اپل آتش انقلاب فناوری را برافروخت و اندروید سوخت آن شد

پرسش: «من اندروید را نابود می‌کنم!» جمله معروفی از استیو جابز مدیرعامل شرکت اپل در سال ۲۰۱۰ میلادی است که در دوران مدیریت آن تمام تلاش خود را به‌کار گرفت تا پدیده‌ای را که غارتگر ایده‌ها و نوآوری‌های آیفون می‌دانست، با استفاده از ابزارهای قانونی در دادگاه و بازار رقابتی، از صحنه روزگار محو کند. جابز سیستم عامل اندروید را یک اشتباه بزرگ می‌دانست که توسط گوگل به رایگان در اختیار سازندگان گوشی هوشمند قرار گرفت تا دستگاه‌هایی شبیه به آیفون بسازند و تمام ویژگی‌های منحصر به فرد این گوشی هوشمند محبوب را شبیه‌سازی کنند.

خوشبختانه اما جابز نتوانست به هدف خود برسد. بدون اندروید گوشی‌های هوشمند وضعیتی را پیدا می‌کردند که در گذشته کامپیوترهای شخصی داشتند و تنها در اختیار برخی جوامع ثروتمند در گوشه و کنار جهان قرار می‌گرفتند؛ اما اکنون گوشی هوشمند جریان موثری از انقلاب فناوری را به خود اختصاص داده و نیروی محرکه دسترسی تمام جهان به اینترنت شده است.

اکنون تنها یک دهه از معرفی تلفن هوشمند Galaxy محصول شرکت سامسونگ به عنوان اولین محصول مهم مجهز به سیستم عامل اندروید می‌گذرد و این شرکت دهمین نسل از گوشی‌های هوشمند خود را با عنوان Galaxy Note ۱۰ معرفی کرده است. در حالی که حدود نیمی از جمعیت جهان یک گوشی هوشمند یا تجهیزات الکترونیکی مشابه آن را که توسط شرکت سامسونگ تولید شده است در اختیار دارند، تعداد انگشت‌شماری از سایر گجت‌ها و ابزارهای الکترونیکی چنین رشد سریعی را تجربه کرده‌اند. با وجود این که شرکت اپل آتش انقلاب فناوری را برافروخت، اندروید سوخت اصلی این آتش بود که موجب گسترش آن در سراسر جهان شد و گوشی‌های هوشمند را در دسترس عموم قرار داد.

شاید اگر اندروید هرگز ساخته نمی‌شد باز هم چنین تحولاتی در حوزه فناوری ایجاد می‌شد، اما احتمالا دسترسی عموم مردم به گوشی‌های هوشمند به مدت زمان بسیار طولانی‌تر نیاز داشت. زمانی که جابز خشم خود را نسبت به اندروید نشان داد، حدود ۱۵ درصد از ۱۷۵ میلیون گوشی هوشمند جهان محصول شرکت اپل بود. در سال ۲۰۱۸ میلادی نیز سهم این شرکت ۱۵ درصد از بازار بوده است، اما در آن سال ۱.۴ میلیارد دستگاه گوشی هوشمند تولید شد. این در حالی است که بیش از ۸۰ درصد این گوشی‌ها از سیستم‌عامل اندروید بهره می‌برند.

این تحول عظیم حاصل اثرگذاری سه نیروی اصلی بر بازار فناوری است؛ یکی از این نیروها شرکت گوگل با سیستم عامل رایگان اندروید و خدماتی است که تحت این سیستم عامل عرضه می‌کند، نیروی دوم وجود یک شرکت عظیم کره‌ای به نام سامسونگ است که در زمان مناسب از مخفی‌گاه خود بیرون جست و رقابت را به سطح بالاتری ارتقا داد و سومین نیروی اثرگذار بر این تحول، کشور چین است که با رشد اقتصادی قابل توجه خود تعداد بسیار زیادی از مخاطبان را برای گجت‌های جدید و پیشرفته وارد بازار کرد، این سه نیرو در کنار هم یک تحول فنی بی‌سابقه در جهان را رقم زدند که عامل اصلی موفقیت اندروید شد.

شرکت گوگل در سال ۲۰۰۵ میلادی هنگامی که یک استارتاپ نوپا موسوم به اندروید را خریداری کرد، بینشی را نسبت به بازار داشت که هیچ‌یک از رقبای آن تا سال‌ها بعد به دست نیاوردند. این شرکت پس از ورود تاریخی آیفون به بازار در سال ۲۰۰۷ میلادی، جریان تولید یک سیستم‌عامل موبایل را آغاز کرد که به طور رایگان در اختیار شرکت‌های سخت‌افزاری قرار می‌داد و در ازای آن امکان راه اندازی سیستم تبلیغات آنلاین خود را در تمام گوشی‌های هوشمندی که از این سیستم‌عامل بهره‌می‌بردند، به دست می‌آورد. این سیستم‌عامل رایگان و کدباز امکان تغییر ساختار و تولید یک نسخه سفارشی با برند اختصاصی را برای تمام شرکت‌های فنی از تولیدکنندگان گوشی هوشمند گرفته تا تولیدکنندگان کنسول‌های بازی فراهم می‌کرد.

