استخراج ارز دیجیتال؛ کسب و کاری پرسود اما برای خودی‌ها در ایران
اقداماتی برای شناسایی و توقف فعالیت مزارع استخراج ارز دیجیتال در ایران آغاز شده است؛ اقدامی که بخش خصوصی می‌گوید قربانی اصلی آن خواهند بود. چرا که به اعتقاد آنها دولت در واقعی کردن قیمت انرژی و برق تعلل کرده و حالا هم این برخوردها دامن بخش خصوصی غیرخودی، یعنی صاحبان کسب و کارهای کوچک را خواهد گفت و گرنه دارندگان مزارع بزرگ دیجیتال با پشتوانه‌های فراقانونی همچنان به درآمدزایی شان ادامه خواهند داد.
پرسش:بیت کوین، واحد ارز دیجیتالی، در کنار دیگر ارزهای مجازی چند سالی است هوادارانی پیدا کرده و از آن برای درآمدزایی یا سرمایه‌گذاری استفاده می‌شود.
در ایران هم در سال ۲۰۱۷ همزمان با اوج گرفتن بهای بیت کوین، این ارز دیجیتال در بین گروههایی در جامعه شناخته شد اما همان زمان با سقوط ارزشش تا حدی از رونق سرمایه‌گذاری هم افتاد.
در اواخر سال ۲۰۱۷ میلادی قیمت بیت کوین از ۸ هزار دلار تا نزدیکی ۲۰ هزار دلار پیش رفت؛ اما در کمتر از یک هفته قیمت آن به زیر ۱۰ هزار دلار رسید.
با این حال براساس گزارشها؛مجددا از سال گذشته افراد و شرکتهای خصوصی و یا حتی "دولتی" و "شبه دولتی" در ایران وارد این کار شده‌اند.
بیت‌کوین چیست؟
اسکناس یا سکه بیت‌کوین وجود ندارد و بیت‌کوین یک روش پرداخت دیجیتال است که بر مبنای رمزنگاری و با شبکه‌ای از کامپیوترها ممکن می‌شود. بیت‌کوین ارزی نیست که بانک مرکزی داشته باشد و نقل و انتقال‌ها با تایید در شبکه ممکن می‌شود.
اعضای این شبکه می‌توانند با حل مسائل ریاضی بیت‌کوین‌های جدید استخراج کنند.
هر بیت‌کوین زنجیره‌ای دیجیتال از سوابق تراکنش دارد ( blockchain) که به صورت توزیع‌شده روی شبکه ذخیره‌سازی و به روزرسانی می‌شود.
زنجیره بیت‌کوین ظرفیت اضافه شدن یک مگابایت اطلاعات در هر ۱۰ دقیقه را دارد.
حالا حتی صحبت از ایجاد مزرعه‌های دیجیتال است؛ مراکزی که در حاشیه شهرهای بزرگ و یا در مزارع کشاورزی و گاو‌داری‌ها و یا حتی در مساجد و سوله‌های صدا و سیما برپا شده‌اند.
به سراغ چند تن از افرادی رفتیم که در ایران در حوزه استخراج ارز دیجیتال فعال هستند و از آنها درباره دلیل روی آوردن بخش‌های خصوصی و دولتی به این کار پرسیدیم. این افراد از ما خواستند که نام آنها در گزارش ذکر نشود.
یکی از آنها می‌گوید: "اوضاع اقتصادی به نحوی است که همه نهادهای دولتی در تلاش هستند تا به هر شکلی منبع درآمدی برای خودشان به دست آوردند و حالا نهادهای نظامی جدای از فعالیت‌های اقتصادی دیگری که دارند به استخراج بیت‌کوین (که اصطاحا به آن ماینینگ می‌گویند) که خیلی هم سودآور است رو آورده‌اند".
او ادامه می‌دهد: "مثلا یک نهاد نظامی از برق نیروگاه‌هایی که در اختیار دارد و به دلیل تحریمها نمی‌تواند آن را صادر کند در بخش ماینینگ استفاده می‌کند چرا که حتی اگر این برق را صادر هم کند نمی‌تواند پول آن را دریافت کند. پس آن را به بیت کوین تبدیل می‌کند و از این برق درآمد زایی می‌کند".
استخراج بیت کوین قانونی یا غیرقانونی؟
قانونی بودن استفاده از این ارز دیجیتال در ایران با وجود اعلام بانک مرکزی هنوز در هاله‌ای از ابهام است.
سال گذشته مرکز ملی فضای مجازی اعلام کرد که استخراج ارزهای دیجیتال به عنوان یک صنعت شناخته است اما خرید و فروش این ارزها قانونی نیست. به این ترتیب می‌توان گفت بیت‌کوین در ایران قانونی نیست اما در قانون مجازات عمومی هم برای خرید و فروش بیت کوین و ارزهای دیجیتال مجازاتی در نظر گرفته نشده است.
یکی از فعالان بخش خصوصی در حوزه ماینینگ درباره شرایط کارشان اینگونه توضیح می‌دهد: "در ایران کار کردن در حوزه ماینینگ سخت است و ما سعی داریم تا جایی که می‌توانیم بدون نام و مخفی کار کنیم. طی دو ماه گذشته چند نفر از کسانی که در حوزه ماینینگ فعالیت می‌کردند حتی دستگیر شده‌اند. دلیل بازداشت آنها برق مصرفی است که این میزان مصرف در برابر نهادهای فراقانونی چیزی نیست اما کسی نمی‌تواند جلوی آنها را بگیرد."
