حمله ملخ‌ها را سیاسی نکنید!
مسئله نمی‌تواند سیاسی باشد. شرایط آب و هوایی و ویژگی‌های زیستی ملخ‌ها این اتفاق را اجتناب‌ناپذیر می‌کند. این هم قابل پیش‌بینی است و فائو در سایت خود هشدار داده است. الان هم خوشبختانه همه چیز تحت کنترل است.
پرسش-- یک حشره‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه شیراز می‌گوید: با توجه به شرایط آب و هوایی، حمله ملخ‌ها قابل پیش‌بینی بود و هشدارهای لازم داده شده بود؛ از همین رو ربط دادن آن به موضوعات سیاسی و خرافات درست نیست و در صورت اقدامات کارشناسی و به موقع، جای نگرانی وجود ندارد.
همزمان با سیل اخیر امسال، اوایل هفته گذشته خبرهایی در فضای مجازی منتشر شده که گروهی از ملخ‌های مهاجم از سوی عربستان به سمت ایران در حرکتند و سازمان جهانی فائو نیز اعلامیه صادر کرد که هجوم این ملخ‌ها می‌تواند امنیت غذایی در ایران را به خطر بیاندازد. سعید معین، مدیر مبارزه با آفات عمومی و همگانی سازمان حفظ نباتات نیز گفته است که امسال وضعیت به مراتب بدتری نسبت به سال‌های گذشته در زمینه هجوم ملخ‌ها داریم، چرا که تجمع دسته‌های ملخ در عربستان سعودی ایجاد شده و به صورت گروه گروه این ملخ‌ها در حال حمله به شمال شبه جزیره عربستان و نهایتاً مرزهای جنوبی ایران هستند. مدیر مبارزه با آفات عمومی و همگانی سازمان حفظ نباتات می‌گوید: آماده مقابله و مبارزه با ملخ‌هایی که از شبه جزیره عربستان به سمت ایران می‌آیند هستیم و تنها نیاز ما اعتباراتی است که پیش‌بینی کرده و هنوز دریافت نکرده‌ایم.
حشرات به لحاظ تعداد بیشترین موجودات روی کره زمین را تشکیل می‌دهند و از حدود 500 میلیون سال پیش بر روی کره زمین زندگی می‌کردند و به دلیل همین قدمت، سازگاری‌های مختلف و موفقیت‌های زیادی در طبیعت دارند. ملخ‌ها هم گروهی از این حشراتند. بیشتر حشرات برای انسان مفید هستند اما تعدادی از آنها زیان‌آورند که ملخ نیز جزو آنها به حساب می‌آید. البته در کشور ما ملخ بومی نیز وجود دارد و این ملخ‌ها عموما از گیاهان، باغات، مراتع و مراکز کشاورزی تغذیه می‌کنند، اما چند گونه دیگر ملخ مثل ملخ آسیایی و ملخ صحرایی وجود دارد که از کشورهای دیگر وارد ایران می‌شود و از این رو بومی ایران به حساب نمی‌آیند.
*بارندگی باعث افزایش ملخ‌ها می‌شود
کامبیز مینایی، رئیس دانشگاه جهرم و حشره‌شناس می‌گوید: این ملخ‌ها معمولا در شرق و مرکز آفریقا و عربستان به صورت انفرادی زندگی می‌کنند، ولی زمانی که بارندگی در این مناطق بیابانی و صحرایی زیاد شده و به واسطه آن مراتع نیز زیاد می‌شوند، بیشتر غذا می‌خورند بیشتر زاد و ولد می‌کنند و جمعیتشان به سرعت بالا می‌رود. از همین رو وقتی به مرور زمان مراتع به اتمام رسید، آنها به دنبال منبع تغذیه جدید می‌گردند.
وی ادامه می‌دهد: ملخ‌ها از طریق سیستمی که در بدنشان دارند به وسیله یک سری پارامترها از جمله باد ، دما و حتی رطوبتی که باد با خود می‌آورد متوجه می‌شوند در کدام منطقه مراتع خوبی وجود دارد. بنابراین زمانی که مراتع جایی که در آن حضور داشتند به پایان رسید، ناگزیرند به سمت جایی که مراتع بیشتری وجود دارد، حرکت کنند. در کشور ما این شرایط از حدود بهمن‌ماه تا خرداد ماه فراهم است.
به گفته رئیس دانشگاه جهرم این ملخ‌ها قادرند از دریا عبور کنند و به همین دلیل نام دیگر آنها «ملخ دریایی» است. این ملخ‌ها زمانی که به صورت گروهی تشکیل می‌شوند، جمعیتشان گاه به 100 تا 200 میلیون عدد می‌رسد و همه با هم حرکت می‌کنند و این می‌تواند مشکل ایجاد کند. این ملخ‌ها هم بال دارند و هم پای جهنده، یعنی هم می‌جهند و هم می‌پرند. به ملخ‌ها در دوره نوزادی، پوره گفته می‌شوند. وقتی ملخ‌ها بال ندارند و پوره هستند یا بال کوتاه دارند با جهیدن حرکت می‌کنند و خودشان را به جاهایی که می‌خواهند می‌رسانند. بعد از مدتی که بال در می آورند سرعت گسترش‌شان بیشتر می‌شود.