اولین گوشی‌های مجهز به اندروید ۱۸ ماه پس از آیفون و در پایان سال ۲۰۰۸ میلادی به بازار عرضه شدند. این گوشی‌ها چندان مورد توجه نگرفتند، اما به مرور بهبود یافتند تا در سال ۲۰۰۹ میلادی دو شرکت موتورولا و HTC مدل‌هایی از گوشی‌های خود را با سیستم عامل اندروید عرضه کردند. اما شرکت سامسونگ با عرضه Galaxy بازی را متحول کرد. این شرکت که کار خود را با صادرات ماهی آغاز کرده بود، در آن زمان دومین فروشنده گوشی‌های موبایل پس از نوکیا محسوب می‌شد و در برابر موج خرید گوشی آیفون توسط کاربران خلع سلاح شده بود. اما به محض این که متوجه افزایش محبوبیت اندروید شد، مجموعه‌ای از گوشی‌های اندرویدی را با قیمت مناسب و ویژگی‌های متنوع تولید و عرضه کرد. این شرکت در کشور کره جنوبی و قاره آسیا به صورت تهاجمی گوشی‌های مجهز به نمایشگرهای بزرگ خود را توزیع کرد تا راه را برای عرضه جهانی نسل جدیدی از گوشی‌های هوشمند باز کند.

دو سال بعد سامسونگ با تمام توان به پیش می‌رفت و بالاخره توانست گوی سبقت را از اپل برباید و به بزرگترین تولیدکننده گوشی‌های هوشمند در جهان بدل شود. در آن زمان یکی از هر ۵ گوشی هوشمند که در سراسر جهان به فروش می‌رسید، محصول شرکت سامسونگ بود. دو سال بعد این غول کره‌ای توانست سهم خود را از بازار گوشی‌های هوشمند به حدود یک سوم افزایش دهد.

موفقیت قابل توجه سامسونگ تاثیر مهمی بر عملکرد سایر تولیدکنندگان گوشی‌های اندرویدی بر جای گذاشت. در سال ۲۰۱۲ میلادی میزان فروش گوشی‌های اندرویدی در مقایسه با دو سال قبل به ۶ برابر افزایش یافته بود و به ازای هر یک گوشی آیفون، ۴ گوشی اندرویدی فروخته می‌شد. این دوران سرآغاز مجموعه‌ای از دعاوی حقوقی بین اپل و سازندگان محصولات اندرویدی مانند سامسونگ بود، اما به مرور مشخص شد اندروید در حال برنده شدن است و طولی نکشید که بر شمار مخاطبان محصولات اندرویدی افزوده شد.

پس از این رخدادها چین وارد عرضه رقابت شد، فشار دولت این کشور برای رشد اقتصادی منجر به توسعه بسیار سریع شبکه‌های اینترنت موبایل در هر گوشه از چین شده بود و سامسونگ پیش از گرایش طبقات اجتماعی شهرنشینان چین به محصولات اپل، نیروی محرکه بازار فناوری این کشور بود. با وجود این شرکت‌های تولیدکننده داخلی مانند هواوی و ژیائومی که نسخه‌های سفارشی اندروید را بدون استفاده از برنامه‌های گوگل توسعه داده بودند، برنده اصلی این بازار محسوب می‌شدند. پیش از این که گوگل در سال ۲۰۱۰ میلادی رسما از این کشور خارج شود،‌ خدمات تحت وب این شرکت آمریکایی در چین مسدود شده بود.

پرجمعیت‌ترین کشور جهان از دسترسی به تحولاتی که در مورد کامپیوترهای شخصی در جهان ایجاد شده بود، محروم بود و اکنون برای استفاده از گوشی‌های هوشمند لحظه‌شماری می‌کرد. کشوری که به گزارش سازمان ملل در سال ۲۰۰۵ میلادی کمتر از ۱۰درصد جمعیت آن به اینترنت دسترسی داشتند، در سال ۲۰۱۷ میلادی برای ۵۴ درصد از جمعیت خود امکان دسترسی به اینترنت را فراهم کرده بود و تقریبا تمام این ۸۰۰ میلیون کاربر اینترنت از گوشی‌های هوشمند برای فعالیت آنلاین استفاده می‌کردند. اپل نیز در بازار چین موفق بود؛ اما حدود ۹۰ درصد از گوشی‌هایی که در چین فروخته می‌شد مجهز به سیستم‌عامل اندروید بودند. سال گذشته میزان فروش گوشی‌های هوشمند به ۹ برابر فروش این گوشی‌ها در سال ۲۰۰۸ میلادی رسید.

