قاچاق پوشاک و سویه های اجتماعی و فرهنگی آن

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهشهای خبری ایرنا، صنعت نساجی کشور یکی از صنایعی است که تحت تأثیر قاچاق قرار گرفته است، به طوری که آمار قاچاق مشکوفه در این صنعت بیش از آمار واردات رسمی است. این موضوع آسیب شناسی قاچاق پوشاک را اهمیتی خاص بخشیده است.

قاچاق کالا، همچون دیگر افعال و کارهایی که غیر قانونی و خارج از چارچوب های رسمی صورت می گیرد برای جامعه پیامدهایی در بر دارد. هم دولت و هم فعالین اقتصادی برای تداوم و رونق کسب و کار خود نیازمند تحلیل آمارهای اقتصادی هستند. از آنجایی که آمار کالاهای قاچاق مشخص نیست تحلیل های آماری با اشکال مواجه شده و بیشتر کارها بر پایه حدس و گمان انجام می شود.

برای مثال محققان اشاره می کنند که سیاستمداران و برنامه ریزان کشور برای تعیین تعرفه های گمرکی به آمار و ارقام دقیق میزان تولید، نیاز داخلی، ظرفیت تولید، صادرات و قیمت کالا در داخل و خارج و مواردی از این دست دارد. مسوولین اقتصادی با استفاده از این آمار می توانند میزان نیاز کشور به واردات از نوع کالای خاصی را برآورد کرده و بر اساس آن مشخص کند که با وضع چه میزان تعرفه، مقدار واردات مطلب محقق خواهد شد. در چنین شرایطی وجود قاچاق در زمینه کالای مورد نظر کلیه معادلات را بر هم زده و موجب تحلیل ها و برآوردهای غیر واقع بینانه می شود.

تولید کنندگان نیز تصویر دقیقی از بازار نداشته و در نتیجه امکان برنامه ریزی دقیق برای تولید با توجه به عرضه و تقاضا در جامعه را ندارند. بعلاوه، پایین بودن قیمت کالاهای قاچاق، به دلیل عدم پرداخت هزینه های گمرکی و غیره توان رقابت را از تولیدکنندگان داخل گرفته و بدین ترتیب تعطیلی بسیاری از کارگاه ها، به ویژه بنگاه های اقتصادی کوچک و متوسط را در پی داشته و بدین ترتیب گسترش بیکاری و فقر در جامعه از کمترین پیامدهای اجتماعی آن خواهد بود.

پژوهشگران به دیگر پیامدهای اقتصادی قاچاق کالا اشاره کرده اند. از جمله اینکه نهادینه شدن قاچاق کالا در اقتصاد تغییر ترکیب نیروی کار را به دنبال خواهد داشت. از آنجایی که تولید تضعیف می شود، کارآفرینی به حاشیه رفته و بازار دلالی داغ می شود. سطح دستمزدها در بخش های مختلف بسیار پایین تر از درآمدهای ناشی از قاچاق و دلالی و واسطه گری خواهد بود. سودآوری بالای فعالیت های قاچاق موجب جذب استعدادهای مختلف جامعه در این بخش شده و بهره وری سایر بخش های اقتصادی را کاهش می دهد که خود موجب کاهش رشد اقتصادی در کشور خواهد شد.

بسیاری از کالاها دارای موانع فرهنگی هستند و ورود آنها به کشور به دلیل همین این موانع غیر قانونی اعلام شده است. وقتی این کالاها از طریق قاچاق وارد جامعه می شوند به مرور زمان استفاده از آنها بیشتر و بیشتر شده و تغییر ارزش ها، باورها و سبک و شیوه زندگی اکثریت جامعه را در بر خواهد داشت. برای مثال بسیاری از پوشاک(زنانه یا مردانه) وارد شده از طریق قاچاق همان هایی هستند که تناسب و سنخیت خاصی با فرهنگ و شیوه پوشش جامعه ما ندارد اما به مرور و با تغییر سلیقه و ذائقه مصرف کنندگان از طریق دنیای رسانه ها و فضای مجازی به سرعت رواج می یابد و توسط مصرف کنندگان استفاده می شود.

علاوه بر همه این موارد مبارزه با قاچاق کالا هزینه های زیادی بر دولت تحمیل می کند. پول و نیروی زیادی باید صرف تأمین امنیت مرزهای کشور از طریق ایجاد ایست های مختلف بازرسی در ورودی های مختلف کرد. گاهی قاچاق کالا منجر به هزینه های جانی نیز می شود. بخش قابل توجهی از نیروی نظامی و قضایی کشور درگیر مقابله با این پدیده هستند.

