بودجه ریزی همچنان میراث دار مشکلات گذشته است
پرسش: مرکز پژوهش های مجلس ضمن بررسی بودجه ریزی سال های ۱۳۵۸ و ۱۳۵۹ تاکید کرد: ساختار بودجه‌ای کشور همچنان که در ابتدای راه، مشکلاتی مانند اتکای به نفت، متورم بودن بخش جاری بودجه، مالیات‌ستانی ناکارآمد را به ارث برده بود در تصحیح روندهای اساسی بودجه‌ای چندان موفق نبوده و میراث‌داری کرده است.
به گزارش روز چهارشنبه روابط عمومی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات مالیه عمومی و توسعه مدیریت این مرکز گزارش بررسی «درس‌هایی از تاریخ بودجه ریزی بودجه سال‌های ۱۳۵۸ و ۱۳۵۹» را ارائه کرد.
در گزارش مرکز پژوهش های مجلس آمده است: از زمانی که بودجه‌نویسان کشور در اولین بودجه مدرن ایران بعد از مشروطه، در سال ۱۲۸۹ شمسی، در مقدمه بودجه آن سال نوشتند که «بدیهی است که ما در عمل بودجه، بی‌تجربه و تازه‌کاریم معذلک برای اطمینان قلب کسانی که در تمایل ما به اصلاحات شبهه به دل راه می‌دادند لازم بود در این راه اولین قدم برداشته شده و بدون وحشت از اینکه تازه‌کار جلوه کنیم با عزم راسخ اطلاعاتی از مالیه درهم برهم و بی‌ترتیب خود استخراج کرده به معرض شهود گذاریم».
مرکز پژوهش های مجلس در ادامه گزارش خود یادآور شد: تا زمانی که حدود ۷۰ سال بعد و در سال ۱۳۵۸، بودجه‌نویسان همان ساختار بودجه‌نویسی، اما این بار نه بی‌تجربه و نه تازه‌کار، بلکه در آغاز دورانی تازه و با به ارث بردن انبوهی از مشکلات اقتصادی و بودجه‌ای، در تدوین لایحه بودجه، از همان جملات استفاده کردند و گفتند «سعی کرده‌ایم، اطلاعاتی از مالیه درهم برهم و بی‌ترتیب خود استخراج کرده به معرض شهود گذاریم»، به ترتیب حدود ۱۰۸ سال و ۴۰ سال می‌گذرد.
بنابر گزارش مرکز پژوهش ها، در این مدت، اقتصاد کشور همانند سایر حوزه‌های زندگی اجتماعی، تغییر و تحولات چشمگیری به خود دیده است. بهبودهای فراوان و قابل توجه در تمام عرصه‌ها، اتفاق افتاده است و در عین حال، همچنان در برخی حوزه‌های اقتصادی، وجود برخی مشکلات محسوس است. مشکلاتی که خطیر بودن شرایط کنونی، ضرورت ریشه‌یابی و تسریع در حل آنها را دوچندان می‌کند.
مطالعات مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: تحریم اقتصادی، ضبط دارایی‌های ایران در خارج از کشور و تشدید فشار از سوی ایالات متحده آمریکا به کشورهای دیگر برای به حداقل رساندن ارتباطات سیاسی و اقتصادی خود با ایران و ایجاد جو ماجراجویی و جنگ‌طلبی در منطقه خاورمیانه، خلیج فارس و راه‌های دریایی ایران و بالاخره وجود بحران اقتصادی در داخل کشور که عمدتاً ناشی از کارکردهای ناموزون و نادرست آن در گذشته و مولود وابستگی شدید به درآمدهای نفتی، ضعف تولیدات داخلی، نیاز به کالاهای خارجی، اجبار به تغذیه صنعت مونتاژ، توزیع نامتعادل درآمدها و توسعه بی‌رویه بخش خدمات دولتی و غیره است، از جمله شرایط تحمیلی است که بر بودجه کل کشور تأثیر قطعی می‌گذارد.
در گزارش این مرکز همچنین آمده است: این بار نیز شاید بتوان از جملات بودجه ۱۳۵۸ استفاده کرد که «مسائل اقتصادی ایران که جامعه امروز با آن دست‌به‌گریبان است، خلق‌الساعه نبوده و از گذشته‌های دور و نزدیک و در شرایط کهنه و نو ریشه دارند. شناسایی این ریشه‌هاست که می‌تواند مسائل اساسی و بنیادی را از مسائل عارضی، گاه ساختگی، کوتاه‌مدت و گذرای رخدادهای اخیر جدا کرده و رفع ابهام کند.
براساس این گزارش تقریباً بخش عمده مشکلات بودجه‌ای ترسیم شده در این بودجه‌ها و راهکارهای ارائه شده در آن، به ویژه بودجه سال ۱۳۵۸ که به عنوان بودجه اضطراری، توسط دولت موقت تهیه شد، هم‌اکنون نیز بدون تغییر و دقیقاً با استفاده از گیومه قابل نقل و استفاده است.
در این گزارش مرکز پژوهش های مجلس، ساختار بودجه‌ای کشور، همچنان که در ابتدای راه، مشکلات بودجه‌ای فراوانی مانند اتکای بودجه به نفت، متورم بودن بخش جاری بودجه، مالیات‌ستانی ناکارآمد و… را به ارث برده بود، در تصحیح روندهای اساسی بودجه‌ای چندان موفق نبوده و میراث‌داری کرده است. به گونه‌ای که مشکلات اساسی، مدام در حال موکول شدن از سالی به سال دیگر بوده‌اند و در واقع، تکرار آنچه که قرار بود، زمانی موقت باشد، به رویه همیشگی و عرف بودجه‌ای تبدیل شده است.
###