البته اندروید در کنار این موفقیت‌های چشمگیر، نقاط ضعفی نیز دارد. در واقع همان ویژگی‌هایی که یک دهه موجب جذابیت تجهیزات متصل به اینترنت شدند و امکان دسترسی مستمر به اطلاعات و برقراری ارتباط با سایر کاربران را در سراسر جهان فراهم کردند، اکنون تهدیدی برای دموکراسی، امنیت ملی و سلامت روانی بشر محسوب می‌شوند. سامسونگ و سایر تولیدکنندگان تجهیزات اندرویدی در تلاشند تا با عرضه برنامه‌ها و نرم‌افزارهای خود پیش از عرضه ابزارهای مشابه در قالب‌های استاندارد اندروید، تا حد ممکن خود را از قید و بند سیاست‌های این شرکت رها کنند.

میراث اندروید برای شرکت آلفابت که والد گوگل است، دردسرهایی نیز به همراه داشته است. سال گذشته نهادهای نظارتی اتحادیه اروپا پس از یک دوره تحقیقات طولانی اعلام کردند که عرضه رایگان اندروید به همراه خدماتی که نیازمند پرداخت توسط کاربران هستند، نقض قوانین ضدانحصار اتحادیه اروپا محسوب می‌شود و گوگل را به دلیل ترجیح دادن خدمات خرید اینترنتی خود نسبت به سایرین و نقض رقابت سالم در تبلیغات اینترنتی به پرداخت یکی از سنگین‌ترین جریمه‌های تاریخ محکوم کردند.

بر اساس استانداردهای دنیا فناوری، گوشی‌های هوشمند یک فناوری میانسال محسوب می‌شوند و انتظار می‌رود در سال ۲۰۱۹ میلادی فروش آن‌ها برای سومین سال متوالی کاهش یابد. هنوز فاصله زیادی بین آمار ۵۰ درصدی کاربران اینترنت با گوشی‌های هوشمند و نسبت ۸۰ تا ۹۰ درصدی این نوع کاربران که توسط متخصصان پیش‌بینی می‌شد، وجود دارد. اما افزایش فروش سالانه ۳.۵ میلیاردی گوشی‌های هوشمند به ۴ میلیارد دستگاه دشوارتر از قبل شده است. حتی اندروید نیز نمی‌تواند قیمت گوشی‌های هوشمند را به اندازه‌ای کاهش دهد که برای سایر ساکنان زمین جذاب باشد و آن‌ها را به خرید این گوشی‌ها ترغیب کند.

اما درباره آینده گوشی‌های هوشمند باید گفت در دنیایی که اتصالات بی‌سیم با سرعت بسیار زیاد و قیمت بسیار کم عرضه می‌شوند و اینترنت به خودروها، صندلی‌ها، ترموستات‌ها، ابزارهای واقعیت مجازی، عینک‌ها و بقیه ابزارها راه یافته است، یک گجت قابل حمل مانند گوشی هوشمند که عملکردی مانند نقطع دسترسی به دنیای دیجیتال دارد، ‌از اهمیت چندانی برخوردار نخواهد بود. در چنین دنیایی بزرگترین پلتفرم‌های مورد استفاده برای پردازش ابری، خودروهای بدون راننده و دستیارهای دیجیتال، سیستم‌های کدباز مشارکتی مانند اندروید نخواهند بود، بلکه سیستم‌های اختصاصی با امنیت و کارآیی بسیار بالا هستند. در واقع توسعه‌دهندگان بزرگی مانند آلفابت نیز به این باور رسیده‌اند که اقدام انفرادی بهترین گزینه است. در این خصوص یک مثال موفق وجود دارد. شرکت اپل با وجود سهم اقلیت خود در بازار گوشی‌های هوشمند، بخش عمده سود حاصل از تولید این گوشی‌ها را به جیب می‌زند و مشتریان وفادار این شرکت با خرید سالانه میلیاردها دلار از برنامه‌ها افزونه‌های اینترنتی و تجهیزات سخت‌افزاری اپل سود سرشاری را به جیب این شرکت واریز می‌کنند. با وجود این که سیستم‌عامل گوگل تمام جهان را تسخیر کرده است، به نظر می‌رسد فلسفه استیو جابز برنده نهایی نسل بعدی گجت‌ها خواهد بود و احتمالا دنیای پردازش اطلاعات در آینده هیچ شباهتی به دنیای کنونی مشارکتی، کدباز و غیرقابل کنترل اندروید نخواهد داشت.

###