واکنش ها به پیشنهادات انتخاباتی سعید حجاریان

به تازگی سعید حجاریان در خصوص راهبردهای جریان اصلاح‌طلبی در سال 98 یادداشتی را منتشر کرد که طبق اعلام برخی رسانه های داخلی، برای نخستین بار بر روی وبگاه اصلاح ‌طلب 'مشق نو' قرار گرفت و در آن به برنامه‌های آینده جریان اصلاحات و حضور مشروط در انتخابات اشاره شده است که این مطالب با واکنش های بسیار گسترده ای در میان جریان های سیاسی روبرو شد.
بررسی امروز(26 فروردین ماه) روزنامه ها، خبرگزاری ها و تارنماهای داخلی نشان می دهد که رسانه های اصلاح طلب بر بخش هایی از یادداشت این تئوریسین اصلاحات، خرده گرفته و نوشتند: سعید حجاریان گرچه سخنگوی تمام اصلاح‌طلبان نیست اما به هر روی به عنوان یک شخصیت مهم در میان اصلاح‌طلبان سخنانش قابل تأمل است اما اینکه تمام اصلاح‌طلبان بر موضع اعلامی او حرکت کنند، بعید به نظر می‌رسد.
این رسانه ها، ایده حجاریان مبنی بر شرکت مشروط در انتخابات را ایده ای بسیار کهنه دانسته و تاکید کردند: تجویز تحریم انتخابات و شرط گذاشتن بر آن، به میزانی ورشکسته است که دیگر محل بحث اصلاح‌طلبان نیست.
برنامه های جریان اصلاح طلبی در سال جاری و سرنوشت گفتمان اعتدال در کشور از دیگر محورهایی مورد توجه رسانه های اصلاح طلب است.
اما رسانه های اصولگرا، اظهارات سعید حجاریان را تکمیل پازل آخر فتنه اقتصادی به منظور ایجاد حصار امنیتی برای بانیان اغتشاش تلقی و اظهار کردند:این اظهارات از آنرو عجیب و قابل تأمل‌اند که وی نسخه 'باید سر خود را پایین نگه دارند' را برای کسانی می‌پیچد که هریک فرماندهی یکی از جناحین فتنه اقتصادی را بر عهده دارند!.
برنامه های جریان اصلاح طلبی در انتخابات آتی و کاهش محبوبیت مردمی جریان اصلاح طلب از دیگر محورهای مورد توجه رسانه های اصولگرا است.

رسانه های اصلاح طلب
..............................
**واکنش ها به یادداشت حجاریان درباره شرکت مشروط در انتخابات
خبرآنلاین در بازتاب یادداشت حجاریان نوشت: سعید حجاریان از تئوریسین های برجسته جبهه اصلاحات در یادداشتی هفت پیشنهاد به هم جبهه ای های خود در آستانه انتخابات ارائه کرد.حجاریان در یادداشت خود تأکید کرد: مقدمه هر نوع کنش‌گری سیاسی، از جمله سیاست‌ورزی اصلاح‌طلبانه‌ در چنین شرایطی ارائه تصویری دقیق و روشن از وضعیت امروز و ماه‌های آتی است تا در پرتو آن، جهت‌گیری و خط‌ مشی‌ها مشخص و به هنگام شود... این چهره برجسته جریان اصلاحات در ادامه افزود: اصلاح‌طلبی در سال 98، با توجه به وضعیت سیاسی داخل و خارج و همچنین شرایط اقتصادی و معیشتی، در ابعاد مختلف نیازمند چابک‌سازی و نواندیشی است اما اساسی‌ترین موضوع، «بقای اصلاح‌طلبی» است. حجاریان در ادامه اتخاذ موضعی ترکیبی از «آرامش فعال» و «فعالیت تمام قد» را به اصلاح طلبان پیشنهاد می کند.وی در بخشی از این یادداشت با لحنی تهدیدآمیز درخصوص انتخابات امسال نوشت: شاید عقلانی‌ ترین راهبرد را بتوان در «مشارکت مشروط»‌ جست؛ از فرصت انتخابات استفاده کرد ولی چنان چه شروط مطرح شده برآورده نشد، عطای انتخابات را به لقایش بخشید. 