*حمله اخیر در 40 سال اخیر بی‌سابقه است
مینایی می‌گوید که ما کمتر سالی را در کشور داشتیم که ملخ‌ها وارد کشور نشده باشند اما هجوم آنها در این حد نبوده است. درسال های قبل انقلاب مشابه همین حمله امسال پیش امده است، به نظر می آید که حمله امسال ملخ‌ها در چهل سال اخیر بی‌سابقه بوده است. چنین حجم حمله‌ای را مردم در جنوب کشور به یاد دارند.
مینایی ادامه می‌دهد: سازمانهایی در دنیا مثل سازمان فائو همیشه جمعیت ملخ ها را پایش و ردیابی می‌کنند که آیا این ملخ‌ها می‌خواهند از فاز انفرادی به فاز مهاجم تبدیل شوند؟ علت این که فائو وارد این داستان شده و سازمان‌های بین‌المللی به این موضوع وارد می‌شوند این است که این حمله به امنیت غذایی انسان‌ها ربط دارد. ملخ ها اگر به فاز مهاجرت دربیایند و جمعیت زیادی داشته باشند می‌توانند هرچه سبزینگی در پیش رو دارند از بین ببرند.
*ملخ‌ها باید در راه ورود به کشور از بین بروند
بعضی حشرات به صورت اختصاصی تغذیه می‌کنند. مثلا آفتی داریم که فقط از گندم تغذیه می‌کنند. بدی ملخ‌ها این است که از مزارع و مراتع و باغات همزمان تغذیه می‌کنند و خسارت زیادی ایجاد می‌کنند.
استاد دانشگاه شیراز می‌افزاید: مهمترین مرحله مبارزه با ملخ این است که بتوانیم جمعیت ملخ‌ها را پایش کنیم. سازمان حفظ و نباتات وزارت جهاد کشاورزی، قبل از عید دنبال این بود که آیا این گونه ملخ‌ها به‌صورت مهاجم و گروهی در کشور پیدا می‌شوند یا نه. چون زمانی‌که ملخ‌ها پخش شوند مبارزه با آنها مشکل است و استفاده گسترده از سموم در سطح شهرها و باغات، عواقب و آثار زیست محیطی بدی به همراه دارد و باعث می‌شود موجودات مفید نیز از بین بروند. بنابراین در سیاست مبارزه با ملخ، تمرکز روی این است که ما جلوی ورود ملخ را بگیریم. حتی در بعضی از منابع توصیه شده است کانال یا خندق حفر کرده و جلوی ورود ملخ را در مناطقی گرفته شود یا این که آنها در راه ورود به کشور یا ابتدای ورود به کشور از بین می‌روند.
به گفته مینایی در حال حاضر پراکندگی ملخ‌ها در هرمزگان بیشتر شده و مشکل اصلی در استان هرمزگان است و بقیه استان ها در حالت هشدار قرار دارند. این طور نیست که در استان فارس در مزارع ملخ ببینید. اما کارشناسان در حال پایش هستند تا به محض مشاهده مبارزه را انجام بدهند.
مینایی درباره خسارتی که این ملخ‌ها به گیاهان می‌زنند، می‌افزاید: بعضی از حشرات قطعات دهانی مکنده دارند و سمی را وارد گیاه می‌کنند. ملخ این توانایی را ندارد و قطعات دهانی جونده دارد و گیاه را می‌خورد. آنها برگ و اندام‌های دارای سبزینگی و ساقه‌های جوان را می‌خورند. مثلا اگر الان گندم کشت شده و به مرحله خوشه رسیده باشد، آنها برگ‌های خوشه‌ها را می‌خورند، به همین دلیل آن گیاه بعد از مدتی توانایی‌اش را برای تولید محصول از دست می‌دهد، چون گیاه با برگ‌هایش فوتوسنتز می‌کند.
*این پدیده سیاسی نیست بلکه طبیعی است
این استاد دانشگاه موضوع دیگری را هم مطرح می کند که آیا عربستان می‌تواند نقشی در این حمله داشته باشد یا نه؟ او می‌گوید: الان همه مسائل سیاسی شده، مدیران سازمان حفظ نباتات برخی استان‌ها پرسیدند که آیا ورود ملخ می‌تواند عمدی باشد یا اینکه ممکن است عربستان دستی در کار داشته باشد؟ این که شما از حشرات به عنوان ابزاری برای تروریسم استفاده کنید در جهان علم امکان پذیر است. یعنی از یک حشره به عنوان عامل بیوتروریسم استفاده کنید. اما شواهدی در دست نداریم که دولت عربستان بخواهد عمدا این کار را کرده باشد، مگر اینکه دولت عربستان مثل ریزگردها وظیفه مبارزه خودش را در مورد این ملخ‌ها در منطقه به خوبی انجام نداده باشد.
از نظر من مسئله نمی‌تواند سیاسی باشد. شرایط آب و هوایی و ویژگی‌های زیستی ملخ‌ها این اتفاق را اجتناب‌ناپذیر می‌کند. این هم قابل پیش‌بینی است و فائو در سایت خود هشدار داده است. الان هم خوشبختانه همه چیز تحت کنترل است. در حال حاضر با پیشرفت‌ها تکنولوژیک امروزی و کارشناسانی که ما در این عرصه داریم این طور نیست که شب بخوابیم و صبح بیدار شویم و ملخ تمام مراتع را خورده باشد، چنین اتفاقی در قدیم می‌افتاد. البته ما باید هشیار باشیم و اگر به موقع سم‌پاشی در مرزها را انجام دهیم، جای نگرانی نیست و همه چیز قابل کنترل است. مردم این مساله را نباید به خرافات و سیاست ربط دهند، چرا که این موضوع کاملا طبیعی است.