیات و داروی گیاهی و از تنه نخل در صنایع چوبی و دستی استفاده می شود خرما به لحاظ تجاری یکی از اقلام صادراتی مهم کشور به شمار می رود که به سبب محرومیت مناطق تولید خرما در جهان امکان رقابت با این محصول خیلی کمتر از سایر محصولات صادراتی است.

کارشناسان تاکید دارند که نوع خرمای ربی سراوان در جنوب شرق سیستان و بلوچستان در جهان نظیر ندارد، پرورش و تولید خرما در این استان با توجه به قابلیت رشد و مقاومت آن در برابر کم آبی، شوری، گرما و همچنین کشت توام با مرکبات، سبزیجات و سایر محصولات کشاورزی در بین نخلستان‌ها، نقش اساسی در اقتصاد کشاورزان و ساکنان منطقه دارد.

در این میان خشکسالی و نوسانات دمایی ناشی از تغییرات اقلیمی در ۲ دهه اخیر محصول خرمای بسیاری از مناطق سیستان و بلوچستان را دچار ضرر و زیان چشمگیری چون خشکیدگی و ریزش کرده است.

نخل‌داران این دیار در شرایط کنونی اقتصادی چشم به فصل برداشت خرما دوخته‌اند اما برخی از آنان زمانی که بعد از یک سال زحمت خوشه‌های خشکیده خرما را نظاره می‌کنند بازهم شکرگزار پروردگار خویش هستند و به فرداهایی بهتر می‌اندیشند.

به گفته کارشناسان؛ جنوب سیستان و بلوچستان به دلیل شرایط آب و هوایی خاص خود متاثر از اقیانوس دارای دشت‌های فراوانی است که می‌توان نخلستان‌های خرما را در آن گسترش داد اما کمبود منابع آبی ناشی از خشکسالی مانعی بزرگ در این مسیر است.

 

کشت ۷۰ نوع خرما در سیستان و بلوچستان

رئیس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا گفت: این استان با تولید ۷۰ نوع خرما رتبه دوم سطح زیر کشت و تولید خرمای کشور را به خود اختصاص داده است.

غلام‌حیدر زورقی افزود: سطح زیرکشت محصولات باغی سیستان و بلوچستان ۹۲ هزار و ۷۶۰ هکتار است که ۶۱ درصد آن را خرما تشکیل می‌دهد.

وی بیان کرد: ۵۷ هزار و ۱۶۲ هکتار از باغات سیستان و بلوچستان به کشت خرما اختصاص دارد که ۴۵ هزار و ۱۷۰ هکتار آن بارور و بقیه غیربارور است.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان اظهار داشت: بیشتر خرمای تولیدی این استان از نوع ربی، مضافتی، هلیله، زاهدی، پیارم، نگال و کوتومی است.

وی ادامه داد: خرمای تولید شده این استان علاوه بر استان‌های دیگر به کشورهای حوزه خلیج فارس، اروپا و روسیه صادر می‌شود.

زورقی بیان کرد: بیشترین نخلستان‌های سیستان و بلوچستان در شهرستان‌های سراوان، ایرانشهر، نیکشهر و سیب‌سوران واقع شده است.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان گفت: خرمای مضافتی و ربی بیشترین سطح زیرکشت خرمای این استان را به خود اختصاص داده‌اند به طوری که خرمای ربی به سبب بافت شکلاتی و نیمه خشک، قابلیت نگهداری و شست و شو دارد، رنگ سیاه و روشن و شکل کشیده با هسته کوچک آن از بازار پسندی خارجی مناسبی بویژه در اروپا برخوردار و در نوع خود بی‌نظیر است.

 

سایه سنگین خشکسالی بر سر محصولات کشاورزی سیستان و بلوچستان

زورقی گفت: تداوم خشکسالی‌های ۲ دهه در سیستان و بلوچستان سبب افت سفره‌های آب زیرزمینی و خشک شدن قنات‌های متعدد و در نتیجه از بین رفتن زیر ساخت‌های بخش کشاورزی و نابودی اکوسیستم طبیعی در سطح وسیعی از اراضی کشاورزی این استان شده است.

وی ادامه داد: معضل خشکسالی‌ بر کشاورزی منطقه که تامین کننده اشتغال و معیشت ۷۰ درصد مردم است تاثیر منفی گذاشته است.

 

خشکسالی کام نخل‌داران سیستان و بلوچستان را تلخ کرد

رئیس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان گفت: خشکسالی‌های پی درپی در این استان تاثیر زیادی بر کمیت و کیفیت تولید خرمای این استان گذاشته است به طوری که گرمای فراوان سبب خشک شدن خرما بر روی درخت و جلوگیری از میوه دهی آنها در برخی مناطق شده است.

زورقی افزود: در شهرستان‌های دلگان، ایرانشهر و بزمان گرمای بیش از حد ناشی از خشکسالی پی در پی سبب بروز عارضه خشکی خوشه خرما شد که این مشکل تولید نخلداران را با کاهش زیادی روبرو کرد.