روزنامه شرق در مطلبی با عنوان 'بقای اصلاح‌طلبی با مردم یا بدون مردم؟' به بررسی یادداشت اخیر سعید حجاریان درباره شرکت مشروط در انتخابات پرداخت و نوشت: او در یادداشت تازه خود گفته است که باید شرکت در انتخابات مشروط باشد و اگر شروط مطرح‌ شده محقق نشود، عطای انتخابات را به لقایش می‌بخشیم... حجاریان در بخش دیگری از یادداشت خود یک نکته عجیب را اظهار کرده است. او درباره چگونگی حفظ آرامش‎ توسط اصلاح‌طلبان نوشته است: «به‌ لحاظ منطقی و باتوجه به پیشینه تاریخی، چنانچه اصلاح‌طلبان و معترضان به وضع معیشت یک‌صدا شوند، نخستین گزینه برخورد قهری، اصلاح‌طلبان خواهند بود، نه توده مردم حاضر در خیابان. از این‌رو اصلاح‌طلبان ضمن تمرکز بر عدالت به ‌معنی‌الاعم، به‌ تعبیری باید سر خود را پایین نگه دارند تا از این توفان به سلامت گذر کنند».
شرق در ادامه نوشت: این سخن قدری رنگ‌وبوی کاسب‌کاری سیاسی دارد. در حقیقت حجاریان می‌گوید که اگر مردم به وضع موجود معترض شدند، اصلاح‌طلبان باید اعتراض‌های ایشان را نادیده بگیرند تا مبادا گزندی به آنها برسد. حجاریان باور دارد که اصلاحات یک ‌جنبش فراگیر اجتماعی است؛ چنین تفکری با سخن سیاسی اخیر در تضاد قرار دارد. مضافا آنکه مخالفان دیدگاه حجاریان همواره تأکید می‌کنند که ضرورت دارد در عرصه قدرت باقی بمانیم و این در حالی است که گویا حجاریان با چنین تفکری مخالف است. حال چگونه ممکن است که چنین فردی برای بقای سیاسی اصلاحات به صراحت اعلام کند که باید سر خود را پایین نگه داشت تا از این بحران به سلامت گذشت؟ حتی اگر برای بقای سیاسی اصلاحات چنین کاری نیز لازم باشد، تئوریزه‌کردن آن قدری خطرناک به‌نظر می‌رسد... در نهایت باید گفت که سعید حجاریان گرچه سخنگوی تمام اصلاح‌طلبان نیست اما به هر روی به عنوان یک شخصیت مهم در میان اصلاح‌طلبان سخنانش قابل تأمل است اما اینکه تمام اصلاح‌طلبان بر موضع اعلامی او حرکت کنند، بعید به نظر می‌رسد و شاید در آینده‌ای نه‌چندان دور و در بزنگاه انتخابات شاهد بالاگرفتن اختلافات نیروهای سیاسی اصلاح‌ طلب با یکدیگر باشیم.
(تارنمای فرارو نیز این مطلب را بازنشر داد)

به گزارش تارنمای نامه‌نیوز، نیروهای جریان اصلاحات روزهایی را سپری می‌کنند که هنوز نمی‌دانند باید چه رویکردی نسبت به انتخابات مجلس در پیش بگیرند. برخی از آنها انتخابات همچنان راه برون‌رفت از بحران می‌دانند و برخی دیگر باور دارند که اگر قرار باشد پیش‌نیازهای لازم محقق نشود، باید عطای انتخابات را به لقایش بخشید. روز گذشته سایت «مشق نو» یادداشتی از سعید حجاریان را منتشر کرد که امروز مورد توجه تعدادی از رسانه‌های اصلاح‌طلب قرار گرفت. حجاریان در آن یادداشت پیشنهادهایی برای چگونگی مواجه با امر انتخابات به اصلاح‌طلبان داده است؛ از جمله آنکه او گفته است که باید در انتخابات به صورت مشروط وارد شد و اگر آن شروط تحقق نیافت باید به سمت تحریم انتخابات پیش رفت.
اسماعیل گرمی مقدم، فعال سیاسی اصلاح‌طلب و عضو شورای مرکزی حزب اعتماد ملی در گفت و گو با نامه نیوز می‌گوید: ایده آقای حجاریان مبنی بر شرکت مشروط در انتخابات و در صورت لزوم تحریم انتخابات بسیار کهنه است. تجویز تحریم انتخابات و شرط گذاشتن بر آن، به میزانی ورشکسته است که دیگر محل بحث اصلاح‌طلبان نیست زیرا به وضوح نتیجه این رویکرد را در انتخابات مجلس هفتم و شورای شهر دوم دیدیم... از دید من آقای حجاریان تنها یک فعال سیاسی است و نمی‌توان اظهارات او را موضع اصلاح‌طلبان دانست. تردید نکنید که شورای هماهنگی اصلاح‌طلبان نظراتی متفاوت از آقای حجاریان دارد و عموم اصلاح‌طلبان بر این باورند که باید در انتخابات مجلس سال98 جبهه‌ اصلاحات حضور فعالی داشته باشد.

