راز استعفای ظریف

پرسش:استعفای ناگهانی محمد جواد ظریف از مقام وزارت امورخارجه یا بهتر بگوییم علنی سازی این استعفا، ایران و جهان را در حیرت فرو برد اگرچه کسانی در ایران بودند که برای شنیدن این خبر چندان حیرت زده نشدند. اما علت این استعفا با هر میزان حیرتی که آفرید، چه بود؟

این طور که پیداست محمدجواد ظریف پیش از این چندین بار استعفا کرده بود اما یا خود سپس منصرف شده و یا با آن موافقت نشده بود، او هرگز این موارد استعفا را اعلان عمومی نکرده بود و به کار خود در این مقام برگشته بود.

اما ظاهراً دست کم از نظر محمدجواد ظریف استعفای دیشب  و یا علت آن، آن قدر جدی است که او آن را عمومی کرده است که نشان از تفاوت این دفعه با دفعات قبل دارد. ضمن اینکه معمولاً عرف نبوده است که وزیر قبل از قرارگرفتن استعفانامه اش در کارتابل رییس جمهور، آن را علنی سازد که شاید به لطف وسایل نوین ارتباطی است که او ابتدا و قبل از همه آن را در شبکه اجتماعی منتشر کرد تا مردم و مخاطب عام را خطاب قرار دهد آن هم شبکه اینستاگرام که نه مثل توییتر، پلتفرم محبوب محمدجواد ظریف نیست. اگرچه قبل از او هم عباس آخوندی وزیر راه وشهرسازی با استفاده از ابزار شبکه اجتماعی استعفای خود را اعلام کرده بود.

حال که می دانیم استعفای ظریف مسبوق به سابقه است، در تحلیل روابط  علی و متغیرها باید ببینیم چه چیزی، چه رویدادی رخ داده که استعفای او را به حدی جدی کرده که آن را علنی ساخته است. علت هرچه بوده عامل زمان در آن دخالت داشته یه این معنا که چون استعفای ظریف به سرعت انجام شده و به وقت نامتعارف ( شب هنگام ) اعلام و عملی شده است بنابراین علتی در همان نزدیکی زمانی رخ داده که ظریف را از سر برخورندگی واداشته تا اقدام به استعفای شبانگاهی کند.

در روز دوشنبه که شب آن این استعفا رخ داد، واقعه درخوری در حوزه سیاست خارجی یا اظهارات مقامات درباره سیاست خارجی و یا اتفاقی دیگر که بتوان آن را در حد و ظرفیت واداشتن ظریف به استعفا پنداشت نمی توان یافت مگر یک رویداد که خود آن رویداد نیز غیرمنتظره و از قبل اعلام نشده صورت گرفت؛ سفر بشار اسد رییس جمهوری عربی سوریه به تهران.

بشار اسد در این سفر غیرمنتظره دو دیدار با رهبر انقلاب و ریاست جمهوری انجام داد که غیر از صحبت های متعارف و معمولی که در این دیدارها صورت گرفت اتفاق حائز اهمیتی رخ نداد که بتوان آن را علت یا ربطی با استفعای ظریف دانست الا اینکه یک اتفاق نادر در این دو دیدار رخ داد که شاید بتوان با آن راز و علت اسعتفای ناگهانی محمد جواد ظریف را گشود و آن عدم حضور وی (ظریف) در هر دو دیدار است. در اتفاقی نادر؛ در چنین دیدارهایی در جمهوری اسلامی، وزیر امورخارجه ایران که مسئول و پاسخگوی رسمی سیاست و روابط خارجی است، حضور ندارد.

 

 

درعکسی( که همه جا منتشر نشده) از دیدار بشار اسد با رهبر انقلاب برخلاف پروتکل های جاری در دیدارهای رهبری، نه تنها رییس جمهور و حتی معاون اول وی حضور ندارند، بلکه شخص محمدجواد ظریف وزیرامورخارجه نیز حضور ندارد. درعکس زیر(مربوط به دیدار بشار اسد با رهبر انقلاب) جای مقام رییس جمهور و یا معاون اول وی در کنار بشار اسد بر روی کاناپه ویزه دیدارهای مقامات خارجی،خالی است و در سمت چپ عکس، از بالا محمدی گلپایگانی رییس دفتر رهبر انقلاب و بعداز وی بلافاصله علی اکبر ولایتی مشاور بین المللی رهبر انقلاب قرار گرفته اند که دست کم می توانست یکی از این دوجا از آن ظریف باشد.

برخی رسانه ها اما گفته اند که در این دیدار سردار قاسم سلیمانی حضور داشت.

از این که بگذریم آنچه شاید برای ظریف از جهاتی مهم تر بوده و به ادامه حضور وی در دولت دوازدهم تیرخلاص زده و منجر به استعفا شده، عدم حضور وی در دیدار بشار اسد با حسن روحانی رییس جمهور است که نه تنها در این دیدار او حضور ندارد بلکه چهره ای غریب برای چنین دیدارهایی، حضور داشته و آن سردار قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس است.

 

 

ازآنجا که ظریف شاید می توانسته عدم حضورش را در دیدار بشار اسد با رهبر انقلاب با اغماض بپذیرد و تحمل کند اما عدم حضور او در دیدار بشار اسد با روحانی ( که در این دیدار سردار قاسم سلیمانی حضور داشته) برای او غیرقابل قبول بوده و شدت آن در حدی شده که ساعتی بعد از آن دیدار، دوشنبه شب اقدام به اعلام استعفا کرد . موقعی این موضوع به عنوان علت استعفا خود را قویاً مطرح می کند که سایت انتخاب از ظریف نقل کرده که بعد از انتشار عکس های این دیدار ( که وی در آن حضور ندارد) او در مقام وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی اعتباری نزد جامعه بین الملل  ندارد.

به طور کم سابقه؛ سانسور و عدم انتشار اطلاعات خبری و تصویری از افراد حاضر در دیدارهای بشار اسد با رهبر انقلاب و رییس جمهور از سوی روابط عمومی این دو  مقام، علت مورد اشاره برای استعفای محمد جواد ظریف را تقویت می کند.

می دانیم تنظیم و تعیین روابط ایران و سوریه و عمدتا اجرای این روباط بخصوص در هشت سال اخیر جنگ در این کشور، بر عهده خارج از وزارت خارجه است که شاید این تصمیم باتوجه به شرایط حاکم بر این کشور و منطقه تا حدودی و تا حد زمانی قابل قبول باشد اما این مانع نمی شود، محمد جواد ظریف در این دیدارها دست کم «به عنوان فرد مطلع» حضور می یافت و به عرصۀ عمومی نشان داده می شد که از سطحی از محرمیت ( وبه تعبیر خود ظریف؛ اعتبار) برخوردار است. از این رو؛ عدم حضور وزیرامورخارجه جمهوری اسلامی در این دیدارها غیرقابل قبول است و در اینجاست که باید به ظریف بابت علت استعفایش حق داد.

با همۀ این ها؛ استعفای محمدجواد ظریف را می توان جدیدترین و یکی از بارزترین نشانه های عدم تمرکز قدرت در دست دولت در جمهوری اسلامی دانست.

 

*از: حبیب الله معظمی  

###