 

** پوشاک و جایگاه آن در سبک زندگی و هویت مصرف کنندگان

موضوع پوشاک و قاچاق آن بسیار به سبک زندگی و ذائقه مصرف کننده مرتبط است. واقعیت این است که هجوم رسانه های مختلف در دنیای مجازی و واقعی و اثراتی که بر سبک زندگی ما ایرانی ها داشته اند از یک طرف و پاسخگو نبودن تولید پوشاک داخلی در مقابل این تغییر ذائقه، سلیقه و سبک زندگی از مهمترین دلایل فرهنگی گرایش به قاچاق پوشاک در کشور به شمار می روند.

تغییرات اجتماعی و فرهنگی به سرعت در حال وقوع است و مرجع این تغییرات نه در داخل که در دنیای خارج از مرزهای کشور وجود دارد. رسانه ها و به ویژه شبکه های اجتماعی و دنیای مجازی نقش قابل توجهی در ایجاد جریان های فرهنگی در حوزه مصرف و به ویژه مصرف پوشاک دارند. انواع مدل ها و طرح ها و رنگ های مختلف پیوسته از طریق فیلم، سریال، کانال ها و شبکه های تبلیغاتی و غیره به جامعه جهانی و از جمله مردم کشور ایران ارائه می شود. وقتی سلیقه ها تغییر کند، تقاضا برای انواع مختلف پوشاک خارجی زیاد می شود. ناتوانی اقتصاد کشور در تولید چنین کالاهایی از یک طرف و سیاست های اقتصادی مبتنی بر ممنوعیت واردات بسیاری از کالاها، به ویژه در شرایط تحریمی، از طرف دیگر زمینه های گسترش قاچاق پوشاک را فراهم کرده است.

 

** آمار قاچاق پوشاک چقدر است

آخرین آمار موجود در سایت ستاد مباره با قاچاق کالا و ارز مربوط به سال 1396 است. طبق برآوردها دراین سال حجم قاچاق کالاهای ورودی 12 میلیارد دلار و حجم قاچاق خروجی 900 میلیون دلار بوده است. در برآورد این رقم از روش شکاف عرضه و تقاضا استفاده می شود. بر اساس این روش بیشترین شکاف در عرضه و تقاضا مربوط به پوشاک، شمش طلا، لوازم آرایشی و بهداشتی، گوشی تلفن همراه و اقلام ممنوعه است که حدود 96 درصد را به خود اختصاص می‌دهند.

کارشناسان معتقدند که بر اساس میزان مصرف و تولید پوشاک حجم پوشاک قاچاق و نساجی 4.2 میلیارد دلار در سال برآورد شده است. همچنین حجم کل پوشاک مصرفی در کشور سالانه 8 میلیارد دلار است که میزان تولید داخل 6.5 میلیارد دلار برآورد می‌شود و 4.2 میلیارد دلار برآورد حجم پوشاک و نساجی است که به صورت قاچاقی وارد کشور می‌شود.

هرچند آماری دقیقی نمی توان از میزان کالای قاچاق به طور کل و پوشاک قاچاق به طور خاص ارائه نمود اما واقعیت این است که حجم قاچاق کالا و به ویژه پوشاک در کشور بالا است. طبق نظر کارشناسان مبارزه با این امر نیازمند اقداماتی است که برخی ازاین اقدامات پیشگیرانه، بخشی اقدامات مقابله ای و بخشی دیگر درحوزه مدیریت تقاضا است، همچنین قسمتی از اقدامات درحوزه چگونگی رسیدگی به پرونده ها است.

با این حال روی آوردن افراد به قاچاق کالا می تواند دلایل مختلفی داشته باشد که هر کدام از این دلایل مبنای ارائه راهکاری برای مبارزه با این پدیده است. به نظر می رسد اقداماتی که در مرحله پیشگیری باید انجام شود از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. قبل از هرچیز تقویت بنیه های اقتصادی کشور، افزایش رشد اقتصادی، کاهش تورم، ایجاد اشتغال و کاهش بیکاری از مهمترین راه کارهای اصلی در پیشگیری و مبارزه با قاچاق کالا و از جمله پوشاک است.

کشور ایران بسیار پهناور بوده و دارای مرزهای مختلف آبی و خشکی است. کنترل این مرزها مستلزم صرف هزینه های مالی و حتی جانی است. اینکه بگوییم مبادی ورودی قاچاق، مرز است هر چه در نقاط مرزی کنترل بیشتر باشد میزان قاچاق کاهش پیدا می کند و هرچه این مناطق رهاتر باشد میزان قاچاق بیشتر خواهد شد. خیلی درست نبوده و کمکی زیادی به کاهش قاچاق نمی کند.