روزنامه اعتماد در مطلبی نوشت: صدایی که از احزاب اصلاح‌طلب و اصولگرا به گوش می‌رسد نشان می‌دهد که آنها کم‌کم برای دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی آماده می‌شوند. اما در این میان صداهایی متفاوت از اردوگاه اصلاح‌طلبی نیز شنیده می‌شود که حضور در انتخابات را «مشروط» اعلام کرده‌اند. سعید حجاریان، تئوریسین جریان اصلاحات دو روز پیش یادداشتی در «مشق نو » منتشر کرد که در بخشی از آن به همین نکته پرداخت که می‌توان در صورت تحقق شرایطی به صورت مشروط در انتخابات شرکت کرد. او پیش از این نیز در مورد حضور در انتخابات به هر قیمتی صحبت کرده‌بود.

**برنامه های جریان اصلاح طلبی در سال جاری
روزنامه شرق در مطلبی نوشت:سعید حجاریان در روز‌های گذشته در یادداشتی درباره راهبرد جریان اصلاح‌طلبی در سال 98 نکاتی را برشمرده بود که گوشه‌چشمی هم به انتخابات داشت. با غلامحسین کرباسچی که به‌تازگی دوباره دبیر کل حزب کارگزاران شده است، خواستم در‌این‌باره گفت‌وگو کنم؛ اما تأکید کرد که نمی‌خواهد درباره اظهارنظر چهره‌ها و اشخاص صحبت کند. پس روی سؤال‌ها را به سمت‌وسوی این موضوع بردم که جریان اصلاح‌طلبی در سال 98 باید چه برنامه‌ای داشته باشد...غلامحسین کرباسچی دبیر کل حزب کارگزاران در گفت و گو با شرق گفت: اصل مسئله این است که اصلاح‌طلبان فضایی را در کشور به وجود بیاورند که فضای ناامنی و عدم اعتماد سیاسی از جانب مردم و حکومت شکل نگیرد؛ یعنی مردم به اصلاح‌طلبان، اصولگرایان و مجموعه حکومت بدبین نباشند و حکومت هم فضایی را برای کسانی که منتقد هستند فراهم کند تا شرایط بدبینی و سوءظن نسبت به یکدیگر در کمترین حالت ممکن باشد....رفتار اصلاح‌طلبان باید طوری باشد که دلسوزی و صمیمیت آنها نسبت به مسائل کشور و غیرسیاسی عمل‌کردن آنها مشهود باشد. الان شما بین مردم هم که باشید و آنهایی که ممکن است رأیی به اصلاح‌طلبان داده باشند، برداشت آنها این نیست که اصلاح‌طلبان فقط به خدمت یا حل مشکلات سیاسی فکر می‌کنند، مردم فکر می‌کنند که اینها هم دنبال قدرت یا پیداکردن جایی در حاکمیت هستند. اصلاح‌طلبان باید رفتارشان به‌گونه‌ای باشد که هم حاکمیت و هم مردم و نیز برون‌داد این جریان نشان بدهد که به‌جای رقابت‌های سیاسی به فکر نارسایی‌ها و حل آنها هستند... بحث من این است که در شرایط بحرانی همه فکر مسائل و مشکلات کشور باشند و به‌جای مباحث انتزاعی راه‌حل ارائه بدهند. 
(نامه نیوز و خبر آنلاین نیز این مصاحبه را بازنشر دادند)