وی طغیان آفات و حمله جوندگان به نخلستان‌ها را از دیگر عواقب خشکسالی در سیستان و بلوچستان ذکر کرد و افزود: کمبود منابع آبی علاوه بر تاثیرگذاری بر کمیت و کیفیت خرما، هزینه تولید این محصول مهم را در استان افزایش داده است.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان بیان کرد: در مناطق جنوبی این استان دشت‌های فراوانی وجود دارد که امکان گسترش نخلستان‌های خرما در آن فراهم است اما کمبود منابع آبی نه تنها اجازه گسترش سطح را نمی دهد بلکه نخلستان های موجود را با خطر نابودی روبرو کرده است.

زورقی حفظ سطح موجود نخلستان‌های خرمای سیستان و بلوچستان را از اولویت های این نهاد برشمرد و افزود: از آنجایی که بخش کشاورزی اقتصاد ۷۰ درصد مردم این استان را به خود اختصاص داده است بسیار دردناک است که افراد بعد از یکسال زحمت و تیمارداری درختان نخل با خوشه های خشکیده مواجه شوند.

 

افت سطح آب های زیر زمینی و خشک شدن قنوات پیامد خشکسالی در سیستان و بلوچستان

مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: تداوم خشکسالی های پی در پی موجب افت سطح آبهای زیرزمینی و خشک شدن قنات های متعدد در سطح استان شده است.

جعفر زربافتی استفاده نشدن بهینه از سدهای استان به دلیل کامل نشدن خطوط انتقال آب سد، کنترل نشدن آب های سطحی و روان آب ها و تبخیر شدید از مخازن سدها و منابع آب ذخیره شده استان را از دیگر مشکلات حوزه آب سیستان و بلوچستان برشمرد.

وی کمبود پیمانکاران بومی برای اجرای سیستم های نوین آبیاری، فقدان اعتبار برای نگهداری و مرمت پروژه های از قبل اجرا شده، کمبود نیروی متخصص و فنی در حوزه آب و خاک در استان و عدم استفاده برخی کشاورزان از تسهیلات بهره دار با توجه به اعتقادات مذهبی را از دیگر مشکلات حوزه آب استان عنوان کرد.

مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان افزود: برای رفع مشکلات این حوزه راهکارهای مختلفی نظیر افزایش سهم دولت در اجرای سیستم های آبیاری نوین با توجه به افزایش قیمت ها در بخش های تولید لوله و اتصالات، ایجاد ردیف اعتباری و تامین اعتبار و سرمایه گذاری برای طرح هایی که در کاهش تبخیر آب اثر دارند و ایجاد ردیف اعتباری مستقل و تامین اعتبار برای استفاده از آب دریا در کشاورزی جنوب استان را پیشنهاد کرد.

وی ادامه داد: همچنین تامین تسهیلات بدون بهره یا کم بهره برای اجرای طرح های کشاورزی و استفاده بهینه از منابع آبی، کنترل روان آب های سطحی و ایجاد ساز و کار قانونی برای استفاده از ظرفیت نیروی انسانی فارغ التحصیل دانشگاهی در اجرای طرح های آب و خاک از طریق واگذاری بخشی از امور اجرایی با توجه به نیروی انسانی کم موجود در بخش فنی و مهندسی از دیگر پیشنهادات در این حوزه است.

زربافتی ادامه داد: توجه جدی به مدرن سازی انواع روش های آبیاری سطحی موجود در مزارع با توجه به اندک بودن اعتبارات در بخش های تجهیز و نوسازی اراضی، منظور کردن اعتبار از محل ردیف شبکه های آبیاری و زهکشی برای اجرای طرح های زهکشی و شبکه های انتقال و توزیع آبیاری در سطح مزرعه و اجازه استفاده استان از اعتبارات سامانه های نوین آبیاری از دیگر پیشنهادات است.

 

۶۱ درصد گستره سیستان و بلوچستان دچار خشکسالی شدید است

رئیس گروه تحقیقات هواشناسی سیستان و بلوچستان گفت: بررسی شاخص ۱۰ ساله خشکسالی SPEI منتهی به تابستان امسال نشان می‌دهد که ۶۱ درصد از گستره این استان برابر با ۱۱۱ هزار کیلومتر مربع درگیر خشکسالی بسیار شدید است.

اله بخش ریگی اظهار داشت: با وجود اینکه سیستان و بلوچستان در سال زراعی جاری بارش‌های خوبی دریافت کرده اما خروجی شاخص ۱۰ ساله تبخیر، تعرق و بارش استاندارد شده موسوم به SPEI نشان می‌دهد که همچنان ۱۰۰ درصد گستره منطقه درگیر خشکسالی بوده و ۶۱ درصد از این پهنه با خشکسالی بسیار شدید روبرو است.

####