ماینرهای قاچاق در اختیار برخی نهادها
برای استخراج بیت کوین به دستگاههایی به نام "ماینر" (استخراج کننده) نیاز است؛ دستگاههایی که استخراج کنندگان داخلی می‌گویند، به صورت قاچاق وارد بازار می‌شود.
بر اساس آمار غیررسمی، در حال حاضر حدود ۱۸۰ هزار دستگاه ماینر در ایران وجود دارد که البته این به جز مواردی است که از راه قاچاق و بدون ثبت شدن وارد کشور شده است.
از کسی که دسترسی به آمار ماینرها دارد درباره نسبت دسترسی افراد و شرکتهای خصوصی و نهادهای دولتی به این دستگاهها پرسیدیم: "حدود ۸۰ هزار دستگاه ماینر در اختیار افراد و شرکتهای خصوصی و غیر دولتی است. مابقی متعلق به نهادهای دولتی است. علاوه بر بانک‌ها در این بخش از یکسال پیش نهادهای امنیتی هم به شکلی پررنگ در این موضوع وارد شده‌اند. مثلا نیروی انتظامی یکسال پیش حدود ۱۶ هزار ماینر وارد کرد، در واقع دلیل غیرقانونی نشدن استخراج بیت کوین توسط نهادهای حاکمیتی این است که خودشان را در بین بخش خصوصی فعال در این کار گم کنند و گرنه هیچ بخش خصوصی توان دستیابی به تعداد زیادی ماینر ندارد و دارندگان مزرعه‌های بزرگ دیجیتال در ایران نهادهای فراقانونی هستند که مراکزی مثل بانک مرکزی هم جرات ورود به این موضوع را ندارند."
ارز دیجیتال برای دور زدن تحریم ها
امکان دور زدن تحریم‌های آمریکا یکی از مواردی بوده که نهادهای حاکمیتی را وارد عرصه استخراج پول دیجیتال کرده است.
یکی از افرادی که در حوزه بلاک‌چین ( Block Chain) فعال است می‌گوید، دور زدن تحریمها با این ارز در اندازه حکومتی یعنی با میزان و تراکنش بالا ممکن نیست: "با توجه نحوه کار بازار پول‌های دیجیتال که بیشتر در اندازه‌های کوچک کار می‌کند و با توجه به محدودیت تراکنش‌ها عملا دور زدن تحریمها از این طریق ممکن نیست زیرا روند کار در شبکه بیت‌کوین به گونه‌ای است که هرگز اجازه جابجایی رقم‌های میلیاردی را نمی‌دهد. همچنین حتی اگر بتوانند احتمال شناسایی مبادله کنندگان وجود دارد و این خودش دوباره بحث تحت تحریم قرار گرفتن را مطرح می‌کند چون خیلی راحت شناسایی و تحریم می‌شوند و شاید همین دلیل هم سبب شده که بسیاری از خلافکاران به جای بیت‌کوین به سمت استفاده از پرایوسی کوین‌ها بروند. عملا در شبکه بیت‌کوین و در اشل بزرگ استفاده حکومتی غیرممکن است، اما در اندازه‌های کوچک و کسب و کارهای کوچک می‌توانند برای ارتباط با خارج از کشور از آن استفاده کرد."
برق ارزان مشوق سرمایه‌گذاران خارجی
یکی از دلایل رونق این فعالیت در ایران بهای ارزان برق و انرژی است.
در ایران قیمت هر کیلووات برق کشاورزی بین ۳۰۰ تا ۵۲۴ ریال است و برق صنعتی هم هر کیلوات حدود ۴۰۰ تا ۸۲۵ ریال محاسبه می‌شود. برق مدارس و مساجد هم با توجه به یارانه‌های دولتی، تقریبا مجانی است. به همین دلیل است که بعد از رونق کار بخش خصوصی و نهادهای دولتی و نظامی؛ کم کم پای استخراج کنندگان بین‌المللی هم به ایران باز شده است.
به گفته یکی از فعالان در حوزه ماینینگ در حال حاضر "چین، آلمان روسیه و استرالیا از جمله سرمایه‌گذاران خارجی برای استخراج بیت‌کوین در ایران هستند که البته از طریق واسطه‌های داخلی کار می کنند".
با این حال با رسیدن فصل گرما و تابستان و افزایش مصرف برق، انگشت اتهام وزارت نیرو این بار فعالان حوزه ارز دیجیتال را نشانه گرفته است. به گزارش وزارت نیرو بیش از ۷ درصد افزایش مصرف برق طی ماه جاری در ایران به دلیل استخراج ارز دیجیتال بیت‌کوین و رمز ارزها است.
بر همین اساس اقداماتی برای شناسایی و توقف فعالیت مزارع استخراج ارز دیجیتال در ایران آغاز شده است؛ اقدامی که بخش خصوصی می‌گوید قربانی اصلی آن خواهند بود. چرا که به اعتقاد آنها دولت در واقعی کردن قیمت انرژی و برق تعلل کرده و حالا هم این برخوردها دامن بخش خصوصی غیرخودی، یعنی صاحبان کسب و کارهای کوچک را خواهد گفت و گرنه دارندگان مزارع بزرگ دیجیتال با پشتوانه‌های فراقانونی همچنان به درآمدزایی شان ادامه خواهند داد.
###