روزنامه آرمان در یادداشتی نوشت: همچنان هویت اصلاح‌طلبی پا برجاست و تا زمانی که شخصیت‌های بزرگ جریان اصلاحات احزاب و گروه‌های اصلاح‌طلب وجود دارند این جریان باقی خواهد ماند. مهم این است که در این مسیر اصلاح‌طلبان سعی کنند مرزهای هویتی خود را شفاف‌تر کنند تا در آینده جریان اصلاحات را به عنوان جریانی سیاسی با خلوص بیشتر در عرصه فعالیت سیاسی بشناسند. مهم‌ترین مساله‌ای که جریان اصلاحات با آن دست به گریبان است بی‌اعتمادی مردم است که به واسطه افرادی ایجاد شد که با تابلو و نشان جریان اصلاحات وارد عرصه قدرت شدند اما تعهد خود را به اصول اصلاح‌طلبی ادا نکردند. آنچه امروز مردم را به شدت رنجیده می‌کند تبعیض و فساد است. بخش‌هایی به دلیل اینکه دولت یک دولت برآمده از جریان اصلاحات بود بعضا سکوت کردند و این امر موجب رویگردانی مردم شد. جریان اصلاحات برای فعالیت در آینده نیازمند این است که در اشخاص و افرادی که نماینده اصلاح‌طلبی هستند و در مجلس و دولت و سایر نهادها حضور دارند، بازنگری جدی صورت دهد.

حسن رسولی عضو شورای شهر تهران، استاندار سابق لرستان و خراسان در گفت و گو با آرمان گفت: امروز متاسفانه یا خوشبختانه هیچ ‌کدام از قوای 3 گانه کشور تحت مدیریت اکثریت مدیران اصلاح‌طلب قرار ندارند. نه‌ تنها قوای سه گانه بلکه دیگر نهادها نیز توسط اصلاح‌طلبان اداره نمی‌شوند...در چنین شرایطی که سرمایه اجتماعی کاهش و مشکلات فقر، بیکاری و سایر مشکلات معیشتی افزایش یافته، طبیعی است که آنچنان که رئیس دولت اصلاحات گفته اگر فردا فرضا بخواهیم انتخابات برگزار کنیم به احتمال بسیار زیاد اکثر مردم مثل سال‌های 76 و 96رابطه متقابل مثبتی را با حوزه سیاست و انتخابات برگزار نخواهند کرد. معنای این حرف اثبات ناکارآمدی اصلاح‌طلبان نیست چرا که اصلاح‌طلبان در کلان اداره کشور کاره‌ای نیستند و نشان ‌دهنده وجود نارضایتی عمومی، عدم امید به آینده و فقدان انسجام در اداره دولت است... من فکر می‌کنم به میزانی که ما با کاهش نارضایتی و افزایش امید به آینده مواجه باشیم در چنین بستری اقبال اکثریت عمومی مردم متوجه اصلاح‌طلبان خواهد بود تا اصولگرایان.

**سرنوشت گفتمان اعتدال در کشور
آرمان نوشت: گفتمان اعتدال که پس از گفتمان «رادیکال- پوپولیسم» احمدی‌نژاد روی کار آمد این روزها در سراشیبی عمر خود قرارگرفته و آینده آن در وضعیت مبهمی است. اگرچه فاصله دولت حسن روحانی با اصلاح‌طلبان در دور دوم ریاست‌جمهوری وی بیشتر از گذشته شد، اما دولت حسن روحانی همچنان مولود جریان اصلاح‌طلبی به‌شمار می‌رود و موفقیت و یا شکست آن در نهایت در کارنامه اصلاح‌طلبان نوشته خواهد شد. با این وجود به‌نظر می‌رسد اصلاح‌طلبان دچار یک غفلت تاریخی و خلأ استراتژی برای دوران پس از گفتمان اعتدال شده‌اند. به هر حال گفتمان اعتدال با همه نقاط ضعف و قوتش نیاز به مراقبت دارد تا در آینده به‌عنوان یک گفتمان خلاق در فضای سیاسی کشور وجود داشته باشد. این در حالی است که در شرایط کنونی این گفتمان در فضایی مبهم رهاشده و اتاق فکر جریان اصلاح‌طلبی ‌استراتژی آینده‌نگرانه‌ای برای حفظ و یا ارتقای این گفتمان درنظر نگرفته است. 
آیت‌ا... محسن غرویان استاد حوزه علمیه قم نیز در گفت و گو با آرمان گفت: سرنوشت گفتمان اعتدال بیشتر به دست کسانی است که این گفتمان را پیش می‌برند و در آینده نیز پیش خواهند بُرد. آقای روحانی نیز در شش‌سال گذشته نماینده گفتمان اعتدال در کشور بوده‌اند و موفق شده‌اند افکار و اندیشه‌هایی را که مبتنی‌بر میانه‌روی و اعتدال بوده تا حدودی در کشور به پیش ببرند. با این وجود سرنوشت گفتمان اعتدال زمانی مشخص می‌شود که گفتمان و نماینده گفتمان بعدی حاکم بر کشور مشخص شود. گفتمان اعتدال مفهومی فراگیر دارد و در جریان‌های مختلف سیاسی می‌توان مصادیق آن را یافت. این وضعیت هم در جریان اصلاحات وجود دارد و هم در جریان اصولگرا. خاصیت گفتمان اعتدال چنین اقتضا می‌کند که در بین هر دو جریان سیاسی کشور دارای پایگاه باشد. به همین دلیل شرایط برای ادامه گفتمان اعتدال در کشور مهیاست و می‌توان از چهره‌های معتدل در هر دو جریان سیاسی کشور افرادی را انتخاب کرد که مشی اعتدالی را درآینده نیز ادامه بدهند. نباید شرایطی در کشوز به وجود بیاید که گفتمان مقابل و ضد اعتدال قدرت بروز و ظهور پیدا کند. پتانسیل‌های انسانی زیادی در جریان اصلاحات و حتی اصولگرا برای ادامه‌دادن مسیر گفتمان اعتدال وجود دارد. باید از کسانی در این زمینه استفاده کرد که در طیف فکری اعتدالی تعریف شوند. 
(خبرآنلاین نیز این مصاحبه را بازنشر داده است)

رسانه های اصولگرا
.......................
**واکنش ها به یادداشت حجاریان درباره شرکت مشروط در انتخابات
روزنامه خراسان ضمن بازتاب یادداشت سعید حجاریان، گفت و گوی اسماعیل گرامی مقدم، فعال سیاسی اصلاح ‌طلب و عضو شورای مرکزی حزب اعتماد ملی با نامه نیوز را بازنشر داد و به نقل از وی نوشت: ایده آقای حجاریان در انزواست و عموم اصلاح‌طلبان ضمن ارائه انتقادهای خود در انتخابات امسال حضور گسترده ای خواهند داشت.

خبرگزاری تسنیم نیز در مطلبی با عنوان 'مشارکت مشروط، تئوری انتخاباتی حجاریان برای اصلاح طلبان' نوشت: سعید حجاریان طی یادداشتی با اشاره به انتخابات آتی مجلس شورای اسلامی و مسئله مشارکت مردم در انتخابات، بحث ' مشارکت مشروط' را طرح و نفس مشارکت مردم در تعیین سرنوشت خود را به چالش کشید.

مشرق نیوز نیز در مطلبی با عنوان ' هواشناسی حجاریان درباره طوفان و سیل و آتش!'نوشت: سعید حجاریان، فعال سیاسی اصلاح‌طلب که چندی قبل در یادداشتی با کنایه نوشته بود «مردم به مثابه سیل اخیر در خیابان‌های کشور جاری می‌شوند و اعتراض می‌کنند »به تازگی در مطلبی که در یک وبگاه اصلاح‌طلب منتشر کرد؛ با اشاره به همین رخداد، تأکید کرد:«به‌لحاظ منطقی و با توجه به پیشینه تاریخی، چنانچه اصلاح‌طلبان [دارای پروژه سیاسی مشخص] و معترضان به وضع معیشت یک‌صدا شوند نخستین گزینه برخورد قهری، اصلاح‌طلبان خواهند بود نه توده مردم حاضر در خیابان. از این رو اصلاح‌طلبان ضمن تمرکز بر عدالت به‌معنی‌الاعم، به‌تعبیری باید سر خود را پایین نگه دارند تا از این طوفان به سلامت گذر کنند. این مدل درباره انتخابات نیز کاراست .»
مشرق نیوز در ادامه افزود:این اظهارات سعید حجاریان که می‌توان آنها را تکمیل پازل آخر «فتنه اقتصادی» به منظور ایجاد حصار امنیتی برای بانیان اغتشاش تلقی کرد؛ از آنرو عجیب و قابل تأمل‌اند که وی نسخه 'باید سر خود را پایین نگه دارند' را برای کسانی می‌پیچد که هریک فرماندهی یکی از جناحین فتنه اقتصادی را بر عهده دارند!.این در حالی است که توصیه «سرت را پایین نگه دار» به کسانی تعلق دارد که نقشی در بروز یک حادثه ندارند و برای آن بستر سازی و زمینه‌سازی نکرده‌اند...«سعید» خوب می‌داند که این مسئله در ذهن مردم و چشمان ناظر نظام پاک نخواهد شد که او چگونه از چند سال قبل بر آتش نارضایتی و سیاه‌نمایی از اوضاع کشور دمیده است و حتی چگونه راه «خیابان» را نیز به مردم نشان داده است . گناهی بالاتر از اینکه افرادی طی چند سال اخیر با سیاه‌نمایی از اوضاع کشور، صراحتاً گِرای خیابان را به مردم داده‌اند، از این گفته‌اند که نظام جمهوری اسلامی ایران «آفت» زده است و سال 98 سال بی‌ثباتی است ؟!
تارنمای الف نیز یادداشت سعید حجارییان را با عنوان ' نسخه جدید حجاریان برای اصلاح طلبان' منتشر کرد.

** برنامه جریان اصلاح طلبی در انتخابات آتی
به گزارش روزنامه رسالت، علی بختیاری قائم ‌مقام شورای مرکزی حزب ندای ایرانیان گفت: اصلاح‌طلبان و خاتمی پشتوانه سیاسی دولت روحانی بودند.وی با اشاره به جلسه برگزار شده رئیس دولت اصلاحات با فراکسیون امید در سال گذشته و نامه اخیر صادق زیباکلام به خاتمی درباره به بن‌بست رسیدن جریان اصلاحات، اظهار کرد: اصلاح‌طلبان ‌خواسته یا ناخواسته از روحانی در انتخابات ریاست‌ جمهوری سال 96 و 92 حمایت کردند و باید پاسخگوی مشکلات دولت هم باشند...وی ادامه داد: مردم دیگر تمایل سیاسی به جایگاه اصلاح طلب یا اصولگرا در جامعه ندارند.وی با اشاره به نامه صادق زیباکلام به رئیس دولت اصلاحات اعلام کرد: اینکه اصلاح‌طلبان استراتژی خاصی نداشتند را باید بررسی کرد که اگر استراتژی مناسبی وجود نداشته باید بازنگری شود.این فعال سیاسی اصلاح‌طلب تأکید کرد: اصلاح‌طلبان و دولت از هم جدا نیستند و این دو در انتخابات ریاست‌ جمهوری و مجلس شورای اسلامی با هم ائتلاف کردند.بختیاری با ابراز امیدواری به اینکه در انتخابات آینده گزینه خاص اصلاح‌طلبان در فرایند انتخاباتی قرار بگیرد، خاطرنشان کرد: هیچ تصمیمی مبنی بر اینکه اصلاح‌طلبان از روحانی عبور کنند در شورای عالی سیاستگذاری و فضای کلی اصلاحات وجود ندارد.

**کاهش محبوبیت مردمی جریان اصلاح طلب
به گزارش تارنمای مشرق نیوز، صادق زیبا کلام می‌گوید، اصلاح‌طلبان بخش قابل توجهی از محبوبیت‌شان را از دست داده‌اند.او در نامه‌ای به خاتمی نوشت: اظهارنظر اخیرتان در دیدار با شماری از اعضای فراکسیون امید مبنی بر اینکه «مردم دیگر به توصیه ما مبنی بر شرکت در انتخابات توجهی نخواهند کرد.» مبیّن بحران عمیقی است که جریان اصلاحات مدت‌ها گرفتار آن شده و رهبری اصلاحات نیز هیچ گامی برای مواجهه با آن برنداشته است.در اینکه اصلاح‌طلبان بخش قابل توجهی از محبوبیت‌شان را از دست داده‌اند تردیدی نیست. بسیاری از اقشار تحصیل‌کرده و جوان‌تر در دو انتخابات 94 و 96 به اصرار و ترغیب اصلاح‌طلبان شرکت کردند؛ اما عملکرد فراکسیون امید و از آن بدتر عملکرد آقای روحانی سبب شده که آنها دیگر در انتخابات شرکت نکنند.زیبا کلام می‌افزاید: ریختن همه تقصیرها بر گردن مجلس و آقای روحانی، ندیدن ابعاد گسترده‌تر بحران اصلاح‌طلبان است. علیرغم آن‌که بیش از دو دهه از شکل‌گیری اصلاحات می‌گذرد اما بسیاری از رای‌دهندگان نمی‌دانند خواسته‌های این جریان کدام هستند و اساساً چه تفاوتی میان آنان با اصولگرایان وجود دارد.